Η πατάτα Νάξου είναι από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας Προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). Όμως το μέλλον της είναι αβέβαιο όπως και το μέλλον της εγχώριας αγροτικής παραγωγής. Το πρόβλημα με τους εργάτες γης, τα έργα υποδομών που έχουν μείνει στα χαρτιά και το άδειασμα του υδροφόρου ορίζοντα από τις ξενοδοχειακές μονάδες.
«Το ευτυχές είναι ότι δεν βλέπω τον γιο μου, που είναι 15 ετών, να θέλει να συνεχίσει τη δουλειά τη δική μου. Δεν θα το ήθελα να ασχοληθεί με τη γη, δεν θα το ήθελα με τίποτε».
Ο 56χρονος Στέλιος Βαθρακοκοίλης, γνωστός στη Νάξο με το παρατσούκλι Μαυρομιχάλης, ασχολείται με την πρωτογενή παραγωγή από τα 18 του, όταν τελείωσε το λύκειο. Η ενασχόληση του με το χωράφι συνδέεται με την αγάπη του για την πατάτα. «Ήμουν πολύ ερωτευμένος με αυτό το είδος γιατί ήξερα από την αρχή ότι η πατάτα της Νάξου διαφέρει από τις πατάτες στην υπόλοιπη Ελλάδα. Λόγω του υπεδάφους του νησιού μας, του ήλιου, της θάλασσας και της κοπριάς των αγελάδων που χρησιμοποιούμε ως λίπασμα, η πατάτα της Νάξου έχει άλλη γεύση» λέει στο inside story.Η ιδιαιτερότητα της «πατάτας Νάξου» είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού των ιδιαίτερων εδαφικών και κλιματικών χαρακτηριστικών της Νάξου με τις τοπικά προσαρμοσμένες καλλιεργητικές πρακτικές. H διαφοροποίηση αυτή τεκμηριώνεται με αναφορές που ξεκινούν από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, την εποχή που πρωτοεισήχθη στην Ελλάδα το φυτό.
Η απαρχή της φήμης της «Πατάτας Νάξου» προσδιορίζεται στο 1841, όταν κατά την επίσκεψη του βασιλιά Όθωνα στο νησί τού προσφέρθηκε ως εκλεκτό τοπικό έδεσμα. Το 1874 περιγράφεται από τον Γάλλο περιηγητή Ερνστ Ντουγκί ως ένα από τα αξιόλογα αγροτικά προϊόντα του νησιού. Το 1911, στην πρώτη αρχειοθετημένη γεωργική απογραφή της Ελλάδας, στη Νάξο καταγράφονται 1.119 στρέμματα καλλιεργούμενα με πατάτα. Το 1926 η κοινότητα Γλινάδου επέλεξε ως έμβλημα της σφραγίδας της το φυτό της πατάτας. Το 1953 η ποιότητα της παραγόμενης στη Νάξο πατάτας οδήγησε τις αποφάσεις του ελληνικού κράτους στην ίδρυση στο νησί του Εθνικού Κέντρου Παραγωγής Σπόρου Γεώμηλων. Το 1959 η «πατάτα Νάξου» υπήχθη στον κατάλογο των υποχρεωτικώς προστατευόμενων από το κράτος προϊόντων.
Πτώση 40% στην παραγωγή πατάτας Νάξου
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ΕΕ, η Ελλάδα δαπάνησε για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων €6 δισ. ετησίως την περίοδο 2018-2020. Τα μεγαλύτερα ποσοστά κατευθύνονται σε ζωοτροφές (42%) και ενέργεια (16%), και ακολουθούν σπόροι και πολλαπλασιαστικό υλικό (6,5%), λιπάσματα και λοιπά προϊόντα θρέψης (5,4%), γεωργικές υπηρεσίες (5,4%), φυτοπροστατευτικά προϊόντα (4,3%).
Το πρόβλημα της εξόδου παραγωγών από την πρωτογενή παραγωγή εντοπίζει και ο Στέλιος Βαθρακοκοίλης-Μαυρομιχάλης: «Οι καθαρόαιμοι αγρότες του νησιού μας δεν είναι πάνω από το 20%, όλο το υπόλοιπο 80% έχει και δεύτερες δουλειές. Αν δεν είναι ιδιωτικοί ή δημόσιοι υπάλληλοι, θα έχουν δύο δωμάτια, θα έχουν ένα μαγαζί για ενοικίαση. Άρα αυτοί είναι σε πολύ καλύτερη μοίρα απ’ ό,τι είναι ο καθαρός αγρότης που δεν έχει άλλα εισοδήματα. Έχει τον μισθό του, δουλεύει η γυναίκα του, και τον ελεύθερο χρόνο του τον αφιερώνει στα στρέμματα. Αυτοί είναι πάρα πολλοί» λέει.
Ο ίδιος ανήκει στη μειοψηφία του 20%. Όμως λόγω της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί στην οικονομία με την εκτίναξη του κόστους παραγωγής (πετρέλαιο, ρεύμα, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, κ.ά.), φέτος έσπειρε 40 στρέμματα πατάτα, αντί για τα 80 στρέμματα που σπέρνει παραδοσιακά.Το κόστος παραγωγής και η στρεμματική απόδοση
«Δεν τα καλλιέργησα διότι φοβόμουν τα χρέη και την πίστωση που θα μου έκαναν οι εταιρείες από τις οποίες αγοράζω λιπάσματα και γεωπονικά είδη. Επίσης η τιμή του πετρελαίου έχει πάρει την ανιούσα. Πέρυσι το αγοράζαμε €1,2 και εφέτος έχει φθάσει στα €2,3 το λίτρο στη Νάξο. Είναι ένα τρομακτικό νούμερο. Σκέπτεσαι ακόμα και να βάλεις μπροστά το τρακτέρ» λέει.
Η αύξηση των τιμών στο πετρέλαιο και το κόστος ενέργειας δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Το αγροτικό πετρέλαιο στη Γερμανία κοστίζει 2 ευρώ και κάτι λεπτά. Όμως υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά: ο Γερμανός αγρότης τέλος του μήνα παίρνει πίσω τα 45 λεπτά από το κράτος. «Πράγμα που δεν συμβαίνει σε εμάς. Το κράτος προς το παρόν στο πετρέλαιο δεν μας έχει δώσει τίποτε, μόνο €50 στο αμάξι τον μήνα. Δεν είναι κάτι αξιοσημείωτο» σημειώνει ο κ. Βαθρακοκοίλης-Μαυρομιχάλης.Ποιο όμως είναι το μέσο κόστος ανά στρέμμα και ποια η διαφορά με έναν χρόνο πριν; «Μια κανονική ανά στρέμμα παραγωγή είναι γύρω στους 4 τόνους. Κάτω από 3 τόνους είσαι μέσα αλλά και με τους 4 τόνους, έτσι όπως είναι τα πράγματα, είναι μια η άλλη» λέει ο Στέλιος Βαθρακοκοίλης-Μαυρομιχάλης. Πέρυσι το στρέμμα για την παραγωγή πατάτας είχε έξοδα (σπόρους, λιπάσματα, ψεκασμούς, πετρέλαια, τρακτέρ, ρεύμα, εργατικά) γύρω στα €800-900. Φέτος, ο Βαθρακοκοίλης-Μαυρομιχάλης εκτιμά ότι θα ξεπεράσει τα €1.200-1.300. «Δηλαδή 500 ευρώ πάνω. Είναι υπολογίσιμοποσό και θα σταματήσει κόσμο από τον πρωτογενή τομέα. Θα καλλιεργεί ψίχουλα, πολύ λιγοστά πράγματα γιατί δυστυχώς δεν θα βγάζεις μεροκάματο», λέει.
Τέσσερεις δεκαετίες στο περίμενε για ένα φράγμα
Ο Στέλιος Βαθρακοκοίλης-Μαυρομιχάλης, που είναι τα τελευταία 37 χρόνια και πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Γαλανάδου, παράγει 200 τόνους πατάτας το καλοκαίρι και άλλους 100 τόνους το φθινόπωρο, «όταν, βέβαια, υπάρχει νερό», όπως διευκρινίζει. Το νερό αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη συγκεκριμένη παραγωγή και η έλλειψη του αποτελεί μείζον πρόβλημα.
Ένα στρέμμα χρειάζεται κοντά στα 10 κυβικά νερό όταν μπαίνουν σταλακτηφόρα (μια σταγόνα βγάζει γύρω στα 3 λίτρα/ώρα) και είναι πιο οικονομικά τα πράγματα.
Το κόστος του νερού αφορά στο ρεύμα που χρησιμοποιείται για την άντληση του από το πηγάδι. «Το αντίστοιχο εξάμηνο πέρυσι, γιατί ανά εξάμηνο βγαίνουν τα αγροτικά ρεύματα, είχα πληρώσει €1.300 και φέτος μου ήρθε ο λογαριασμός €6.500. Τραγικά τα πράγματα, τραγικά», λέει ο Βαθρακοκοίλης-Μαυρομιχάλης.Το κόστος του ρεύματος για την άντληση είναι σίγουρα πολύ σημαντικό πρόβλημα, όμως το σημαντικότερο είναι ότι αδειάζει ο υδροφόρος ορίζοντας ενώ δεν έχουν υπάρξει έργα υποδομής, όπως φράγμα, για να μαζευτεί το βρόχινο νερό.
Στο νησί τα τελευταία 32 χρόνια προσπαθεί να φτιαχτεί φράγμα, όμως το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί με αποτέλεσμα το νερό που πέφτει να οδηγείται στη θάλασσα και να πηγαίνει χαμένο, λένε παραγωγοί στο inside story. «Από το 1990, οπότε είχε εγκαινιαστεί μια λιμνοδεξαμενή στις Εγγαρές επί πρωθυπουργίας Κώστα Μητσοτάκη, και είχε έρθει ο τότε υπουργός Γεωργίας και είχε κάνει τα εγκαίνια, είχε σχεδιαστεί και μελετηθεί το περιβόητο φράγμα του Τσικαλαριού κι ακόμη δεν έχει τελειώσει. Δεν έχει φθάσει ούτε στη μέση. Έχω προσπαθήσει να βρω στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για ποιον λόγο έχει σταματήσει, αλλά δεν μπορώ να βγάλω άκρη. Αποτέλεσμα τα νερά που πέσανε τον Γενάρη του 2022 που ήταν πρωτοφανές Ιανουάριο να κάνει τόσες βροχές, κατευθυνθήκανε όλα στη θάλασσα. Πήγαν χαμένα και ψάχνουμε πάλι νερό» λέει.
Τον Ιούλιο του 2009 υπογράφτηκε η απόφαση ένταξης του έργου στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης με χρηματοδότηση 37,5 εκατ. ευρώ. Στην απόφαση προβλεπόταν και η κατασκευή δικτύων αξιοποίησης των ταμιευτήρων του Τσικαλαριού, της Φανερωμένης και των Εγκαρών, αναφέρει ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΕΑΣ Νάξου Δημήτρης Καπούνης. Το συγκεκριμένο φράγμα, που κοντεύει να καταντήσει σαν το γεφύρι της Άρτας, λέει ο κ. Καπούνης, «εγκαινιάστηκε πολλές φορές για επικοινωνιακούς. Αν λειτουργούσαν, όμως, το φράγμα του Τσικαλαριού (Ποταμιάς) και τα δίκτυα άρδευσης όλων των φραγμάτων, δεν θα είχαν σήμερα οι παραγωγοί της Νάξου δυσβάστακτο πρόβλημα επιβίωσης λόγω του παραγωγικού κόστους».Το νερό στερεύει και από την αυξημένη κατανάλωση λόγω της ανάπτυξης των τουριστικών εγκαταστάσεων στο νησί. «Δεν γνωρίζουμε, και κακώς, τι ποσότητα νερού θα φύγει από τέλη Ιουνίου που σταματάμε τα ποτίσματα της πατάτας μέχρι 15 Αυγούστου που θα ξεκινήσουμε να ποτίζουμε τα κτήματα για τη φθινοπωρινή καλλιέργεια. Δεν ξέρουμε τι ποσότητα νερού θα μείνει στα πηγάδια, γιατί στο ενδιάμεσο διάστημα το απορροφούν –κακώς– οι ξενοδοχειακές μονάδες της παραλίας με αποτέλεσμα να αδειάζει ο υδροφόρος ορίζοντας» συμπληρώνει.
Η γεωργία από τους μεγαλύτερους καταναλωτές νερού
Στην Ελλάδα, το 80% της χρήσης νερού καταναλώνεται στον αγροτικό κλάδο, εμφανίζοντας μείωση σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, που είχε αγγίξει το 83%. Και όπως επισημαίνουν η ΕΥ και η Τράπεζα Πειραιώς στη μελέτη τους «Ο ελληνικός Αγροδιατροφικός τομέας αντιμέτωπος με προκλήσεις και ευκαιρίες», η έλλειψη νερού και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής περιορίζουν ήδη την παραγωγικότητα των καλλιεργειών σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Για αυτό, σύμφωνα με τη μελέτη, απαιτείται σχεδιασμός και υλοποίηση εμβληματικών έργων υποδομής, όπως φράγματα, σύγχρονα δίκτυα διαχείρισης αρδευτικού νερού, κ.ά., τα οποία θα συμβάλουν στην εξοικονόμηση νερού.Η έλλειψη σε εργατικά χέρια
Πέραν όλων των άλλων προβλήματα στο χωράφι εντοπίζονται και από την έλλειψη σε εργάτες γης. «Δεν υπάρχει Έλληνας 18-20 ετών που να ασχολείται στο χωράφι. Και καλά κάνει αν θέλετε την άποψη μου, γιατί ένας νέος 18-20 ετών θα βρει ένα εξάμηνο να ασχοληθεί με τον τουρισμό, σε ξενοδοχεία, καφετέριες, εστίαση. Δεν τον συμφέρει να ασχοληθεί με τη γη» λέει.
Σήμερα, ο πρωτογενής παραγωγής, όχι μόνο στη Νάξο, στηρίζεται στα εργατικά χέρια κυρίως των Πακιστανών που έχουν εισέλθει παράνομα και δεν υπάρχει κάποια πρόνοια από την Πολιτεία να δηλωθούν και να μην τους κυνηγάει η αστυνομία όπου τους βρει ακόμη και στο χωράφι λέει ο Στέλιος Βαθρακοκοίλης-Μαυρομιχάλης.«Πρέπει ο παραγωγός που απασχολεί αυτούς τους παράνομους που χωρίς αυτούς δεν μπορεί να υπάρξει πρωτογενής παραγωγής και τους χρησιμοποιεί στο χωράφι να υπάρχει τρόπος να τους δηλώνει στην αστυνομία με τις ταυτότητες τους, να ξέρει και η Πολιτεία πόσοι και ποιοι είναι και που είναι ανά πάσα στιγμή και αυτοί να πληρώνουν κάτι στο κράτος για να έχουν μια ασφάλεια» σημειώνει.
Ο κ. Βαθρακοκοίλης-Μαυρομιχάλης απασχολεί σε μόνιμη καθημερινή βάση 2-3 άτομα και έξτρα εργατικά χέρια που φθάνουν τα 10 όταν γίνεται η συγκομιδή. Το 50% τον παράνομων μεταναστών, όπως λέει, έχει μετακινηθεί στην εστίαση, στα ξενοδοχεία, στον τουρισμό. «Αυτός που πάει εκεί δεν ξαναγυρίζει με τίποτε στο χωράφι. Πιο ξεκούραστα λεφτά, περισσότερα από ό,τι στο χωράφι και έτσι το πράγμα δεν λειτουργεί».
Το ανθρώπινο δυναμικό στον αγροτικό τομέα
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, στην Ελλάδα παρατηρείται σημαντική μείωση του αριθμού γεωργικών εκμεταλλεύσεων με διαχειριστή κάτω των 35 ετών. Το ποσοστό αυτό ανερχόταν το 2016 σε 3,7% (25.120) από 6,6% το 2005 (55.380) και 6,9% το 2010 (50.180). Αντίθετα, το ποσοστό των διαχειριστών γεωργικών εκμεταλλεύσεων που έχουν ηλικία άνω των 55 ετών ανέρχεται σε 60,9% (417.020), από 55% το 2010 (397.120).Παρά τα προβλήματα, η πατάτα Νάξου έχει αποδείξει ότι αντέχει στις κακουχίες. Όταν ο τότε μεγαλύτερος πελάτης της Ένωσης Συνεταιρισμών Νάξου, οι πατατοπαραγωγοί της Θήβας, σταμάτησαν να αγοράζουν πατατόσπορο και ο ναξιώτικος πατατόσπορος έμενε αδιάθετος, οι πατατοπαραγωγοί του νησιού μέλη της ΕΑΣ Νάξου ξεκίνησαν την παραγωγή της πατάτας φαγητού.
.png)
Η ΕΑΣ Νάξου αγοράζει τις πατάτες των παραγωγών μελών της (φέτος προς €0,42 το κιλό), τις οποίες μετά τον απαραίτητο έλεγχο τις τυποποιεί, αποθηκεύει στις ψυκτικές τις εγκαταστάσεις, τις συσκευάζει σε διχτάκια των τριών κιλών που φέρουν την ανάλογη σήμανση, και στη συνέχεια τις προωθεί στις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Με την ολοκλήρωση της πώλησης και την εκκαθάριση, δίνει και έξτρα χρήματα στον παραγωγό.Η ΕΑΣ Νάξου έτρεξε όλες τις διαδικασίες και το προϊόν πιστοποιήθηκε ως ΠΓΕ και σήμερα η πατάτα Νάξου έχει καταφέρει να είναι η πιο ακριβή πατάτα στο ράφι. Και από ένα σακί πατάτες που έστειλε η ΕΑΣ Νάξου ως δείγμα στον Μπάρμπα Στάθη προ τετραετίας, έχει καταφέρει να έχει μια σημαντική συνεργασία με τη γνωστή βιομηχανία που απορροφά ετησίως περί τους 800 τόνους, λέει ο κ. Βερνίκος. Παράλληλα υπάρχουν σχέδια για νέες επενδύσεις και είσοδο σε νέες κατηγορίες, όπως είναι η προτηγανισμένη πατάτα Νάξου και η baby πατάτα.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου