Ο Μάης στην παράδοση της Κύθνου

Ο ΜΑΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΚΥΘΝΟΥ (γράφει ο Γιώργης Βενετούλιας ) 

 Ο μήνας Μάης υπήρξε καθοριστικό ορόσημο για τους αγρότες του παλιού καιρού, γιατί με τον ερχομό του ξεκινούσε η κοπιαστική εργασία του θερισμού, του "θέρους" όπως λέμε στα Θερμιά. Από τις προηγούμενες μέρες οι γεωργοί φρόντιζαν για τα "δραπάνια" τους, πηγαίνοντας στο "γύφτο" (σιδερά) να τους τα φτιάξει. 

 Την παραμονή της Πρωτομαγιάς οι γυναίκες ετοίμαζαν τα "φακιόλια" τους για να πάνε να θερίσουν. Τα φακιόλια ήταν υφασμάτινες προσωπίδες που έβαζαν στο πρόσωπό τους για να μη μαυρίσουν. Φορούσαν ακόμη "κουτελίτες", άσπρα "μαντίλια" και "κουκούλες". Και στα χέρια φορούσαν τα "χερώτια", λευκά υφασμάτινα γάντια προστασίας. 

 Την ίδια μέρα σε κάθε σπίτι φτιάχναν το "μάη", ένα μακρόστενο μπουκέτο από λουλούδια και στάχυα (ΟΧΙ ΣΤΕΦΑΝΙ). Τον κρεμούσαν έξω από το σπίτι. Μάη έφτιαχναν και οι ερωτευμένοι που τον κρεμούσαν κρυφά το βράδυ έξω από το σπίτι της κοπέλας. Πολλές φορές πάνω στο μπουκέτο έβαζαν κι ένα χαρτάκι με στιχάκια ερωτικά. 

Μια κακή συνήθεια ήταν να κλέβουν καμιά φορά το μάη από κάποιο σπίτι και να τον πηγαίνουν στο σπίτι της κοπέλας που αγαπούσαν. Το απόγευμα της ίδιας μέρας οι παρέες νέων, που συνήθως ήταν δυο-τρεις, έφτιαχναν το δικό τους "μάη", που τον έδεναν πάνω σε ένα καλάμι, φτιάχνοντας έτσι ένα λάβαρο, το οποίο κρατούσε ένας νέος και από πίσω του ακολουθούσε όλη η παρέα με βιολιά. Περνούσαν από όλο το χωριό, χόρευαν και τραγουδούσαν το "Μάη", το πιο χαρακτηριστικό και αγαπημένο τραγούδι των Θερμιωτών.

 Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στον ερχομό του θέρους, όπου κι εκεί το τραγουδούσαν, στο χωράφι, θερίζοντας από την αυγή μέχρι το σούρουπο: 

"Ήρχεν ο Μάης κι έφερε 

 των κοριτσιών φακιόλια, 

 να πάνε να θερίσουνε, 

 να τραουδούνε κι όλα".

 Σε άλλους στίχους αναφέρονται οι συνθήκες του σκληρού και κοπιαστικού θερισμού:

 "Άλλο δεν εβαρέθηκα μόν' το βαρύ δραπάνι, 

μέσα στη σκάλα τη φαρδιά 

και στο κοντό κριθάρι". 

"Κρίθινο ψωμί και γάλα κι όλη μέρα μες στη σκάλα". 

Θέριζαν όλοι οι κάτοικοι του χωριού, οι "ξωτάρηδες", εκτός από τις πιο προνομιούχες τάξεις, γι αυτό κι ένας στίχος λέει: 

"Το μάθατε, μωρέ παιδιά, 

πως ήρχ' ο Μάης πάλι 

και στο χωριό θα μείνουνε 

 παπάδες και δασκάλοι;" 

Την ίδια εποχή, νέοι έφευγαν να δουλέψουν στα καμίνια της Αθήνας και πολύ παλιότερα στην "Ανατολή" (Μικρασία), γι αυτό ο στίχος λέει: 

"Ανοίξαν τα σπαρθόπουλα, 

φεύγουν τα Θερμιωτόπουλα". 

Μέσα στο Μάη, που τα στάχυα πλέον χρύσωναν, μετακόμιζαν οι γεωργοί με τη "ρούμπα" τους (αποσκευές, ιταλ. robba) φορτωμένη στο γάδαρο με προορισμό το "κελί" (ιταλ. cella), τη μικρή αγροτική κατοικία, όπου περνούσαν όλο το καλοκαίρι ασχολούμενοι με το θερισμό, το αλώνισμα κλπ. 

 Την επόμενη μέρα, την Πρωτομαγιά, οι γεωργοί έτρωγαν τη "μαγιοκουλούρα", μια παξιμαδένια κουλούρα που την είχαν φτιάξει οι νοικοκυρές το Μεγάλο Σάββατο. Τη μαγιοκουλούρα έπρεπε να τη φάνε πρωί πρωί, με την αυγή, πριν γκανίσει ο γάδαρος, για να μη νυστάζουν στο θέρος (πρόκειται για μαγική και δεισιδαιμονική δοξασία). Κι έπρεπε, ακόμη, να κυλιστούν στο χώμα του χωραφιού (άλλη δεισιδαιμονική δοξασία).

 Επίσης, το Μάη δεν γίνονταν γάμοι , γιατί μόνο "οι γαδάροι παντρεύουνται" (ζευγαρώνουν). Παρετυμολογώντας τις λέξεις Μάη με "μάγια", υπήρχε η δοξασία ότι το μήνα αυτό "πιάνουν τα μάγια": "Το Μάη εγεννήθηκα και μαγιά δε φοβούμαι. Ίσως και μου τα φέρουνε στην κλίνη που κοιμούμαι". 

 (φώτο της Μαντω Καλλιβρουση) από το βιβλίο του Γιώργη Βενετούλια "Το μυριστικο κυδώνι-η παραδοσιακή κουζίνα της Κύθνου). 

Πηγή : 

Νόστος