Την πρόθεσή του για αποκατάσταση του Κοινοτικού Πλυσταριού στην Κάτω Χώρα μας ανακοίνωσε ο Δήμος Σερίφου

Την πρόθεσή του για  αποκατάσταση του Κοινοτικού Πλυσταριού στην Κάτω Χώρα μέσα πηγάδι στο «ΠΑΣΠΑΡΙ» .μας ανακοίνωσε ο Δήμος Σερίφου  Ενα υπέροχο κτίσμα στην αριστερή όχθη του χείμαρου που κατεβαίνει απο το βουνο Πετριά απο το οποίο παλιά  η Κάτω Χώρα  τροφοδοτούνταν με νερό  ήταν δηλαδή υδραγωγείο Το κτήριο κτίστηκε το 1858 επι Δημαρχίας Γ Πρωτόπαππα .Σε αυτό το κτήριο υπαρχουν ακόμα τα κοινοτικά πλυντήρια ,στέρνες στις οποίες έπλεναν τα χονδρά κλινισκεπάσματα 

Μια δημόσια υποδομή, απολύτως αναγκαία έως και τα μέσα του περασμένου αιώνα, σήμερα μπορεί, και όντως αποτελεί, ένα ωραίο, ιδιαίτερο και πολύ ενδιαφέρον μνημείο, καθώς παρουσιάζει μια ανθρώπινη δραστηριότητα που η τεχνολογία έχει αφήσει πίσω της για πάντα. 

 Το πλύσιμο των ρούχων δεν ήταν εύκολη υπόθεση τα χρόνια τα παλιά. Νερό δεν υπήρχε παντού και ούτε λόγος για σύστημα ύδρευσης όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Η καθαριότητα ήταν όμως πάντα μια αναγκαιότητα, οπότε, ανάμεσα στις υποχρεώσεις των παλαιών κοινοτήτων και γενικότερα των οργανωμένων κοινωνιών, ήταν να εξασφαλίζουν χώρους κατάλληλους για τις νοικοκυρές, ώστε να μπορούν να πλύνουν τα ρούχα της οικογένειας

.Η επιλογή ήταν σχεδόν πάντα ο χώρος γύρω από την κοινοτική βρύση, από την οποία προμηθεύονταν το νερό τα νοικοκυριά. Κατασκευάζονταν κλειστοί χώροι ή και υπαίθριοι με γούρνες για το πλύσιμο των ρούχων και εστίες για το βράσιμο του νερού. Ήταν υποδομές απολύτως χρήσιμες και αναγκαίες.

 Εκεί ήταν το νερό, εκεί ήταν εύκολο να γίνει η μπουγάδα! Οι νοικοκυρές δεν είχαν το νερό και τις απαιτούμενες ευκολίες μέσα στο σπίτι τους. Έτσι πήγαιναν στο κοινοτικό πλυσταριό, το οποίο εκτός από χώρος δουλειάς, ήταν και χώρος κοινωνικών συναναστροφών μεταξύ των γυναικών ενός χωριού. 

 Τα πλυσταριά άρχισαν να εγκαταλείπονται σταδιακά, ανάλογα με το πότε κάθε χωριό αποκτούσε δίκτυο ύδρευσης, οπότε το νερό μπήκε στα σπίτια και κάθε ένα νοικοκυριό, διαμόρφωσε πια τη δική του οικιακή εγκατάσταση με γούρνες. Αρχικά πέτρινες, λαξευμένες σε μεγάλους ογκόλιθους ή όταν ήταν εφικτό από ειδικά επεξεργασμένο τσιμέντο με λεία επιφάνεια. 

Πολύ αργότερα ήρθαν και οι πλαστικές σκάφες. Τα πλυντήρια, όπως τα ξέρουμε σήμερα, άρχισαν να γίνονται γνωστά και απαραίτητα σε κάθε σπίτι από την δεκαετία του ’80 και εντεύθεν.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα κοινοτικά πλυσταριά χρησιμοποιούνταν έως και την δεκαετία του ’60. Κάποια είχαν ήδη εγκαταλειφτεί από την δεκαετία του ’50. Αυτό είχε να κάνει, ανάλογα και με το χρόνο της εγκατάστασης της ύδρευσης και της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος στις κατοικίες.

 Σε κάθε περίπτωση, εδώ και τουλάχιστον 60 χρόνια, αυτές οι κοινοτικές υποδομές, αποτελούν μακρινό παρελθόν και σε πολλές περιπτώσεις ανάλογα με τη θέση τους ή ξεχάστηκαν ή απομακρύνθηκαν για να κατασκευαστούν άλλες χρήσιμες στη θέση τους.

ΤΟ ΠΛΥΣΙΜΟ ΤΩΝ ΡΟΥΧΩΝ

 Το πλύσιμο των ρούχων αποτελεί ακόμα ένα σημαντικό λαογραφικού ενδιαφέροντος θέμα. Τα χρόνια εκείνα, που πέρα του σαπουνιού, άλλο απορρυπαντικό δεν ήταν γνωστό, οι νοικοκυρές είχαν «σύμμαχο» τη στάχτη από τα τζάκια τους η τα μαγγάλια ! 

Έβαζαν τα λερωμένα ρούχα μέσα σε μεγάλα δισακια η κοφίνια  και πάνω από αυτά τοποθετούσαν μια λευκή μπόλια με κοσκινισμένη, καθαρή από κάρβουνα, στάχτη. 

Ακολουθούσε η ρίψη καυτού νερού πάνω από την μπόλια, οπότε η στάχτη διείσδυε στα λερωμένα ρούχα και λειτουργούσε ευεργετικά για την αντιμετώπιση των λεκέδων. 

 Στην συνέχεια οι νοικοκυρές μετέφεραν τα ρούχα σε πλύστρες με ζεστό νερό, τα έτριβαν με σαπούνι και τα κοπάνιζαν δυνατά με είναι ειδικά σκαλισμένο, βαρύ ξύλο, την «κοπανίστρα», δουλεύοντας σκληρά με τα χέρια τους για να καταφέρουν να τα λευκάνουν και να τα καθαρίσουν καλά

. Ακολουθούσε το ξέπλυμα σε μπόλικο κρύο νερό και η μεταφορά τους στο σπίτι για να στεγνώσουν και να σιδερωθούν. Δεν ήταν εύκολη δουλειά. Ακόμα και τα πρώτα χρόνια στα οικιακά πλυσταριά η διαδικασία αυτή συνεχίζονταν. Μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’60 άρχισαν να χρησιμοποιούν διάφορες σκόνες πλυσίματος, οπότε εγκαταλείφθηκε η στάχτη. 

Ωστόσο, η δουλειά με το τρίψιμο στο χέρι και το «κοπάνισμα» ουσιαστικά πέρασε στη λήθη μετά την εξέλιξη στην σύσταση των απορρυπαντικών και ακολούθως την χρήση των ηλεκτρικών πλυντηρίων 

..Πήγαιναν λοιπόν οι Σερφιώτισες στο πλυσταριό και περνάνε μαζί κι όλα τα πιτσιρίκια, για να μη μείνουν στο Χωριό μοναχά και γίνουν σκανταλιές….. φεύγανε νωρίς... πολύ νωρίς προτού χαράξει…. οι μανάδες μας είχαν ρούχα στοιβαγμένα στις καλαμένιες τις κοφίνες στον ώμο ξεκινούσαν για τα πλυσταριά παρέες παρέες…. …αφού άναβαν το καζάνι δίπλα από τις γούρνες , με τα μανίκια ανασκουμπωμένα, έσκυβαν πάνω τους κι έτριβαν τα ρούχα μέχρι να ασπρίσουν…. δεν είχε τότε απορρυπαντικά…. κι έπλεναν με το δικό τους τα σαπούνια φτιαγμένα από ντόπιο λάδι Κορονέικης ποικιλίας… …κοσκίνιζαν τη στάχτη από το φούρνο, κι άφηναν την μπουγάδα στο σταχτόνερο….. ώρες δουλειάς… δουλειάς σκληρής και επίπονης…. άλλα και αξιοσύνης…. χαρακτηριστικό της Σερφιώτικης  γυναίκας…. κι όμως, εγώ θυμάμαι από τις αφηγήσεις της Γιαγιάς μου ότι οι γυναίκες ψιλοκουβέντιαζαν μεταξύ τους…. και κουτσομπόλευαν και μάθαιναν….. τα νέα του χωριού και κάπου κάπου ξεσπούσαν στα γέλια από τα χωρατά…. κι ύστερα ήταν και η κυρά Λεμονιά… μια αφρατοκοπέλα… λίγο γεματούλα αλλά πάντα χαρούμενη… που όλο και έλεγε και κάποιο τραγουδάκι ....

Για την γυναικεία κοινότητα τα πλυσταριά, δεν ήταν μόνο χώρος εργασίας, αλλά ήταν και μοναδική ευκαιρία για συντροφιά και αλληλοκατανόηση. Όλα τα νέα, ποιος ήρθε, ποιος έφυγε, τα πειράγματα οι ιστορίες, τα κουτσομπολιά, για το νησί και τα τριγύρω, στην πιο ενημερωμένη εφημερίδα στο πιο καλοβαλμένο ρεπορτάζ. Φυσικά στις συζητήσεις αυτές δεν ήταν αναγκαία η παρουσία των ανδρών που εκείνες την ώρα ήταν στους αγρούς. Αν κανένα αγόρι γύρευε την μάνα του, γρήγορα το ξαπόστειλαν μακριά ή στους παππούδες. Το πλυσταριό είχε στρατηγική θέση στο νησί.

 Η καθημερινή συνάντηση των γυναικών 

Η ύπαρξη της «μάνας του νερού» για κάθε διψασμένο άνθρωπο ή ζωντανό 

Το πέρασμα των ανδρών το ηλιοβασίλεμα 

Το πέρα δώθε των μικρών παιδιών Η καθαριότητα των ρούχων 

και το κυριότερο Η δημιουργία του ατομικού και κοινωνικού μηνύματος, κρυφού ή φανερού που έφευγε από εκεί και έμπαινε στις οικογένειες , το βράδυ στο νυχτέρι και τις επόμενες μέρες στα καφενεία και στην κοινότητα. 

Σε περιόδους κρίσεων όπως οι πόλεμοι, το αντάρτικο, οι θεομηνίες, οι γυναίκες στα πλυσταριά είχαν τον δικό τους μοναδικό ρόλο ∙ να στηρίξουν την οικογένεια, τα παιδιά, τους γέρους και την περιουσία. Στην ατυχία των κοριτσιών όλες μαζί γλύκαιναν το φαρμάκι. 

Το μήνυμα περικλείεται στον στίχο: 

Η μάνα είναι πάπλωμα, είναι κρυφό σεντόνι που θα σκεπάσει τα κρυφά και δεν τα φανερώνει.

 Οι αναμνήσεις, τα βιώματα, οι πληροφορίες, η εν γένει πολιτιστική ζωή του νησιού δεν πρέπει να χαθεί. Είναι η ταυτότητα, το πασαπόρτι της αναγνώρισης του νησιού , στον σημερινό παγκόσμιο χάρτη. 

Η ροές των υδάτων και τα εγκαταλειμμένο πλυσταριό  σαν στοιχεία του πραγματικού κόσμου, συνδέονται με τις ιστορίες και τις αναμνήσεις σαν στοιχεία του φανταστικού κόσμου. Ένας δυνατός συνδυασμός, μια μοναδική σύνθεση του πραγματικού με το φανταστικό στην πρόκληση των καιρών, της παγκοσμιοποίησης και της ισοπέδωσης.

 Η προστασία και η αξιοποίηση του πλυσταριού του νησιού θα πρέπει να ενταχθεί σε ενα πλάνο ώστε να αποκτήσει το νησί πολιτιστική δράση  μέσα από στόχους ενος  προγράμματος Αναγέννησης του πολιτιστικού προιόντος του νησιού Αυτή η μικρή βραγιά στο μπροστινό μέρος του κτηρίου θα μπορουσε να διαμορφωθει κατάλληλα για τα δρώμενα και να φιλοξενήσει κόσμο 

.Νέοι από την Σέριφο και δημιουργικές θεατρικές ομάδες, σε ένα σενάριο που θα προβλέπει τα «ξωτικά» του πλυσταριού να αναπλάθουν τις ιστορίες των γυναικών και του νησιού, σαν «πνεύματα του νερού». 

Κάθε τι που βρίσκεται στον φυσικό κόσμο, όπως το κτίριο του πλυσταριού και κάθε τι από τον φανταστικό και μυθικό κόσμο θα συναντώνται και θα αναδεικνύουν την σημαντικότητα των ιστοριών του παρελθόντος ανακατωμένες με αυτές του μέλλοντος στον ιστορικό χώρο του 

Είναι και του Γίγνεσθαι του νησιού.

 Αυτά τα «ξωτικά» δρώμενα , θα πραγματοποιούνται από θεατρικές ομάδες όπως του θεάτρου δρόμων, του καραγκιόζη,  των αυτοσχέδιων καλλιτεχνών κ.α. Οι μελλοντικές εγκαταστάσεις υποστήριξης της συλλογής των ιστοριών και της θεατρικής και τεχνολογικής αναπαραγωγής θα μετατρέψουν το εγκαταλειμμένο πλυσταριό και θα το κάνουν φορέα πολιτιστικού και οικονομικού εμπλουτισμού. 

 Το Πλυσταριό μαζί με τον υπέροχο οικισμο της Χώρας του Μεγάλου Λιβαδιού  μπορεί  να ενοποιηθεί στο «Πολιτιστικό δίκτυο του νησιού» και με την κατάλληλη τεχνολογική υποστήριξη να συμβάλλει στην αξιοποίηση και την γενικότερη Αναγέννηση του πολιτιστικού οράματος για το νησί .

Αυτά τα ολίγα απο εναν απλό Σεριφιώτη 

Πηγή :