Από τις πιο ακριβές κατοικίες της Ελλάδας… οι περιστεριώνες της Τήνου!

 Γράφει η Ιωάννα Τσιτσώνη.

Η Τήνος είναι βέβαια περισσότερο γνωστή για την Παναγία της. Αυτό όμως που δίνει ένα ξεχωριστό χαρακτήρα στο νησί για όποιον περιηγηθεί στην ενδοχώρα, είναι οι περίτεχνοι περιστεριώνες. Περιστεριώνες υπάρχουν και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, κυρίως τη Μύκονο, την Πάρο, τη Σίφνο, την Σέριφο την Άνδρο, καθώς και στην Αρκαδία. Όμως, στην Τήνο υπάρχουν οι μεγαλοπρεπέστεροι και οι περισσότεροι. Οι Τηνιακοί περιστεριώνες  με την φροντίδα των ντόπιων οικογενειών είναι μικρά θαύματα λαικής αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για μία ιδιόμορφη κατασκευή με μεγάλη παράδοση, ιστορική και πρακτική σκοπιμότητα καθώς και τεκμήριο της ευγενούς καταγωγής των ιδιοκτητών του.

Οι περιστεριώνες στην Τήνο είναι διώροφα ορθογώνια κτίσματα με διαστάσεις συνήθως 3Χ4Χ5 μ.. Έχουν μία πόρτα για τον ιδιοκτήτη, ο οποίος χρησιμοποιούσε τον κάτω όροφο ως αποθήκη για τη φύλαξη των εργαλείων τους ενώ ο επάνω όροφος αποτελούσε την κατοικία των περιστεριών. Χρησιμοποιώντας το σχιστόλιθο, ένα υλικό που υπάρχει άφθονο στην Τήνο, οι Τηνιακοί μαστόροι κατάφεραν να δημιουργήσουν αριστουργήματα που αποτελούν μοναδικά μνημεία λαϊκής τέχνης κι αρχιτεκτονικής σε παγκόσμιο επίπεδο.

Κατασκεύαζαν στις δύο όψεις του κτίσματος τα ανοίγματα για τα περιστέρια -που ήταν πάντα στραμμένα προς την ανατολή και τη δύση και ποτέ προς το βορρά- τα οποία στόλιζαν με το σχιστόλιθο δημιουργώντας μοναδικά στολίδια σε σχήματα τετράγωνα, τρίγωνα, σε κύκλους, ρόμβους αλλά και ήλιους, κυπαρίσσια, ενώ κατάφερναν να τα πλέκουν μεταξύ τους σχηματίζοντας τα αρχικά του ονόματος των ιδιοκτητών ή τη χρονολογία ανέγερσης τους. Δε θα καταφέρετε να βρείτε κανέναν περιστεριώνα που να είναι ίδιος με άλλον και αυτό κάνει τους περιστερώνες της Τήνου μοναδικούς στην Ελλάδα.

 

Τα παλιά χρόνια ήταν σύμβολο ευγενικής καταγωγής. Μόνο οι πολλοί πλούσιοι κι οι κάτοχοι μεγάλων καλλιεργήσιμων εκτάσεων είχαν τη δυνατότητα να χτίσουν και να συντηρήσουν περιστεριώνα ενώ όσο πιο περίτεχνα ήταν τα στολίδια του τόσο πιο πλούσιος θεωρείτο και ο ιδιοκτήτης τους. Όταν πια χάρη στο εμπόριο η Τήνος γνώρισε οικονομική ανάπτυξη πολλοί ήταν εκείνοι που έφτιαξαν περιστεριώνες και ξεκίνησαν να εξάγουν τα πιτσούνια (νεογέννητα περιστέρια) και να εμπορεύονται το λίπασμα από τα περιττώματα των περιστεριών. Κατά το παρελθόν χρησιμοποιούσαν επίσης τα φτερά, το αίμα και την καρδιά τους για να παρασκευάζουν θεραπευτικές κρέμες, ενώ, όσο κι αν ακούγεται βάρβαρο σήμερα, αποτελούσαν κι ένα θαυμάσιο στόχο για όσους επιθυμούσαν να εξασκηθούν στη σκοποβολή.

Οι περισσότεροι περιστεριώνες είναι κτισμένοι στις εξοχές και όχι στα χωριά, σε τοποθεσίες διαλεγμένες κοντά σε καλλιεργημένες εκτάσεις και σε νερά, στις πλαγιές των βουνών και των ρεματιών, σε μέρη προστατευμένα από τον άνεμο και με ανοιχτό χώρο μπροστά για να ξανοίγονται τα περιστέρια. Η πόρτα εισόδου είναι ξύλινη χωρίς ρωγμές ή σπασίματα για να μην μπαίνουν μέσα οι εχθροί των περιστεριών, όπως τα φίδια, τα ποντίκια και άλλα ζώα αρπακτικά. Ο ιδιοκτήτης κρατά τα κλειδιά για να μπαίνει μέσα και να συντηρεί το χώρο. Το εσωτερικό είναι ασοβάντιστο σε αντίθεση με το εξωτερικό που είναι πάντα σοβαντισμένο. Το πάνω μέρος των τοίχων είναι χωρισμένο σε μικρά ανοίγματα μικρού μεγέθους για να μπαινοβγαίνουν στο κτίριο τα περιστέρια, τόσο όμως μικρό για να περνάει αποκλειστικά το περιστέρι και όχι άλλα πουλιά, όπως οι κουρούνες.

Όταν η θέση τους δεν προσφέρει καλή προστασία από τους ανέμους υπάρχουν ένας ή δύο πλευρικοί τοίχοι πέρα από τις γωνίες του κτιρίου με μήκος από 0,75 έως 2.50 μέτρα και έτσι δημιουργείται αντιανεμικό φράγμα. Πολλοί περιστεριώνες έχουν δύο ή τρεις ορόφους ύψος και όταν συμβαίνει αυτό το ισόγειο είναι μεγαλύτερων διαστάσεων, ώστε να αφήνει αύλιο χώρο στο πάνω πάτωμα. Η στέγη είναι επίπεδη, φτιαγμένη από αργιλόχωμα πατημένο που καλύπτει τις πλάκες της στέγης που είναι τοποθετημένες πάνω σε τράβες. Κάθε χρόνο ο ιδιοκτήτης, πριν τα πρωτοβρόχια πετύχαινε τη στεγανοποίηση της στέγης με το λεγόμενο κυλίνδρισμα.

Φαίνεται ότι τη συστηματική εκτροφή των περιστεριών έφεραν οι Ενετοί το 13^ο αιώνα, γιατί με βάση το δίκαιό τους, ο περιστεριώνας ήταν αποκλειστικό προνόμιο των φεουδαρχών του νησιού. Μόνο μετά το 1715, που ανέλαβαν οι Τούρκοι, οι Τηνιακοί μπόρεσαν εφόσον κατείχαν γη, να γίνουν ιδιοκτήτες κάποιου περιστεριώνα. Έτσι, ο περιστεριώνας έγινε σύμβολο υπεροχής, λόγω καταγωγής αλλά και οικονομικής ευχέρειας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, οι Τηνιακοί καλλιτέχνες μπόρεσαν να ξετυλίξουν την καλλιτεχνική ευφυΐα τους.

Ο ακριβής αριθμός των περιστεριώνων δεν είναι γνωστός και οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 800-1300. Το βέβαιο είναι ότι υπερβαίνουν τους 600. Στην πλειονότητά τους βρίσκονται στο κεντρικό και κεντρικοανατολικό τμήμα του νησιού και σε πολλούς διαμένουν περιστέρια. Ο συνολικός αριθμός των περιστεριών υπολογίζεται ότι είναι σήμερα της τάξεως των 5.000 – 8.000. Στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, οι περιστεριώνες που σώζονται είναι κτίσματα του 18ου και του 19ου αιώνος. Είναι επιτακτική η ανάγκη επισκευής πολλών από αυτούς. Η παλαιότητα και το περίτεχνο της κατασκευής τους ανεβάζουν το κόστος της επισκευής με αποτέλεσμα να αποτελούν σήμερα από τις πιο ακριβές κατοικίες στην Ελλάδα. Επιπλέον, για την έναρξη εργασιών επισκευής είναι απαραίτητη η αδειοδότηση από την αρχαιολογική υπηρεσία καθώς οι περιστεριώνες αποτελούν μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Γι’αυτό το σκοπό οι προσπάθειες επισκευής και συντήρησης επιδοτούνται εν μέρει.

 Όταν θα επισκεφτείτε το όμορφο νησί της Τήνου μπορείτε και μόνοι σας να ανακαλύψετε και να θαυμάσετε σε διάφορα σημεία του νησιού διάσπαρτους τους περίφημους περιστεριώνες που ξεδιπλώνουν στα πόδια σας ιστορία και αίγλη ετών.

Πηγή :