«Θέλουμε νησιά ενεργειακά αυτόνομα, αλλά όχι βιομηχανικά πάρκα»

Επιστημονική εσπερίδα, διοργανώθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) την Τετάρτη, 25 Μαΐου, με αφορμή την ένταξη 5 νησιών του νότιου Αιγαίου στο πρόγραμμα «7 υπό απειλή» της Europa Nostra, λόγω της επαπειλούμενες τοποθέτησης ανεμογεννητριών στα ευαίσθητα τοπία τους. 

 Στο πλαίσιο της ημερίδας, είχαν την ευκαιρία να τοποθετηθούν οι επιστημονικοί συνεργάτες της ΕΛΛΕΤ, καθώς και σημαντικά πρόσωπα από το χώρο του βιώσιμου τουρισμού, ενώ παρόντες με τοποθετήσεις ήταν και οι εκπρόσωποι των πέντε νησιών, εκ των οποίων τα τέσσερα ανήκουν στις Κυκλάδες και συγκεκριμένα, Τήνος, Κίμωλος, Αμοργός και Σίκινος. 

 Η ημερίδα χωρίστηκε σε τρεις, ουσιαστικά, θεματικές ενότητες, που αφορούν στη σημασία της διαφύλαξης του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου, με ομιλίες από αρχιτέκτονες, και περιβαλλοντολόγους, στην επίδραση των ΑΠΕ στο φυσικό και πολιτιστικό τοπίο, με τοποθετήσεις σχετικά με τη βιοποικιλότητα του Αιγαίου, την τουριστική ανάπτυξη σε σχέση με το τοπίο και τους αρχαιολογικούς χώρους, παραδοσιακούς οικισμούς και τα μνημεία σε σχέση με το φυσικό τοπίο. 

Τέλος, η τρίτη ενότητα αφορούσε στα εργαλεία για την επίτευξη των στόχων της προστασίας και της βιώσιμης πράσινης μετάβασης, με ομιλίες πολεοδόμων, χωροτακτών και πολιτικών μηχανικών. Αγνοούνται και παρακάμπτονται σημαντικά χωροταξικά εργαλεία στη διαδικασία χωροθέτησης των ΑΠΕ Κατά την πρώτη ενότητα της εσπερίδας, αναφορικά με τη σημασία της διαφύλαξης του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου, το λόγο πήρε ο κ. Δημήτρης Λεβέντης, Αρχιτέκτων – Αναστηλωτής, Αντιπρόεδρος Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς ΕΛΛΕΤ, αναλύοντας την υφιστάμενη κατάσταση και τους κινδύνους στα πέντε επιλεγμένα αυτά νησιά του Αιγαίου για τη λίστα «7 υπό απειλή» μνημεία της Europa Nostra για το 2021. Επίσης, εξήγησε και τους λόγους για τους οποίους επιλέχθηκαν τα συγκεκριμένα νησιά, ήτοι η Τήνος, η Κίμωλος, η Μήλος, η Αμοργός και τα Κύθηρα. 

 Όπως τόνισε ο κ. Λεβέντης, με δεδομένη την συμφωνία όλων των μερών, υπέρ της καθαρής ενέργειας και στις δράσεις για την αντιστροφή της κλιματικής κλίσης, το ζητούμενο των τοπικών φορέων και της ΕΛΛΕΤ, αφορά στο γεγονός ότι κάθε απόφαση για τη χωροταξία και το δυναμικό των εγκαταστάσεων ΑΠΕ, «θα πρέπει να λαμβάνεται μετά από πάρα πολύ προσεκτική ανάλυση των δεδομένων και εκτίμηση των άμεσων και των μακροπρόθεσμων ιδιαίτερα συνεπειών για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες». Εντούτοις, σύμφωνα με τον ίδιο, οι τρέχουσες διαδικασίες «για την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού και μεγάλης δυναμικότητας αιολικών πάρκων εγκυμονούν κινδύνους πολύ πιο σοβαρούς από αυτούς που καλούνται να αντιμετωπίσουν». Εξήγησε, πως «η επιλογή των 5 νησιών δεν αντιστοιχεί σε μονοσήμαντα προβλήματα συγκεκριμένων χώρων, αλλά ενδεικτικά – και μετά από πάρα πολύ προσεκτική επιλογή – αυτών, που αποτελούν αντιπροσωπευτικούς τόπους όλων των περιοχών που διαθέτουν μοναδικά φυσικά, κλιματολογικά, πολιτισμικά ή άλλα χαρακτηριστικά». 

 Όπως επεσήμανε ο ίδιος, «τα πέντε νησιά που επιλέξαμε διαθέτουν φυσικό και ανθρωπογενές τοπίο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που μπορούμε να τα βρούμε σε πάρα πολλά σημεία της Ελλάδας», ενώ πιο συγκεκριμένα ανέφερε, «το υπέροχο Κυκλαδίτικο τοπίο της Τήνου με τους απίστευτα οργανικά ενταγμένους σε αυτό οικισμούς. Τους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους στη Σίκινο. 

Το δραματικό τοπίο της Αμοργού, με την πρωινή πάχνη που δροσίζει το νησί. Το ίδιο ακριβώς ισχύει τις απογευματινές ώρες στο νησί των Κυθήρων. Η μικρή κλίμακα της Κιμώλου, η οποία μαζί με τη Μήλο, διαθέτουν την πάρα πολύ σημαντική εναλλακτική πηγή της γεωθερμίας, η οποία φαίνεται να αγνοείται σημαντικά. Και τέλος τα Κύθηρα, με τα ιδιαίτερα βιοκλιματικά χαρακτηριστικά και τη μοναδική βιοποικιλότητα. Όλα τα παραπάνω, τοποθετημένα σε ένα σημαντικό ιστορικό και πολιτιστικό τοπίο, το οποίο καλύπτει το σύνολο της χώρας μας».

Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον κ. Λεβέντη, εργαλεία, όπως το κτηματολόγιο, οι δασικοί χάρτες, τα σχέδια πολεοδομικών και χωροταξικών σχεδιασμών, πολλά εκ των οποίων εκπονούνται στην παρούσα φάση και τα οποία θα έπρεπε να λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψιν στη χωροθέτηση των ΑΠΕ, για την προστασία της μοναδικότητας και του οράματος κάθε τόπου, δεν χρησιμοποιούνται, ούτε ως γεωμετρικά, αλλά ούτε και ως ποιοτικά εργαλεία για τη γενική ή και ειδική χωροθέτηση των αιολικών πάρκων. 

Αντιθέτως, σύμφωνα με τις άδειες που βρίσκονται είτε υπό κρίση, είτε υπό αδειοδότηση, χωροθετούνται εντός περιοχών Natura, κοντά σε παραδοσιακούς οικισμούς, σε αρχαιολογικούς χώρους, εντός δικτύου μονοπατιών κλπ. «Είναι κρίμα, σημαντικά εργαλεία, που με κόπο στήνονται, να αγνοούνται ή να παρακάμπτονται, με ένα τόσο μεγάλο επιστημονικό και κοινωνικό δυναμικό να μη συμμετέχει υποστηρικτικά και δημιουργικά στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου σχεδίου, το οποίο θα εξασφάλιζε, τόσο τη συνέχεια, όσο και τη βελτίωση σύμφωνα με τις δυνατότητες της χώρας», τόνισε ο κ. Λεβέντης κλείνοντας την τοποθέτησή του. 

 Απαραίτητος ο συμβιβασμός ώστε να «θυσιαστούν» επιλεγμένες περιοχές(;) Στη δεύτερη ενότητα της εσπερίδας, κατόπιν της ομιλίας του Καθηγητή Ζωικής Ποικιλότητας του ΕΚΠΑ και προέδρου του Συμβουλίου Φυσικού Περιβάλλοντος της ΕΛΛΕΤ, κ. Παναγιώτη Παφίλη, σχετικά με τη μοναδική βιοποικιλότητα του Αιγαίου και πριν την ομιλία της Γεν. Διευθύντριας Αναστήλωσης Μουσείων & Τεχνικών Έργων του ΥΠΠΟΑ, κ. Αμαλίας Ανδρουλιδάκη, σχετικά με τους αρχαιολογικούς χώρους, τους παραδοσιακούς οικισμούς και τα μνημεία σε σχέση με το φυσικό τοπίο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε η ομιλία του Άρη Ίκκου, Επιστημονικού Διευθυντή του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), ο οποίος μίλησε με την ιδιότητα του ειδικού και οικονομολόγου και όχι εκπροσωπώντας τις θέσεις του ΣΕΤΕ και του ΙΝΣΕΤΕ.

 Ο κ. Ίκκος, καθιστώντας σαφές στο ξεκίνημα της παρουσίασής του το γεγονός, ότι η όποια ανθρωπογενής παρέμβαση στο περιβάλλον, θα πρέπει να προσμετράται όχι αυστηρά με την έννοια του μεγέθους, η οποία αποτελεί και μία απόλυτη έννοια, αλλά κυρίως με την έννοια της κλίμακας, σχετική έννοια, που προκύπτει σε σχέση με το υφιστάμενο περιβάλλον, ανθρωπογενές ή φυσικό. Όσον αφορά στο ζήτημα των ανεμογεννητριών, ο ίδιος σημείωσε, πως «αυτές είναι εκτός κλίμακας στο ελληνικό τοπίο».

 Παρ’ ό,τι οι ανεμογεννήτριες δεν ταιριάζουν στο φυσικό τοπίο, σύμφωνα με τον κ. Ίκκο, δύο παράγοντες θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψιν. Το ένα εξ αυτών αφορά στην ενεργειακή μετάβαση την οποία επιχειρεί η Ελλάδα, στο πλαίσιο της οποίας η χώρα μας έχει δεσμευτεί να μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 80% σταδιακά έως το 2040 και σε μηδενικό επίπεδο έως το 2050, αλλά και να εξασφαλίσει το 45% της παραγωγής ενέργειας να προκύπτει από ΑΠΕ έως το 2030. 

Ο στόχος των 25 μεγαβάτ παραγωγής από ΑΠΕ έως το 2030, σύμφωνα με τον κ. Ίκκο, εκτιμάται ότι μπορεί να επιτευχθεί με 157 ανεμογεννήτριες των 14 μεγαβάτ, ενώ για το 2050 θα απαιτούνται 530 τέτοιες ανεμογεννήτριες. Όσον αφορά στη συζήτηση περί θαλάσσιων αιολικών πάρκων, ο ίδιος επεσήμανε, πως λόγω των Τουρκικών αμφισβητήσεων στο Αιγαίο, ακόμη και να υπήρχε η βούληση να τοποθετηθούν τέτοια αιολικά πάρκα στο θαλάσσιο χώρο του ανατολικού Αιγαίου, αυτό καθίσταται σχεδόν αδύνατον. Ως εκ τούτου, τα όποια θαλάσσια αιολικά πάρκα θα αναγκαστούν να «στριμωχτούν» στο χώρο του δυτικού Αιγαίου και σε κάθε περίπτωση εντός 6 ναυτικών μιλίων από τα νησιά, «το οποίο καταλαβαίνουμε, ότι με ανεμογεννήτριες 300 μέτρων θα αποτελούσε μία καταστροφή του θαλάσσιου τοπίου», όπως ανέφερε.

 Ο δεύτερος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψιν, είναι και ο πόλεμος στην Ουκρανία που μαίνεται αυτή τη στιγμή «και ο οποίος επιβάλλει την απεξάρτηση από τις ρωσικές πηγές καυσίμων», σύμφωνα με τον κ. Ίκκο.

 Η πρόταση που παρουσίασε ο ίδιος, είναι πως για τη διαμόρφωση μίας λύσης, θα πρέπει να προϋπάρξει «διαβούλευση και συμβιβασμός, ενώ θα πρέπει να σκεφτούμε με έναν τρόπο διαφορετικό από αυτόν που σκεφτόμασταν συνήθως», παρουσιάζοντας παραδείγματα διεθνώς, όπου οι επιβαρυντικές για το φυσικό περιβάλλον και τοπίο δραστηριότητες και παρεμβάσεις συγκεντρώνονται σε ένα σημείο, ώστε η υπόλοιπη περιοχή να παραμένει «παρθένα». 

Κατέληξε έτσι, πως προκειμένου αφενός να τοποθετηθούν οι απαραίτητες εγκαταστάσεις ΑΠΕ για την ενεργειακή σταθερότητα και αειφορία της χώρας και αφετέρου να προστατευθούν σημαντικές περιοχές φυσικής, πολιτιστικής και ιστορικής αξίας, «μήπως θα έπρεπε μέσα από διαβούλευση και συμβιβασμούς να αποφασίσουμε τι θα πρέπει να “θυσιάσουμε”, ώστε να μπορέσουμε να διατηρήσουμε όλα τα υπόλοιπα; Η πίεση που υπάρχει αυτή τη στιγμή ως προς τη χρήση ΑΠΕ, μας ωθεί προς μία τέτοια κατεύθυνση». «Ναι» στις ΑΠΕ, «όχι» στα φαραωνικά έργα άνευ σχεδιασμού 

 Κατά την τρίτη ενότητα της εσπερίδας, από δύο ειδικούς σε χωροταξικά και πολεοδομικά ζητήματα αναλύθηκαν οι συσχετίσεις και αντιφάσεις της χωροταξίας και του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, καθώς επίσης το ζήτημα της αποτύπωσης των περιοχών αποκλεισμού και των ζωνών ασυμβατότητας για τη χωροθέτηση ΑΠΕ. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε και παρουσίαση, σχετικά με τον συμμετοχικό σχεδιασμό και τις ενεργειακές κοινότητες, που επίσης έχει αναδειχθεί ως λύση και από την ΚΕΔΕ, για την χωροθέτηση των ΑΠΕ, βάσει των τοπικών αναγκών και επιθυμιών κάθε τόπου.

 Στο πλαίσιο αυτό και αφού ακούστηκαν όλες οι τοποθετήσεις των ειδικών, πάνω στα ζητήματα αυτά, τις απόψεις τους σχετικά με το θέμα, κλήθηκαν να αποτυπώσουν οι εκπρόσωποι των πέντε νησιών, που εντάχθηκαν στα επτά υπό απειλή μνημεία της Europa Nostra.

Πρώτος, το λόγο έλαβε ο Δήμαρχος Κιμώλου, κ. Κωνσταντίνος Βεντούρης, ο οποίος ανέδειξε τη μοναδικότητα και την αυθεντικότητα του χαρακτήρα της Κιμώλου, τόσο στο ανθρωπογενές, όσο και στο φυσικό περιβάλλον και τη γεωλογία ειδικότερα, το οποίο, όπως ανέφερε, σχεδόν κατά το ήμισυ, βρίσκεται σε καθεστώς προστασίας ενταγμένο στο Δίκτυο Natura 2000. 

 Όπως εξήγησε ο κ. Βεντούρης, το προστατευόμενο κομμάτι του νησιού έχει χρησιμοποιηθεί ως «εργαλείο» ήπιας τουριστικής ανάπτυξης, προσφέρεται στους επισκέπτες ακριβώς για την αναλλοίωτη και μοναδική φυσική ομορφιά και σημασία του, ενώ συνδέεται άρρηκτα και με την πολιτιστική κληρονομιά της Κιμώλου.

 Ο ίδιος ανέφερε, ότι η κατανάλωση ενέργειας στην Κίμωλο σήμερα, βρίσκεται περίπου στα 2 μεγαβάτ, αντιδιαστέλλοντάς τη με τη χωροθέτηση που έχει προβλεφθεί από τη ΡΑΕ και αφορά σε 20 ανεμογεννήτριες των 3MW έκαστη, αλλά και στην τοποθέτηση 30 ανεμογεννητριών στη νησίδα της Πολυαίγου, που διοικητικά ανήκει στο Δήμο Κιμώλου. «Θεωρώ, ότι η Κίμωλος, αλλά και όλα τα νησιά θα πρέπει να προστατευτούν. 

Προσφέρουμε περιβάλλον, προσφέρουμε αυτή την αυθεντικότητα που έχουν τα νησιά μας. Λέμε ναι στις ΑΠΕ, αλλά για την κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών», τόνισε ο κ. Βεντούρης, σημειώνοντας παράλληλα, ότι έως και την ολοκλήρωση των πολεοδομικών σχεδίων που καταρτίζονται τώρα, δεν θα πρέπει να γίνει καμία χωροθέτηση ΑΠΕ, ενώ πως για την έγκριση των αδειών, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν πέραν του χωροταξικού σχεδιασμού και η άποψη της αρχιτεκτονικής επιτροπής.

 «Θέλουμε νησιά ενεργειακά αυτόνομα, αλλά όχι βιομηχανικά πάρκα», υπογράμμισε κλείνοντας ο Δήμαρχος Κιμώλου. Στη συνέχεια, το βήμα δόθηκε στους εκπροσώπους του Δήμου Τήνου, τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου, κ. Πέτρο Μαρκουίζο και τον νομικό σύμβουλο του Δήμου για ζητήματα ΑΠΕ, κ. Τρύφωνα Κόλλια.

 Ο κ. Μαρκουίζος μίλησε για τη μοναδικότητα του φυσικού τοπίου της Τήνου, αλλά και των φημισμένων παραδοσιακών του οικισμών, ενώ τόνισε πως σε καμία περίπτωση αυτή η μοναδικότητα δεν υπάρχει βούληση να θυσιαστεί στο βωμό των ΑΠΕ. Ο ίδιος υπενθύμισε πως η Τήνος υπήρξε εξ αρχής ένα από τα νησιά πρωτοπόρους, που σύσσωμη η τοπική κοινωνία αντιτάχθηκε στην άναρχη τοποθέτηση ΑΠΕ και με νόμιμες ενέργειες προσπάθησε να αποτρέψει την τοποθέτηση κατ’ αυτό τον τρόπο των ανεμογεννητριών.

 Επιπλέον, αναφέρθηκε στις δράσεις του Δήμου, όσον αφορά στην εξοικονόμηση ενέργειας και τις «πράσινες» δράσεις, τονίζοντας πως αναγνωρίζεται το γεγονός πως η Τήνος εφόσον καταναλώνει ενέργεια θα πρέπει να συμβάλει και στην ενεργειακή προσπάθεια της χώρας. Από την πλευρά του, ο κ. Κόλλιας μίλησε για το χαρακτηρισμό των μικρών νησιών της χώρας ως ιδιαίτερα ευπαθή οικοσυστήματα, τονίζοντας πως για περιοχές όπως αυτές, απαραίτητη προϋπόθεση για εγκατάσταση επενδύσεων είναι η ύπαρξη χωροταξικών σχεδιασμών, για την αποτύπωση πρώτα της φέρουσας ικανότητας κάθε τόπου.

 Περαιτέρω, υπογράμμισε, πως μετά τη σύσσωμη αντίδραση όλων των τοπικών φορέων και την πλήρη σύμπλευση αυτών απέναντι στην τοποθέτηση βιομηχανικών εγκαταστάσεων ΑΠΕ στο νησί της Τήνου, το ενδιαφέρον των επενδυτών έχει μειωθεί ραγδαία, υπογραμμίζοντας πως όταν οι κοινωνίες αντιτάσσονται στο σύνολό τους, τότε μπορούν να κερδίσουν. «Όλο το θεσμικό υπόβαθρο [σ.σ. που διέπει τις επενδύσεις ΑΠΕ] επί της ουσίας είναι σαθρό, ακριβώς διότι ήρθε να εξυπηρετήσει μία ταχύτατη και άνευ όρων ανάπτυξη για αλλαγή του ενεργειακού μείγματος», υποστήριξε, τονίζοντας πως θα πρέπει να τεθεί το ζήτημα σε κεντρικό επίπεδο, ώστε τόσο οι επενδυτές να γνωρίζουν πού και με ποιους όρους θα επενδύσουν, όσο και οι τοπικές κοινωνίες να έχουν αποφασιστικό ρόλο για τη διαμόρφωση της μοίρας του τόπου τους», κατέληξε ο ίδιος. Έπειτα από την τοποθέτηση του εκπροσώπου των Κυθήρων, το λόγο έλαβε ο Δήμαρχος Μήλου, κ. Μανόλης Μικέλης. 

Ο Δήμαρχος αναφέρθηκε στα μοναδικά χαρακτηριστικά, φυσικά και πολιτιστικά, της Μήλου, σημειώνοντας πως «όλα αυτά συνθέτουν ένα παζλ, το οποίο δεν επιτρέπει την εγκατάσταση 89 ανεμογεννητριών που η ΡΑΕ έχει προβλέψει για τη Μήλο». Ο κ. Μικέλης τόνισε, πως η Μήλος μπορεί να συνεισφέρει ουσιωδώς στην «πράσινη ενέργεια» με την αξιοποίηση της γεωθερμίας χαμηλής ενθαλπίας, για την οποία όμως δεν γίνεται κανένας λόγος και αντιθέτως προωθείται η προβληματική αξιοποίηση της γεωθερμίας υψηλής ενθαλπίας και η εγκατάσταση τεράστιων ανεμογεννητριών, ενώ με ένα ήπιο μείγμα ελάχιστων ανεμογεννητριών, φωτοβολταϊκών και γεωθερμίας χαμηλής ενθαλπίας, θα μπορούσαν να υπερκαλυφθούν οι ανάγκες του νησιού. 

«Η Μήλος θα μπορούσε να αποτελέσει καινοτομία παγκοσμίως […] Δε θα δεχτούμε όμως το νησί μας να γίνει η “μπαταρία” άλλων τόπων με τη γεωθερμία υψηλής ενθαλπίας», τόνισε κλείνοντας ο Δήμαρχος. Αναδεικνύοντας την παραδοσιακή Κυκλαδίτικη αυθεντικότητα του νησιού, αναφερόμενος ενδεικτικά στις αναβαθμίδες, τον πρωτογενή τομέα, το δίκτυο μονοπατιών του νησιού, ο Δήμαρχος Αμοργού, κ. Ελευθέριος Καραΐσκος, υπενθύμισε, πως στο ένα μέρος της η Αμοργός εμφανίζει ιδιαίτερα «σκληρή» μορφολογία που αποτρέπει την ανάπτυξη δραστηριοτήτων και ως εκ τούτου, οι ΑΠΕ αναγκαστικά χωροθετούνται στις ίδιες περιοχές όπου αναπτύσσονται οικονομικές, τουριστικές, πολιτιστικές και άλλες δραστηριότητες, υποβαθμίζοντας τις κατ’ αυτό τον τρόπο. 

Ο ίδιος υπογράμμισε, ότι αγωνία της τοπικής κοινωνίας είναι η διατήρηση του χαρακτήρα του νησιού, αλλά και των πολύτιμων φυσικών, οικολογικών και πολιτιστικών του πόρων, ώστε αυτά να παραδοθούν στις επόμενες γενιές για το μέλλον του νησιού. Ο κ. Καραΐσκος μίλησε για τις πρωτοβουλίες του Δήμου όσον αφορά στην ήπια ανάπτυξη ΑΠΕ για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του, για την οποία εκπονείται σχεδιασμός στο πλαίσιο διαμόρφωσης σχετικής αντιπρότασης. 

Πηγή : Κοινή Γνώμη/Ευαγγελία Κορωναίου