Η καρδιά της Ευρώπης

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Αν σας ρωτούσαν ποια χώρα θεωρείτε καρδιά της Ευρώπης, τι θα απαντούσατε; Υποθέτω ότι οι περισσότεροι θα επιλέγατε το Βέλγιο, για λόγους θεσμικούς. Εκεί βρίσκονται οι Βρυξέλλες, το σκοτεινό εργαστήριο του δόκτορος Καλιγκάρι όπου πραγματοποιούνται τα πιο τολμηρά και ακραία πειράματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Μερικοί, οι πιο αθώοι και καλών προθέσεων Ευρωπαίοι, ίσως επιλέγατε τη Γαλλία, όχι για το Παρίσι της, αλλά για το Στρασβούργο της, όπου συνεδριάζει το Ευρωκοινοβούλιο εν ολομελεία κάθε μήνα. Υπάρχει όμως αυτό το μπέρδεμα , με τις έκτακτες συνόδους του που πραγματοποιούνται στις  Βρυξέλλες και με τη γραμματεία του, που είναι στο Λουξεμβούργο. Ποιο σώμα αντέχει μια καρδιά μεταμοσχευόμενη κάθε τόσο; Οι πιο ψυλλιασμένοι θα απαντούσατε πως καρδιά της Ευρώπης είναι η Γερμανία, έχοντας κατά νου είτε την καγκελαρία του Βερολίνου, που έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη, είτε τη Φρανκφούρτη, την έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που αντιστοιχεί πιο πολύ σ’ αυτό που κυρίως είναι η Ευρωπαϊκή και η Νομισματική Ένωση, ένα τραπεζικό καρτέλ.

Κι όμως, θα σας πρότεινα να το ξανασκεφτείτε, ξεφεύγοντας από τα προφανή. Η καρδιά της ...
Ευρώπης μπορεί να πάλλεται στην Ελβετία, κι ας μην είναι αυτή μέλος της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης, ή στην Ολλανδία, που ανήκει και στις δυο. Δυο πρόσφατα γεγονότα συνηγορούν υπέρ αυτής της επιλογής. Το πρώτο είναι το δημοψήφισμα των Ελβετών που αποφάσισαν, έστω και με οριακή πλειοψηφία, να θεσπίσουν περιορισμούς στην μετανάστευση υπηκόων της Ε.Ε. Και το δεύτερο είναι ο όρκος που θα δίνουν στο εξής τα στελέχη και οι υπάλληλοι των ολλανδικών τραπεζών σε όποιον θεό πιστεύουν ότι θα φυλάσσουν ως κόρη οφθαλμού τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Δεν ξέρω ποιοι είναι οι λόγοι που η συγκεκριμένη ετυμηγορία των Ελβετών προκαλεί δυσφορία στα ευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας τα οποία απειλούν με συνολική αναδιαπραγμάτευση της εταιρικής σχέσης της Ελβετίας με την Ε.Ε. Στην πραγματικότητα αυτή η ξενοφοβική απόφαση είναι ίσως η πιο αυθεντική έκφραση του «ευρωπαϊκού ιδεώδους», τουλάχιστον αυτού που θεωρούν «ευρωπαϊκό ιδεώδες» οι κατασκευαστές της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης.

Η Ελβετία υπήρξε για πολλές δεκαετίες αυτό που θα ήθελε σήμερα να είναι η Ευρωζώνη. Η μεγάλη δεξαμενή του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, το θησαυροφυλάκιο του έξυπνου χρήματος, καθαρού ή βρόμικου, δηλωμένου ή αδήλωτου, φορολογημένου ή αφορολόγητου, ματωμένου ή αμόλυντου. Η ελευθερία κίνησης του κεφαλαίου, πολύ πριν επινοηθεί η ευρωπαϊκή ενοποίηση, στην Ελβετία έγινε κυριολεξία σε πείσμα των παγκοσμίων πολέμων και των αιματηρών διαιρέσεων της υπόλοιπης Ευρώπης. Η Ελβετία υπήρξε καρδιά της Ευρώπης και για τους ναζί και για τους συμμάχους, και για ιμπεριαλιστές και για «απελευθερωτές», και για μαφιόζους και για ιεράρχες, και για κεφαλαιοκράτες και για ολιγάρχες, και για διεφθαρμένους και για διαφθορείς. Ήταν ο απόλυτος χώρος ελευθερίας για το χρήμα και για τους κατόχους του. Εκεί, ο όρκος πίστης στην Πίστη (την τραπεζική) δεν χρειάστηκε να είναι ρητά διατυπωμένος, γιατί εμπεριέχεται και υπονοείται στην ιδρυτική συνθήκη του κράτους που καμουφλάρει πίσω από την ουδετερότητά του την εξυπηρέτηση των πιο απεχθών καθεστώτων και μηχανισμών καταπίεσης, εκμετάλλευσης και εξευτελισμού της ανθρώπινης ύπαρξης. «Εις το όνομα του Παντοδύναμου Θεού» ομνύει το σύνταγμα της «άμεσης ελβετικής δημοκρατίας», κι είναι μάλλον δεδομένο πια ποιος είναι αυτός ο παντοδύναμος θεός που καθιστά όλες τις άλλες ελευθερίες πλην της ελευθερίας του κεφαλαίου γελοία προσχήματα.

Τα πράγματα είναι απλά. Για πολλές δεκαετίες η Ελβετία διατηρούσε το παγκόσμιο μονοπώλιο του χρηματοπιστωτικού πλυντηρίου κι αυτό της επέτρεπε (και της επέβαλλε) να προσελκύει και να απασχολεί πολλές χιλιάδες μεταναστών, κυρίως Ευρωπαίων. Τώρα, το μονοπώλιο αυτό έχει χαθεί, μπορεί η Ελβετία να διατηρεί κάποια από τα συμβολικά προνόμια- παραμένει, για παράδειγμα, έδρα της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) και εργαστήριο επεξεργασίας των κανόνων της διεθνούς τοκογλυφίας (συμφωνίες της Βασιλείας)-, αλλά ταυτόχρονα πολιορκείται φορολογικά και κανονιστικά από μια Ε.Ε. που εξελίσσεται η ίδια σε τραπεζική ένωση και δεν ανέχεται κανόνες αυτοεξαίρεσης στην ελβετική νησίδα. Και η «νησίδα», με τη σειρά της, προσπαθεί να περισώσει ό,τι μπορεί από το παγκόσμιο προνόμιό της, πετώντας «σαβούρα» στη θάλασσα που δεν διαθέτει: μετανάστες, έστω κι αν αυτοί δεν είναι ρακένδυτοι, πεινασμένοι και ταλαιπωρημένοι ασιάτες, αλλά Ευρωπαίοι με λευκά και μπλε κολάρα, γκρι κουστούμια και γραβάτες.

Η ευρωκρατία προσποιείται την τσατισμένη με την απόφαση των Ελβετών, αλλά είναι δύσκολο να κρύψει ότι εδώ και πολύν καιρό πάλλεται στα σωθικά της μια αυθεντική ελβετική καρδιά, τρυφερή και γλυκιά σαν σοκολάτα όταν πρόκειται για την υγεία και τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού Λεβιάθαν, σκληρή κι αναίσθητη όταν πρόκειται για την υγεία των κοινωνιών, την ελευθερία των ανθρώπων, την υποδοχή των απελπισμένων μεταναστών από την Ασία ή την Αφρική. Η ελβετική καρδιά της Ευρώπης κτυπά προ πολλού με την ακρίβεια ελβετικού ρολογιού στη Λαμπεντούζα ή στο Φαρμακονήσι. Και, δυστυχώς, απέδειξε ότι μπορεί να είναι ελβετική, παραμένοντας ταυτόχρονα ελληνική, ιταλική ή βρετανική.

Και από τούδε και στο εξής, η καρδιά της Ευρώπης μπορεί να είναι ολλανδική. Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι οι Ολλανδοί, που με το σύστημα της δημόσιας πίστης πριν τέσσερις αιώνες εδραίωσαν την αποικιοκρατία τους και κατά κάποιο τρόπο έγιναν το πρώτο καπιταλιστικό κράτος στον κόσμο, κλείνουν τον ιστορικό κύκλο επινοώντας έναν όρκο εδραίωσης και της ιδιωτικής πίστης. Αφού αποφάσισαν πρώτοι να σπάσουν το ταμπού της μεταφυσικής, να ξεπεράσουν τα προσχήματα του ορθολογισμού και του πραγματισμού και να ενστερνιστούν το credo του κεφαλαίου σ’ ένα αυθεντικό Σύμβολο Τραπεζικής Πίστεως, δικαιούνται να διεκδικήσουν αυτοί την καρδιά της Ευρώπης. Να ομνύουν εις ένα θεό πατέρα ευρωκράτορα, ποιητήν δημόσιας και ιδιωτικής πίστης, που με την πρώτη ποδηγετεί κράτη, κοινωνίες, συλλογικά δικαιώματα και με τη δεύτερη απαλλοτριώνει άτομα, ιδιωτικές περιουσίες, αποταμιεύσεις και ατομικά δικαιώματα.

Ωστόσο, είτε ελβετική είτε ολλανδική είναι η καρδιά της Ευρώπης, εκείνο που δεν μπορεί να αποφύγει ποτέ είναι το έμφραγμα. Αργά ή γρήγορα θα το πάθει.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Το σύστημα της δημόσιας πίστης, δηλαδή των κρατικών χρεών, που τις αρχές του τις ανακαλύπτουμε κιόλας στο μεσαίωνα στη Γένουα και στη Βενετία, διαδόθηκε σ’ όλη την Ευρώπη στη διάρκεια της περιόδου της μανουφακτούρας. Το αποικιακό σύστημα με το θαλάσσιο εμπόριό του και με τους εμπορικούς του πολέμους του χρησίμευσε σαν θερμοκήπιο. Έτσι στέριωσε πρώτα στην Ολλανδία. Το δημόσιο χρέος, δηλ. το ξεπούλημα του κράτους –αδιάφορο αν είναι απολυταρχικό, συνταγματικό ή δημοκρατικό κράτος– βάζει τη σφραγίδα του στην κεφαλαιοκρατική εποχή. Το μοναδικό κομμάτι τού λεγόμενου εθνικoύ πλούτου, που στoυς σύγχρονους λαούς ανήκει πραγματικά στο σύνολο του λαού είναι το δημόσιο χρέος τους. Γι’ αυτό είναι πέρα για πέρα συνεπής η σύγχρονη θεωρία που λέει πως ένας λαός γίνεται τόσο πιο πλούσιος, όσο πιο βαθιά βουτιέται στα χρέη. Το δημόσιο χρέος γίνεται το credo [πιστεύω] του κεφαλαίου. Κι από τη στιγμή που εμφανίζεται η χρέωση του δημοσίου, τη θέση του αμαρτήματoς ενάντια στο άγιο πνεύμα, για το οποίο δεν υπάρχει άφεση, την παίρνει η καταπάτηση της πίστης απέναντι στο δημόσιο χρέος.

Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο, τόμος Α΄»Πηγή : http://seisaxthia-epam.blogspot.gr/