"Η Αρχειοθήκη των Κυκλάδων" στη Σέριφο..Το έργο θα ολοκληρωθεί σε τρία έως τέσσερα χρόνια

"Η Αρχειοθήκη των Κυκλάδων" στη Σέριφο 

Της Αγγελικής Μέρου

*Η συνειδητοποίηση της σπουδαιότητας των αρχειακών τεκμηρίων ως θεμελιώδους αναντικατάστατης πηγής γνώσης για την ιστορία και τον πολιτισμό ενός τόπου βρίσκεται στην πατρίδα μας δυστυχώς, σε νηπιακό ακόμη στάδιο. 

Τα αρχεία των δημοσίων υπηρεσιών, από συστάσεως του ελληνικού κράτους, για πολλά χρόνια βρίσκονταν στοιβαγμένα, χτισμένα στην κυριολεξία, στο υπόγειο του κτηρίου της Ακαδημίας Αθηνών, όπου στεγάζονταν παλαιότερα τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Χρειάστηκε, με μάσκες και γάντια, να κάνουμε το 1988-90 καταγραφή του αταξινόμητου και σε άθλια κατάσταση υλικού, ώστε να γνωρίσει η υπηρεσία το αρχειακό υλικό που είχε στις αποθήκες της. 

 Φωτεινή εξαίρεση αποτέλεσε ο Αντώνης Τρίτσης, υπουργός Παιδείας την περίοδο 1986-88. Βαθιά συνειδητοποιημένος απέναντι στη σπουδαιότητα των αρχείων, διέθεσε κονδύλια και προσωπικό και με συνεργάτη τον προϊστάμενο του Τμήματος Αρχείων του ΥΠΕΠΘ Παναγιώτη Γκιαούρη θεσμοθέτησε την ίδρυση των κατά τόπους Γενικών Αρχείων του Κράτους. 

Σήμερα, λειτουργούν στην επικράτεια περί τα 44 τοπικά Ιστορικά Αρχεία, περίπου ένα σε κάθε νομό, τα οποία έχουν να επιδείξουν ζηλευτή πρόοδο χάρις στις φιλότιμες προσπάθειες του προσωπικού τους. Ταυτόχρονα, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στην Αθήνα, μετά από μετακομίσεις και περιπέτειες, βρήκαν, επιτέλους, τη μόνιμη στέγη τους στο λαμπρό κτήριο του Παλαιού Ψυχικού που ανεγέρθηκε από τον Οργανισμό Σχολικών Κτηρίων του Υπ. Παιδείας με την αρωγή του Πρόδρομου Αθανασιάδη-Μποδοσάκη, λειτουργούν δε υποδειγματικά, παρ’ όλα τα μέσα που στερούνται από την Πολιτεία, σε προσωπικό και οικονομικούς πόρους. 

 Η έλλειψη χώρου και η δυσκολία μεταφοράς των εγγράφων, ιδιαίτερα της νησιωτικής Ελλάδας, έχει οδηγήσει τα περιφερειακά ΓΑΚ σε αναζήτηση άλλης λύσης. Της καταγραφής, ταξινόμησης και παραμονής του αρχειακού υλικού στον τόπο του, με ταυτόχρονη ψηφιοποιημένη ανάρτηση του περιεχομένου τους στο διαδίκτυο.

 Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, τα ΓΑΚ Νομού Κυκλάδων, με έδρα την Ερμούπολη Σύρου, και την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, έχουν από το 2012-13 ξεκινήσει την καταγραφή, συγκέντρωση, ευρετηρίαση και προβολή του αρχειακού αποθέματος των δήμων και κοινοτήτων των Κυκλάδων. 

Το έργο, που έχει αναρτηθεί στο Διαδίκτυο ως “Η Αρχειοθήκη των Κυκλάδων”, λειτουργεί μέσα στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος του ΕΙΕ “Ιστορία των οικισμών της Ελλάδας, 15ος-20ος αι.”. 

Υπεύθυνοι του έργου οι Δημήτρης Μητρόπουλος, Στέφανος Βαμιεδάκης, Βάλλια Ράπτη και Βαγγέλης Σαράφης από το ΕΙΕ, η προϊσταμένη των ΓΑΚ Νομού Κυκλάδων Αγγελική Ψιλοπούλου και ο Παναγιώτης Ανδριανόπουλος, ιστορικός. Μέχρι στιγμής έχει ταξινομηθεί το αρχειακό υλικό των δήμων Αμοργού, Κιμώλου, Άνδρου, Μυκόνου, Σικίνου, Ανάφης, Πάρου, και συνεχίζεται της Σαντορίνης και της Σύρου. 

 Ακαταπόνητος πρωτεργάτης σ' αυτή την υπόθεση ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Χρήστος Λούκος. 

Με σπουδές σε Ελλάδα και Γαλλία, το όνομά του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το προοδευτικό κίνημα που δημιουργήθηκε τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης στον χώρο της ιστορικής έρευνας και της ιστοριογραφίας: συνεργάτης του Κέντρου Έρευνας της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, ιδρυτικό και ενεργό μέλος της Εταιρείας Μελέτης του Νέου Ελληνισμού, μέλος της συντακτικής επιτροπής του “ιστορικού” πια περιοδικού “Μνήμων”. 

Εκεί, στο υπογειάκι της οδού Ισαύρων, όπου στεγάζονταν τα γραφεία της Εταιρείας, συγκεντρώνονταν νέοι, φοιτητές, καθηγητές, ερευνητές, για να ακούσουν με ιερή ευλάβεια τις διαλέξεις των πιο λαμπρών ονομάτων στον τομέα της έρευνας της Ιστορίας της Νεότερης Ελλάδας: Φίλιππος Ηλιού, Βασίλης Κρεμμυδάς, Γ. Κολιόπουλος, Γ. Γιαννόπουλος, Αλέξης Πολίτης, Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης, και πολλοί άλλοι, με μια δίψα για ελευθερία του λόγου μετά τα στερημένα χρόνια της δικτατορίας.

 Εκτός από την καθηγητική έδρα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και τις αναρίθμητες δημοσιευμένες μελέτες και άρθρα, ο Χρήστος Λούκος έχει αφιερώσει κυριολεκτικά τη ζωή του στη διάσωση των αρχείων εδώ και 50 περίπου χρόνια. 

Από το Δημοτικό Αρχείο της Ερμούπολης Σύρου, όπου είχε τη γενική εποπτεία της ταξινόμησής του, έως την “Αρχειοθήκη των Κυκλάδων” οργανώνει ομάδες εργασίας που λειτουργούν σε εθελοντική βάση, χωρίς καμιά άλλη αμοιβή πέρα από την αγάπη για την ιστορική έρευνα και μαζί τους οργώνει στην κυριολεξία το Αιγαίο συντονίζοντας και επιβλέποντας, ως επικεφαλής, το έργο της ταξινόμησης των αρχειακών τεκμηρίων. 

 Σ’ αυτό το πρόγραμμα εντάσσεται και η Σέριφος, η οποία θα έχει την ευκαιρία, μετά από 150 χρόνια, το πλούσιο ανεκμετάλλευτο αρχείο του Δήμου να δει το φως της δημοσιότητας. 

Πρωτογενές, παρθένο υλικό, απ’ όπου μπορούν να προκύψουν νέα δεδομένα και πλείστες όσες επιστημονικές εργασίες - ανακοινώσεις για τη ζωή των κατοίκων της Σερίφου, των Κυκλάδων και γενικότερα της Ελλάδας κατά τον 19ο-20ό αι., όρεξη να υπάρχει. 

 Το έργο θα ολοκληρωθεί σε τρία έως τέσσερα χρόνια και ευχόμαστε μέσα από την καρδιά μας, μετά την ολοκλήρωσή του, να βρεθεί ο κατάλληλος χώρος για τη στέγασή του, έτσι ώστε να παραμένει το αρχειακό υλικό προσβάσιμο στους ερευνητές. 

 * Η Αγγελική Μέρου είναι εκπαιδευτικός, δρ ιστορικός, υπηρέτησε με απόσπαση (1988-90) στα Γενικά Αρχεία του Κράτους 

Πηγή : http://www.avgi.gr