Διαστημική χωματερή γύρω από τη Γη

Αν κάτι παράγει ασταμάτητα ο άνθρωπος, αυτό είναι τα σκουπίδια, τα οποία, όπου τα συναντάμε, αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα της παρουσίας μας. Εξαίρεση δεν αποτελεί ούτε το διάστημα, το οποίο ο άνθρωπος το μεταχειρίστηκε όπως και τον πλανήτη μας. Αποτέλεσμα, η δημιουργία μιας επικίνδυνης διαστημικής χωματερής σε τροχιά γύρω από τη Γη, από κατάλοιπα διαστημικών αποστολών τα αποκαλούμενα διαστημικά σκουπίδια.

Διαστημικός σκουπιδότοπος

Πρόκειται για την περιοχή όπου έχουν συγκεντρωθεί δεκάδες χιλιάδες αντικείμενα, συντρίμμια παλιών πυραύλων, δορυφόρων και εγκαταλελειμμένων διαστημικών σκαφών, ανθρώπινα απόβλητα από επανδρωμένα διαστημόπλοια και άμορφες μάζες παγωμένων καυσίμων, μαζί με ξύσματα μπογιάς, ανταλλακτικά, μολύβια, άχρηστους μαρκαδόρους, πλαστικές σακούλες αλλά και απολεσθέντα αντικείμενα των αστροναυτών: όπως η τσάντα εργαλείων που έχασε το 2008 η αστροναύτισσα Χάιντεμαρί Στεφάνισιν-Πάιπερ του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS), η κάμερα που έχασε τον Ιούνιο του 2007 η αστροναύτισσα Σούνι Ουίλιαμς, αλλά και το γάντι που έπεσε από τον αστροναύτη Έντουαρντ Ουάιτ στον πρώτο διαστημικό περίπατο, το 1965.

Από το 1957 που οι Σοβιετικοί εκτόξευσαν στο διάστημα, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, αντικείμενο κατασκευασμένο από άνθρωπο, το Sputnik-1, δεκάδες χιλιάδες τεχνητοί δορυφόροι έχουν εκτοξευθεί έως σήμερα, για ερευνητικούς, κατασκοπευτικούς αλλά και εμπορικούς σκοπούς, για την κάλυψη καθημερινών υπηρεσιών, όπως οι τηλεπικοινωνίες, οι τηλεοπτικές δορυφορικές μεταδόσεις κ.ά. Πολλοί από αυτούς τους δορυφόρους λόγω παλαιότητας έχουν τεθεί σε αχρηστία και έχουν αντικατασταθεί από πιο καινούριους, παραμένουν ωστόσο στο διάστημα και περιφέρονται ως διαστημικά σκουπίδια γύρω από τη Γη. Κάποια υπολείμματά τους παίρνουν το δρόμο της επιστροφής: ορισμένα θα καούν στα επάνω στρώματα της ατμόσφαιρας καθώς θα επιστρέφουν, άλλα όμως θα καταφέρουν να φθάσουν εκεί απ’ όπου ξεκίνησαν…

Όταν ο ουρανός βρέχει συντρίμμια

Ήταν το 1979 που ο εκτός ελέγχου διαστημικός σταθμός Skylab της NASA ξαναμπήκε στη γήινη ατμόσφαιρα. Περίπου 82 τόνοι διαστημικών σκουπιδιών από το διαστημικό εργαστήριο συντρίφτηκαν στη Γη. Κάποια κομμάτια έπληξαν την Αυστραλία και τα περισσότερα έπεσαν στον Ινδικό ωκεανό. Η ιστορία απεικονίστηκε τότε στο εξώφυλλο του περιοδικού Τime. (1)

Επίσης, 149 τόνοι θραύσματα του ρωσικού διαστημικού σταθμού ΜΙΡ έπεσαν στις 23 Μαρτίου του 2001, αυτή τη φορά με ελεγχόμενη πτώση, στον Ειρηνικό ωκεανό. Αλλά, νωρίτερα τον ίδιο χρόνο, στις 21 Ιανουαρίου, ένα άλλο κομμάτι ενός πυραύλου Δέλτα ΙΙ προσγειώθηκε στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας, περίπου 240 χλμ. από την πρωτεύουσα Ριάντ, προς έκπληξη των κοντινών αγροτών. 

Τον Σεπτέμβριο του 2011 έπεσε στη Γη ο δορυφόρος της NASA Upper Atmosphere Research Satellite (UARS), ηλικίας είκοσι ετών, και αφού πέρασε πάνω από τον Καναδά και την Αφρική, τον Ατλαντικό και τον Ινδικό, κατέπεσε στον Ειρηνικό ωκεανό, έχοντας αναπτύξει ιλιγγιώδη ταχύτητα 5 μίλια το δευτερόλεπτο.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, είναι πιθανό ορισμένα από τα συντρίμμια του δορυφόρου, που ζύγιζε έξι τόνους και είχε μήκος 11 μέτρα, να διασκορπίστηκαν στον Καναδά.

Τον περασμένο Ιούλιο, ένα κομμάτι από τα συντρίμμια ενός ρωσικού πυραύλου έσκισε τον ουρανό πάνω από τη Μελβούρνη, εικόνα που μεταδόθηκε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε όλο τον κόσμο με σχόλια του είδους: «Πέφτει ο ουρανός στα κεφάλια μας».

Ο Έμετ Φλέτσερ, ανώτερος αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) και διευθυντής του προγράμματος επιτήρησης και εντοπισμού διαστημικών αντικειμένων, μιλώντας στο ΚΥΠΕ (Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων), είπε ότι κάθε χρόνο εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης περίπου 600 με 700 αντικείμενα, δηλαδή δύο την ημέρα. (2)

Στο ερώτημα αν, με δεδομένο το γεγονός ότι οι επιστήμονες δεν είναι σε θέση να προσδιορίσουν την περιοχή πτώσης, υπάρχει πιθανότητα να χτυπηθεί κάποιος από τα συντρίμμια αυτά, η ΝΑSA απαντά ότι μια τέτοια πιθανότητα είναι μηδαμινή, αφού το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη καλύπτεται από νερό και τεράστιες ακατοίκητες ερήμους. Τα περισσότερα από αυτά καίγονται πριν ακόμη καταπέσουν στη Γη, ενώ, εάν υπάρχουν συντρίμμια, τις περισσότερες φορές πέφτουν είτε στους ωκεανούς είτε σε ακατοίκητες περιοχές, υπογραμμίζει.

«Η πιθανότητα να χτυπηθεί κάποιος από συντρίμμια είναι μία στο δισεκατομμύριο ή ακόμη και στο τρισεκατομμύριο. Από την άλλη, η πιθανότητα να χτυπηθεί κάποιος από αστραπή είναι μία στις 576.000», επισήμανε και ο Έμετ Φλέτσερ στη συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ. Ο ίδιος πάντως υπογράμμισε ότι, μπορεί η πιθανότητα να χτυπηθεί κάποιος από τα συντρίμμια να είναι σχεδόν μηδαμινή, ωστόσο δεν παύει να είναι υπαρκτή.

Να αναφέρουμε ότι το 1969 πέντε Ιάπωνες ναυτικοί τραυματίστηκαν από διαστημικά σκουπίδια, και το 1997 μια κάτοικος της Οκλαχόμας των ΗΠΑ χτυπήθηκε στον ώμο από ένα κομμάτι 10 επί 13 εκατοστών αμερικανικού πυραύλου Δέλτα II, χωρίς ευτυχώς να τραυματιστεί σοβαρά.

Το σύνδρομο Κέσλερ

Όμως ο αριθμός αυτών των αντικειμένων, που είτε πέφτουν στη Γη είτε καταστρέφονται επιστρέφοντας πριν φθάσουν σε αυτή, είναι πολύ μικρός σε σχέση με τον αριθμό των αντικειμένων που παραμένουν στο διάστημα, αφού αυτά πολλαπλασιάζονται καθώς έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους και σπάνε σε περισσότερα κομμάτια.

Το 2009 ο ρωσικός κατασκοπευτικός δορυφόρος Kosmos 2251, που δεν ήταν πλέον σε λειτουργία, καταστράφηκε χτυπώντας το ηλιακό πάνελ ενός αμερικανικού τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου, του Iridium 33, βγάζοντάς τον από την τροχιά του. Από τη σύγκρουση αυτή προκλήθηκαν πάνω από δύο χιλιάδες κομμάτια διαστημικών αποβλήτων, με μέγεθος άνω των 10 εκατοστών, και ενδεχομένως εκατοντάδες χιλιάδες μικρότερα κομμάτια.

Όμως το πρόβλημα με τα διαστημικά σκουπίδια δεν είναι ούτε η ύπαρξή τους ούτε το μέγεθός τους. Αυτά τα σκουπίδια δεν αιωρούνται απλώς στο διάστημα αλλά κινούνται σε τροχιά με τεράστια ταχύτητα 28 ή και 30 χιλιάδων χλμ./ώρα, γι’ αυτό και ανεξάρτητα του μεγέθους τους μπορούν να καταστρέψουν δορυφόρους, να απειλήσουν τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και τα διαστημικά σκάφη που ξεκινούν από τη Γη για να πραγματοποιήσουν αποστολές, καθώς και να είναι θανατηφόρα για τους αστροναύτες.

Σε περίπτωση που δύο αντικείμενα προσκρούουν το ένα στο άλλο, η σύγκρουση δημιουργεί ένα τεράστιο σύννεφο συντριμμιών που ταξιδεύει επίσης χιλιάδες μίλια την ώρα. Μια βίδα που ταξιδεύει με 20.000 μίλια την ώρα θα μπορούσε να καταστρέψει ένα άλλο διαστημικό σκάφος. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι η αποκόλληση ενός μικρού κομματιού μονωτικού αφρού, που ξεκόλλησε από την εξωτερική δεξαμενή καυσίμων του διαστημικού λεωφορείου Κολούμπια κατά την εκτόξευσή του, κατάφερε, προσκρούοντας στο αριστερό φτερό στην κάτω μεριά, να το τρυπήσει. Αυτό ήταν η αιτία που το διαστημικό λεωφορείο τον Φεβρουάριο του 2003 διαλύθηκε με την επιστροφή του στη Γη, οδηγώντας στο θάνατο το επταμελές πλήρωμά του.

Μερικά σκουπίδια απείλησαν τον Ιούνιο 2011 να πλήξουν τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, και το πλήρωμά του κατέφυγε στις κάψουλες διαφυγής, προετοιμαζόμενο για έκτακτη εκκένωση και επιστροφή στη Γη. Τον Μάρτιο του 2012, ένα κομμάτι των διαστημικών συντριμμιών απείλησε και πάλι τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Τα κινούμενα με μεγάλη ταχύτητα συντρίμμια δεν είχαν επισημανθεί εγκαίρως, και ήταν πολύ αργά για τους αστροναύτες να μεταφέρουν το σταθμό σε ασφαλέστερη τροχιά. Το πλήρωμα, τρεις Ρώσοι, δύο Αμερικάνοι και ένας Ολλανδός, πήγαν επίσης στις κάψουλες διαφυγής για να εκκενώσουν το σταθμό, αν χρειαζόταν. Μια κινηματογραφική απόδοση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι αστροναύτες από τα διαστημικά σκουπίδια είναι το θέμα της ταινίας Gravity που σάρωσε τα Όσκαρ παρουσιάζοντας το πρόβλημα με εντυπωσιακό τρόπο.

Σήμερα, σύμφωνα με τη NORAD (Βορειοαμερικανική Διοίκηση Αεροδιαστημικής Άμυνας ‒ North American Aerospace Defense Command), τη NASA και άλλες υπηρεσίες, υπάρχουν σε τροχιά τουλάχιστον 21.000 διαστημικά συντρίμμια των 10 εκατοστών ή μεγαλύτερα, τουλάχιστον 500.000 μεγέθους 1 έως 10 εκατ., και περισσότερα από 100 εκατομμύρια μικρότερα από 1 εκατοστό, και όλα αυτά περιβάλλουν τη γη. Η Ένωση Ανήσυχων Επιστημόνων (The Union of Concerned Scientists) έχει καταγράψει 1.167 λειτουργικούς δορυφόρους σε τροχιά, και μπορεί να υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι τόσοι νεκροί, δηλαδή σε αχρηστία. (3)

Δεδομένου ότι ο αριθμός τεχνητών δορυφόρων στη γήινη τροχιά αυξάνεται, η πιθανότητα των συγκρούσεων μεταξύ των δορυφόρων αυξάνεται επίσης. Οι συγκρούσεις των δορυφόρων θα παραγάγουν και θα βάλουν σε τροχιά νέα τεμάχια, καθένα από τα οποία θα αυξήσει την πιθανότητα περαιτέρω συγκρούσεων, προκαλώντας έτσι το αποκαλούμενο Σύνδρομο Κέσλερ. Το Σύνδρομο Κέσλερ πήρε το όνομά του από τον επιστήμονα της NASA Ντόναλντ Κέσλερ, που πρώτος αντιλήφθηκε προς το τέλος της δεκαετίας του ’70 το πρόβλημα, το οποίο περιγράφεται ως αύξηση της συχνότητας συγκρούσεων δορυφόρων με διαστημικά συντρίμμια, και θα οδηγούσε μερικές από τις περιοχές της τροχιάς να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολλά χρόνια. (4)

Ήδη τα διαστημικά σκουπίδια έχουν αρχίσει να προκαλούν προβλήματα τόσο σε πτήσεις διαστημοπλοίων όσο και σε αυτές των δορυφόρων. Παρ’ όλα αυτά, αν και ήδη είχαν αρχίσει να υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες, το 2007 η Κίνα κατέστρεψε έναν ανενεργό μετεωρολογικό δορυφόρο διαλύοντάς τον σε 150.00 κομμάτια, συμβάλλοντας έτσι αποφασιστικά στην αύξησή τους.

Το πρόβλημα έτυχε σοβαρής προσοχής για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’80. Μετά την επιστροφή της έβδομης πτήσης διαστημικού λεωφορείου, το 1983, με μια οπή βάθους 4 χιλιοστών στο μπροστινό παράθυρο, συγκροτήθηκε μια επιτροπή για να ερευνήσει το θέμα. Βρήκε ότι η ζημιά ήταν το αποτέλεσμα σύγκρουσης με φλούδα χρώματος μικρότερη από 0,2 χιλιοστά που ταξίδευε με 5 χλμ./δευτερόλεπτο (3 μίλια/δευτερόλεπτο).

Όταν ο Κέσλερ, που ήταν μέλος της επιτροπής, συναντήθηκε στη συνέχεια με τον υφυπουργό της Πολεμικής Αεροπορίας Έντουαρντ «Πητ» Άλντριτζ για να ενημερώσει για τη σοβαρότητα του γεγονότος, είδε ότι ο τελευταίος δεν τον καταλάβαινε, έως ότου τελικά ο Κέσλερ παρουσίασε το κομμάτι του χτυπημένου παραθύρου στον Άλντριτζ, ο οποίος φάνηκε ξαφνικά να αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει. (5)

Επιπλέον, ο αριθμός των απορριμμάτων αυξήθηκε αισθητά. Τα επίγεια ραντάρ, το κύριο εργαλείο αξιολόγησης για την κατάσταση των διαστημικών σκουπιδιών, παρατήρησαν σταθερή άνοδο στα μεγάλα κομμάτια των ανιχνευόμενων συντριμμιών, τα οποία κυμαίνονταν από το μέγεθος μιας μπάλας λίγο μεγαλύτερης του μπέιζμπολ έως το μέγεθος μεγάλων τόπων διαμονής (οικοτόπων) για τους αστροναύτες.

Αόρατα σμήνη από παλιοπράματα

Το πιο ανησυχητικό όμως ήταν ότι στη συνέχεια αποκαλύφθηκε πως πέρα από τα εύκολα παρατηρούμενα μεγάλα διαστημικά σκουπίδια υπήρχε ένα αρχικά αόρατο σμήνος από δισεκατομμύρια μικρότερα τεμάχια, στο μέγεθος των κόκκων της άμμου ή μικρών σβόλων και βράχων, που κινούνταν επίσης με πολύ μεγάλες ταχύτητες.

Τα μικρά τμήματα στα οποία σπάνε τα μεγαλύτερα καθώς τα τραβά η ατμόσφαιρα είναι και τα πιο δύσκολα να ανιχνευτούν, ενώ είναι και τα πιο επικίνδυνα: γίνονται μικρά και συμπαγή αντικείμενα σαν σφαίρες. «Αν ένα από αυτά συγκρουστεί με δορυφόρο ή άλλο σκουπίδι σε μια μεγάλη ταχύτητα της τάξης των 5.000 μιλίων/δευτερόλεπτο, θα το κάνει σμπαράλια», λέει o μηχανικός της NASA Κρέων Λέβιτ. (6)

Μια έκθεση τον Ιανουάριο του 1989 για το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας του Λευκού Οίκου απέδωσε με ψυχρά χρώματα την εικόνα, λέγοντας στους όλο και πιο φοβισμένους εμπειρογνώμονες ότι τα μικρά και μεγάλα αντικείμενα θα συγκρούονταν αναπόφευκτα, «παράγοντας πρόσθετα κομμάτια και ωθώντας σε αύξηση τον συνολικό πληθυσμό των συντριμμιών».
Ο κίνδυνος, σύμφωνα με την έκθεση του 1989, ήταν ότι ακόμη και τα μικροσκοπικά συντρίμμια προκαλούν μια μέση διάτρηση, λόγω των τεράστιων ταχυτήτων τους όσο βρίσκονται σε τροχιά. Μια μικροσκοπική σφαίρα αλουμινίου εν δυνάμει διαθέτει την ενέργεια χειροβομβίδας. Επομένως, «είναι λογικό να αναμένονται σημαντικές υλικές ζημιές», υπογράμμιζε η έκθεση, και προειδοποιούσε για το τι θα συνέβαινε εάν ένα τέτοιο επιταχυνόμενο μόριο χτυπούσε ένα μεγάλο διαστημικό σκάφος. Η έκθεση του 1989 προειδοποίησε ότι τα διαστημικά σκουπίδια αυξάνονταν, ιδιαίτερα στις χαμηλές τροχιές. «Αυτή η αύξηση», τόνιζε, «αντιπροσωπεύει μια δυνατότητα απειλής στην ασφάλεια των επανδρωμένων επιχειρήσεων στο διάστημα».

Έπειτα από έτη αδράνειας εάν όχι απάθειας, ο Ντάνιελ Σ. Γκόλντιν, διοικητής της NASA, ανακοίνωσε τη συνάντηση πολιτικών αντιπροσωπειών υψηλά ιστάμενων τον Απρίλιο του 1993, «για την υιοθέτηση πρακτικών και διαδικασιών που θα περιορίζουν την παραγωγή τροχιακών συντριμμιών, σύμφωνα με τις απαιτήσεις των αποστολών και την οικονομική αποτελεσματικότητα». Ήταν η πρώτη τέτοια δήλωση από Ομοσπονδιακή Υπηρεσία. (7)

Σε αναζήτηση διαστημικών σκουπιδιάρηδων

Σήμερα η NASA παραδέχεται ότι ο αριθμός των διαστημικών σκουπιδιών αυξάνεται με τέτοιο ρυθμό ώστε πολύ σύντομα θα είναι πλέον αδύνατο να πραγματοποιηθούν διαστημικές αποστολές, και οι ειδικοί προειδοποιούν ότι το πρόβλημα πλησιάζει στη φάση του μη αναστρέψιμου. Σύμφωνα με την έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών των ΗΠΑ, πρέπει να ληφθεί αμέσως απόφαση και να ξεκινήσει γρήγορα η προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος, γιατί πολύ σύντομα ο όγκος των διαστημικών σκουπιδιών θα είναι τέτοιος που όχι μόνο θα απειλεί τα διαστημικά μέσα με καταστροφή αλλά θα καθιστά εξαιρετικά δύσκολο να γίνει η εκκαθάρισή τους. (8)

«Το πρόβλημα είναι σοβαρό και εξαιρετικά δύσκολο να επιλυθεί, αλλά πιστεύουμε ότι χρήζει έγκαιρης αντιμετώπισης. Πρέπει να δράσουμε αμέσως, καθώς όσο περνάει ο καιρός η ποσότητα των διαστημικών σκουπιδιών μεγαλώνει», τονίζει ο Μάρκο Καστρονουόβο, μέλος της ερευνητικής ομάδας, η οποία δημοσιεύει την πρότασή της στην επιθεώρηση Acta Astronautica. (9)

Πράγματι, η επιχείρηση καθαρισμού του διαστήματος δεν είναι τόσο εύκολη όσο ίσως ακούγεται, και από πλευράς δυνατοτήτων της τεχνολογίας και κόστους αλλά κυρίως λόγω έλλειψης θέλησης από τους υπευθύνους για αυτό που συμβαίνει, επειδή άπτεται πολιτικών, στρατιωτικών και εμπορικών συμφερόντων.

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει παρουσιάσει πολλές προτάσεις για τον καθαρισμό του διαστήματος. Υπάρχουν προτάσεις για τη δημιουργία διαστημικών σκαφών που χρησιμοποιώντας λέιζερ θα εξαϋλώνουν κυριολεκτικά τα διαστημικά σκουπίδια και προτάσεις για την καταστροφή των διαστημικών σκουπιδιών με τη χρήση επίγειων λέιζερ, που θα εκτρέπουν την πορεία τους και θα τα διαλύουν. Προτάσεις, επίσης, για εξελιγμένα διαστημικά δίχτυα και ρομποτικούς βραχίονες, για γιγαντιαία λάσα, για χρήση μεγάλων μαγνητικών πεδίων κλπ. Το 2009 το ερευνητικό πρόγραμμα του πενταγώνου Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) θέλησε να εξετάσει αυτές τις προτάσεις.

Όμως η αποκαλούμενη έκθεση Catcher’s Mitt, που δόθηκε στη συνέχεια στη δημοσιότητα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πολλές από τις προτάσεις ήταν μη ρεαλιστικές με τις υπάρχουσες τεχνολογίες. Παραδείγματος χάρη, τα λέιζερ που απαιτούνται για τα περισσότερα από τα βασισμένα σε λέιζερ σχέδια απέχουν δεκαετίες από τη δημιουργία τους. Και οι δεκάδες εκατοντάδες επίγεια λέιζερ θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για πάνω από ένα έτος μέχρι να αφαιρέσουν ένα ενιαίο αντικείμενο.

Επίσης, σύμφωνα με την έκθεση, η μέγιστη απειλή στα σκάφη των διαστημικών αποστολών προέρχεται από τα μεσαίου μεγέθους συντρίμμια, επειδή υπάρχουν τόσο πολλά από αυτά και συχνά δεν μπορούν να ανιχνευθούν από το έδαφος. (10)

Αλλά η τεχνολογία είναι μόνο μέρος του ζητήματος. Η χρήση επίγειων λέιζερ στο διάστημα συναντά αντιδράσεις, καθώς ορισμένοι εκφράζουν ανησυχίες ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως όπλο εναντίον «εχθρικών» δορυφόρων.

Άλλο βασικό εμπόδιο είναι η έλλειψη σύγχρονης νομοθεσίας, κάποιων αποδεκτών από όλους κανόνων επί του θέματος, αλλά και το γεγονός ότι για πάρα πολλά από τα συντρίμμια δεν μπορεί να εντοπιστεί ο ιδιοκτήτης τους. Από τα 22.000 κομμάτια των συντριμμιών που παρακολουθούνται από τη NORAD σήμερα, μόνο για 16.000 έχει προσδιοριστεί η ταυτότητα αυτού που τα εκτόξευσε.

Το να προσδιοριστεί ο παραγωγός των διαστημικών σκουπιδιών είναι ουσιαστικό για τον καθαρισμό, επειδή καμία χώρα δεν μπορεί μονομερώς να αφαιρέσει σκουπίδια που ίσως ανήκουν σε κάποια άλλη και για τα οποία τίθεται ζήτημα υπευθυνότητας. (11). Εξάλλου, οποιαδήποτε απόπειρα μιας διαστημικής υπηρεσίας να καθαρίσει μια περιοχή από διαστημικά σκουπίδια προέλευσης τρίτων πιθανόν να εκληφθεί ως εχθροπραξία (ιδίως αν στα σκουπίδια συγκαταλέγονται υπολείμματα κατασκοπευτικών δορυφόρων).

Μυστηριώδεις πτήσεις από ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα

Οι υποψίες δεν είναι αναίτιες αφού φαίνεται ότι μια νέα φάση στρατικοποίησης του διαστήματος έχει ξεκινήσει από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα που έχουν προχωρήσει σε εκτοξεύσεις διαστημικών σκαφών, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν μυστηριώδεις, καθώς οι στόχοι αυτών των αποστολών παραμένουν απόρρητοι. Πρόκειται για το ρωσικό Kosmos 2499, το οποίο εκτοξεύτηκε κρυφά τον Μάιο μαζί με τρεις δορυφόρους, τον κινεζικό δορυφόρο Shijian 15, ο οποίος εκτοξεύτηκε τον Ιούλιο του 2013, και το αμερικανικό αυτόνομο Όχημα Τροχιακών Δοκιμών X-37B, που επέστρεψε στη Γη τον περασμένο Ιούλιο αφού πραγματοποίησε πειράματα ‒για τα οποία δεν δόθηκε καμία πληροφορία σε τροχιά, για 674 ημέρες. Επρόκειτο μάλιστα για την τρίτη αποστολή του.

Και τα τρία οχήματα, όπως λένε οι ειδικοί, θα μπορούσαν να είναι οχήματα συλλογής διαστημικών σκουπιδιών, αλλά θα μπορούσαν επίσης να μεταφέρουν κατασκοπευτικό εξοπλισμό ή να χρησιμοποιηθούν για εξουδετέρωση εχθρικών δορυφόρων. Κάποιοι άλλοι, πάλι, πιστεύουν ότι πρόκειται για πλατφόρμα δοκιμών, με απώτερο στόχο την ανάπτυξη πολεμικών διαστημικών drone.

Τέλος, ένα ερώτημα είναι κατά πόσο ο εμπορικός τομέας, που πλέον αντιπροσωπεύει σεβαστό μερίδιο της τροχιακής πίτας και ο οποίος προγραμματίζει και νέες γενιές δορυφόρων ‒καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται ταχύτατα και η διάρκεια ζωής των δορυφόρων μειώνεται δραματικά‒, είναι διατεθειμένος να καταβάλει το κόστος που του αναλογεί.

Επίλογος

Πάνω απ’ όλα όμως είναι η πολιτική βούληση που θα υποχρέωνε και τις επιχειρήσεις να συμμορφωθούν. Το πρόβλημα δεν μπορεί να το λύσει μία χώρα μόνη της· χρειάζεται διεθνής συνεργασία. Αυτό όμως σημαίνει εμπιστοσύνη, και όσο οι κυβερνήσεις των κρατών που επιχειρούν στο διάστημα το αντιμετωπίζουν ως πεδίο επέκτασης των γήινων δραστηριοτήτων τους, μάλλον δεν θα πρέπει να περιμένουμε πολλά.

Σημειώσεις

1. Τime 114/ 3 (16 Ιουλίου 1979).

2. «Δύο διαστημικά σκουπίδια στην ατμόσφαιρα της Γης καθημερινά, λέει στο ΚΥΠΕ αξιωματούχος της ESA», Αθηνά Αρσαλίδου, Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων, 22.11.2012.

3. «You should worry (a little) about falling space debris», Time, 11 Ιουλίου 2014.

4. «Collision frequency of artificial satellites: The creation of a debris belt», Donald Κessler Cour- Palais / Burton G., Journal of Geophysical Research 83/A6, σσ. 2637-2646 (JGR Homepage 1978 ).

5. «Space junk: Why it is time to clean up the skies», BBC-future, 18 Μαΐου 2012.

6. «Η NASA σκέφτεται να… καταρρίψει με λέιζερ τα διαστημικά σκουπίδια!», gadgetfreak.gr, 16 Μαρτίου 2011.

7. «Fragmenting space debris could put satellites at risk», του William j. Broad, New York Times, 17 Μαΐου 1994.

8. «SOS για τα διαστημικά σκουπίδια», Θ. Λαϊνάς, Το Βήμα, 2.9.2011.

9. «Active space debris removal – A preliminary mission analysis and design», Marco M. Castronuovo, στο: Acta Astronautica 69/9-10 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2011).

10. «Space junk: Why it is time to clean up the skies», BBC-future, 18 Μαΐου 2012.

11. «Overview of the legal and policy challenges of orbital debris removal», Brian C. Weeden, IAC-10.A6.4.4, 61ο Διεθνές Αστροναυτικό Συνέδριο, Πράγα, Δημοκρατία της Τσεχίας, 27 Σεπτεμβρίου- 1 Οκτωβρίου 2010 (http://swfound.org/about-us/staff-publications/publications-by-brian-weeden/).

NEXUS, ΤΕΥΧΟΣ 93, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2015

Πηγή :