(Γράφει ο Γιώργης Βενετούλιας)
Υπάρχει μια λαθεμένη αντίληψη (βασισμένη σε τοπική λαϊκή παράδοση), ότι τάχα η Χώρα χτίστηκε μετά την εγκατάλειψη του Παλαιόκαστρου, του γνωστού κάστρου στον Κατακέφαλο. Αυτό δεν κατοικήθηκε ποτέ από ντόπιους, εκεί διέμεναν μόνον οι ενετοί ηγεμὀνες και οι λοιπές οικογένειες λατίνων ευγενών, οι οποίοι κατείχαν τις γαιοκτησίες του τόπου.
Όταν οι πρώτοι Βενετοί του Μάρκου Σανούδου εγκαταστάθηκαν στο νησί το 1207 (αν και ο ιστορικός Ben Slot υποστηρίζει ότι ήρθαν το 1212), έμειναν στο Παλαιόκαστρο, το οποίο δεν έχτισαν αυτοί, αλλά μάλλον προϋπήρχε ως χτίσμα βυζαντινό. Αυτοί το ανακαίνισαν προσθέτοντας οχυρωματικά έργα φράγκικης αρχιτεκτονικής. Το θέμα αυτό όμως θα το ξεκαθάριζαν μόνον οι αρχαιολογικές ανασκαφές.
Όπως και να 'χει, τη Χώρα οι εκ Δύσεως καταχτητές τη βρήκαν κατοικημένη. Άγνωστη η εποχή ιδρύσεώς της, αν και υπάρχουν (όπως είδε ο Βάλληνδας), ίχνη αρχαίου μονοπατιού, που οδηγούσε από την αρχαία πόλη (Βρυόκαστρο) στη Χώρα, οπότε υποθέτει ότι οι απαρχές της ανάγονται στη ρωμαϊκή εποχή.
Αφού οι Ενετοί έγιναν κυρίαρχοι όλης της νήσου, απέσπασαν και οικειοποιήθηκαν τις γαιοκτησίες των ντόπιων, τους οποίους πλέον είχαν ως υποτελείς και παροίκους.
Ας έρθουμε όμως στο όνομα Μεσσαριά.
Η αλήθεια είναι ότι οι Χωραΐτες ποτέ δεν είπαν έτσι το χωριό τους. Χώρα το έλεγαν πάντα. Πώς προέκυψε όμως το όνομα;
Οι δυτικοί ηγεμόνες κατείχαν την πιο εύπορη καλλιεργήσιμη γη που εκτείνεται σε μια ευρεία έκταση νοτιοδυτικά της Χώρας. Στην ιταλική γλώσσα το σύνολο αγροτικών εκτάσεων λέγεται masseria και ο καλλιεργητής massario.
Τη συγκεκριμένη, λοιπόν, περιοχή καλούσουν Μασσερία, που πήρε το όνομα Μεσσαριά. Εν τούτοις, οι Συλλακώτες, από το τοπωνύμιο αυτό αποκαλούσαν τη Χώρα Μησσαριά, τους δε κατοίκους της Μησσαριώτες τούς λένε μέχρι και σήμερα. Πάντως, από την ιταλική ετυμολογική προέλευση της λέξης (masseria) έχει καταρριφθεί η άποψη ότι το όνομα προέρχεται από το "Μέσα Χώρα".
Χώρα όμως λένε κάθε πρωτεύουσα ενός τόπου.
Κι επειδή πολλοί με ρωτούν γιατί αναφέρω συχνά τη Χώρα ως πρωτεύουσα, έχω να πω το εξής:
Η πρωτεύουσα ενός τόπου δεν ορίζεται αυθαίρετα, αλλά έχει καθοριστεί από την τοπική Ιστορία.
Στη Χώρα (που έγγραφα περασμένων αιώνων την αναφέρουν ως "πόλιν των Θερμίων") είχαν την έδρα τους πάντα οι τοπικές αρχές του τόπου.
Εκεί υπήρχε η "Δημογεροντία της νήσου των Θερμίων" όχι μόνον επί τουρκοκρατίας αλλά και πολύ παλαιότερα.
Σε έγγραφα βενετσιάνικα, που έχω εντοπίσει σε ιταλικά κρατικά κι εκκλησιαστικά αρχεία και που θα παρουσιἀσω μελλοντικά, γίνεται λόγος για τον Capitano (αρχηγό της Κοινότητας) της νήσου, όπου έδρευε στη Χώρα. Εκεί είχε την έδρα της η λατινική αλλά και η ανατολική εκκλησία.
Στους προύχοντες της Χώρας απευθύνονταν οι Βενετοί αλλά και οι εκπρόσωποι του Σουλτάνου αργότερα. Εκεί και ο Κατζιλιέρης της τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώ το Χωριό είχε Κοινότητα με υποκατζιλιέρη που έδινε λόγο στη Χώρα. Επίσης, στη Χώρα, σύμφωνα με τους περιηγητές, εκτός από αγρότες διέμεναν και άνθρωποι ανώτερης κοινωνικής τάξης (έμποροι, τεχνίτες κ.ά, ακόμη και Γάλλοι πρόξενοι, το 17ο και 18ο αιώνα).
*Παρεμπιπτόντως, στη φωτο του 1969 βλέπετε τη Χώρα με αρκετές κεραμοσκεπές, μια μόδα που για ένα φεγγάρι την είχαν κολλήσει από τους Συλλακώτες που κι αυτοί (λόγω του ότι είχαν ιδιαίτερη εργασιακή σχέση με τα αθηναϊκά κεραμοποιεία), από την Αθήνα την έφεραν.
Κανένα σπίτι ούτε στη Χώρα ούτε στο Χωριό δεν είχε κεραμίδια μέχρι και το 19ο αιώνα. Ήταν όλα με δώματα χωματοσκεπή.
Και κάτι ακόμη: Δείτε στη φωτο τα πορτοπαράθυρα της Χώρας τι όμορφα που ήταν χρωματικά. Έλεος πια μ' αυτή τη μάστιγα του μπλε, που εσχάτως ενέσκηψε ως άλλη άθλια μόδα. Τελικά οι πρόγονοί μας διέθεταν αισθητική καλιεργημένη.
Κρίμα για τον τόπο που σήμερα δεν διδάσκονται από κείνους).
ΓΙΩΡΓΗΣ ΒΕΝΕΤΟΥΛΙΑΣ
Πηγή :
Δήμος Κύθνου
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου