Ο Μάρτης της Κύθνου

Ο ΜΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΚΥΘΝΟΥ

Ευχαριστούμε το Γιώργη Βενετούλια για το εξαιρετικό άρθρο!!

 

Απόψε, κατά το σούρουπο, παραμονή της πρώτης του Μάρτη, οι Θερμιώτισσες μανάδες θα φτιάξουν με ασπροκόκκινη κλωστή, το "μάρτη", που θα δεθεί στον καρπό των παιδιών, αλλά και των ενηλίκων. 

 Το έθιμο έχει καταβολές πανάρχαιες, με πανβαλκανική διάδοση, κυρίως στην Ελλάδα, την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Βόρεια Μακεδονία. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα και ο Ν. Πολίτης το συνδέει με τα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες συνήθιζαν να δένουν μια κόκκινη κλωστή, την «κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. 

Το κόκκινο είναι χρώμα μαγείας που το συναντάμε σε πάμπολλες λατρευτικές και μαγικές πράξεις. 

Στο συγκεκριμένο έθιμο πιστεύεται ότι το κόκκινο χρώμα είναι αποτρεπτικό των βλαπτικών ζωυφίων (κυρίως ψύλλων και κοριών), αλλά και προστατευτικό από τον ήλιο, που από το Μάρτη αρχίζει να ζεσταίνει. Στην Κύθνο το φορούσαν μέχρι το βράδυ της Ανάστασης.

 Τα παλιά χρόνια, μέχρι και τη δεκαετία του '50, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, πριν τη λειτουργία, άναβαν στα προαύλια των εκκλησιών φωτιές από ξερά αμπελόκλαδα κι εκεί έκαιγαν το "μάρτη". 

Ο Μάρτης είναι ο πιο αλλοπρόσαλλος μήνας από πλευράς καιρικών φαινομένων, με απότομες εναλλαγές κρύου και ζέστης. 

Το κρύο είναι ιδιαίτερα οξύ, γι αυτό και μια λαϊκή παράδοση λέει ότι μια γριά, μην αντέχοντας την παγωνιά, κάθισε στην "καμινάδα" (τύπος υπερυψωμένου τζακιού) για να ζεσταθεί.

 Αλλά και τόσο πολύ κρύωνε ακόμη, που μπήκε μέσα στο "χαρανί" (καζάνι μεταλλικό), για να ζεσταθεί, με αποτέλεσμα να τσουρουφλιστεί. 

Από τον παροιμιόμυθο αυτόν έμεινε η κυθνιακή παροιμία: 

"Ο Μάρτης έβαλε τη γριά στο χαρανί", για να δηλωθεί το δριμύ ψύχος του μήνα.

 Άλλες παροιμίες της Κύθνου: 

"Όπου έχει κόρη ζηλευτή, του Μάρτη ήλιος μη τη δει".

 "Ο Μάρτης το πρωί το ψόφησε και το βράδυ το βρώμισε". 

"Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα".

 "Ο Μάρτης εδιαλάλησε: μικρά, μεγάλα πάνω". 

"Ούλο το Μάρτη φύλαε κι απ' τ' Απριλιού ως τις δώδεκα, ακόμη και στις δεκαοχτώ έχε το μάτι σου ανοιχτό: έσκασ' η πέρδικα στ' αβγό".

 Θα κλείσω με μια πολύ παλιά ονομασία του Μάρτη. "Κλαψόγελο" τον έλεγαν πολύ παλιά. 

Όρος βγαλμένος κι αυτός από παροιμιόμυθο, δηλωτικός του ευμετάβλητου του καιρού. 

"Ο Μάρτης, λέει, έχει δυο γυναίκες, μια ωραία και μια ασκημογυναίκα. Στο κρεβάτι είναι στη μέση κι έχει και τσι δυο στην πάντα του.

 Άμα θε' να γυρίζει από τη μια πάντα και δει την ωραία, χαίρεται και γελά. Και τότες αστράφτει ο ήλιος και κάνει καλό καιρό. 

Όντας όμως γυρίσει από την άλλη και ξανοίξει την ασκημοφτιαγμένη, λυπάται και κλαίει. Και τότες κάνει βροχές και κρύο".

 Πηγή :