Θαλασσινό εγκώμιον ελευθερίας και γυναικών

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΙΔΑΛΗ

«Κανένας μην
λιγοψυχήσει.
Τα χέρια στο τιμόνι.
Πρόσω.
Πρόσω ηρέμα»
Οδυσσέας Ελύτης

                 

Κουρσεύοντας ξένα ιστιοφόρα στο Αιγαίο του 19ου αιώνα. Μια εκμυστήρευση περιπετειώδους και πολύπαθου βίου εν είδει ημερολογίου καταστρώματος. Μια μυθιστορηματική βιογραφία. Ενας ελεγειακός ύμνος στην ελευθερία, στη θάλασσα, στις γυναίκες. Το τελευταίο βιβλίο του Τεό Ρόμβου «Γεώργιος Νέγρος – Ο τίγρης του Αιγαίου» (εκδόσεις «Πανοπτικόν»).
Μακριά από τον κόσμο της ανταγωνιστικότητας και του χρήματος, πιστεύοντας στις μικρές κοινωνίες της συντροφικότητας και της συλλογικότητας, ο αντικομφορμιστής και ακτιβιστής σε θέματα περιβάλλοντος Ρόμβος ζει εδώ και 20 χρόνια στην Ανω Σύρο με τη σύντροφό του Χαρά Πελεκάνου, με την οποία έχουν 35 χρόνια κοινής ζωής (περιπλανήθηκε στη νιότη του σε διάφορα μέρη του κόσμου, έφτιαξε ταινίες για σινεμά, τηλεόραση, δημιούργησε βιβλιοπωλείο μεταπολιτευτικά στα Εξάρχεια, όπως και το περιοδικό «Τρύπα», για να αφοσιωθεί στη συνέχεια στο γράψιμο).
Έχοντας στο ενεργητικό του οκτώ βιβλία βιωματικής χροιάς πλάθει λογοτεχνικά το βίο ενός υπαρκτού πειρατή από τη Σάμο, του Γεώργιου Νέγρου, που έδρασε στο Αιγαίο σε μια εποχή έντονων κοινωνικών ανισοτήτων στα μέσα του 19ου αιώνα.
Διαβάζοντας μικρό παιδί πειρατικές ιστορίες στα κλασικά εικονογραφημένα, βλέποντας θαλασσινές περιπετειώδεις ταινίες, ακούγοντας αφηγήσεις πολυταξιδεμένων ναυτικών σε χωριά… ταξίδευε κι αυτός. «Με συνέπαιρναν οι ιστορίες όλων εκείνων των παστωμένων με το αλάτι της θάλασσας ανθρώπων που παλεύανε ολημερίς με τα στοιχειά της φύσης, που δίνανε αγώνα ύπαρξης με τα μικρά τους σκάφη στα φουρτουνιασμένα πελάγη και παθιάζονταν στη μοναδική αίσθηση ελευθερίας που δίνει η θαλασσοπλεύση. Ηταν οι γενναίοι μου ήρωες που δε λογαριάζανε το θάνατο και αψηφούσαν κάθε εξουσία αφού παίρναν στα χέρια τους το πεπρωμένο τους». Για να προσθέσει ότι «αγναντεύοντας το χωρίς τέλος πέλαγος, τον αχανή ορίζοντα από το φρουριακό οικισμό της Ανω Σύρου», θέλησε να αφηγηθεί «τη ζωή και την ιστορία της πολυνησίας του Αιγαίου».

 

Το εξώφυλλο του βιβλίου του Ρόμβου για τον Ελληνα πειρατή Γεώργιο Νέγρο

Για να ζωντανέψει τον αντιήρωά του και την εποχή του έψαξε και βρήκε στοιχεία σε εφημερίδες εποχής, σε συμβόλαια, δικόγραφα, σε διαταγές της Οθωμανικής Ηγεμονίας Σάμου και του Ελληνικού Βασιλείου, σε έγγραφα της δημαρχίας Ερμούπολης.
Ο Γεώργιος Νέγρος γεννήθηκε το 1807 στη Σάμο και ανέπτυξε μεγάλη πειρατική δράση στα τελευταία δώδεκα χρόνια της ζωής του, μέχρι που τελικά το γαλλικό πολεμικό ναυτικό κατάφερε να τον εγκλωβίσει σ’ ένα σύμπλεγμα νησιών, νότια της Σάμου, στους Κορσούς, τον Σεπτέμβριο του 1851, όπου και τον ξεπάστρεψαν με τη βοήθεια ενός αποσπάσματος Σαμιωτών.
Με γοητευτικά μυθιστορηματικό τρόπο ο Ρόμβος αναπαριστά τον τελευταίο χρόνο της ζωής τού Νέγρου, βάζοντάς τον σε πρώτο πρόσωπο να ξεδιπλώνει τον πολυτάραχο βίο του. Ρεσάλτα, κουρσέματα, μάχες, φονικά, λάφυρα, καταδιώξεις, κρησφύγετα σ’ ερημονήσια, δύσκολες συνθήκες διαβίωσης. Να συλλογιέται, να φουρκίζεται, να ρεμβάζει, να λαχταρά γυναικείες αγκαλιές, να έχει τύψεις για το άδικο αίμα που έχει χυθεί, να γαληνεύει παίζοντας μαντολίνο, να ξεχνιέται φουμέρνοντας παυσίλυπο.
Παράλληλα δημιουργεί την ανθρωπο-γεωγραφία του Αιγαίου πριν από 160 χρόνια. Νησιά, μικρονήσια, χωριά, πόλεις. Το κοινωνικό-πολιτικό οικοδόμημα της εποχής, οι ξένες δυνάμεις, το οθωμανικό κράτος, το ελληνικό κράτος, οι τοπικές νησιώτικες κοινωνίες. Με ιδιαίτερη μνεία στο λιμάνι της Σύρου, στην Ερμούπολη, όπου ανακατεύονταν τότε κάθε καρυδιάς καρύδια (έμποροι, κλέφτες, νταβατζήδες, πόρνες κ.ά.)
Σ’ αυτό το περήφανο και αδιέξοδο κυνήγι ελευθερίας εν πλω, με το θαλάσσιο και θηλυκό ορίζοντα να τον συντροφεύουν και να τον ξεμυαλίζουν, αξιοθαύμαστος είναι ο χειρισμός της ελληνικής γλώσσας από τον Ρόμβο. Χυμώδης γλώσσα εποχής, σχεδόν… παπαδιαμαντική (συνυπάρχουν η λόγια, η δημοτική, η αιγαιοπελαγίτικη, η μικρασιάτικη, η αργκό). «Εχω ξεψαχνίσει άπειρο χαρτομάνι για να έχω τη δυνατότητα να μιλήσω και να σκεφτώ σ’ αυτή τη γλώσσα. Επίσης ζώντας στα νησιά αρκετά χρόνια έχω καταγράψει τύπους και εκφράσεις της νησιώτικης διαλέκτου που επιβιώνουν ακόμη», σημειώνει ο συγγραφέας.
** Καλά ταξίδια. Βίρα τις άγκυρες.

Πειρατεύοντας στο Αιγαίο πέλαγος

* Από δημοσίευμα στην εφημερίδα των Παρισίων «Τύπος», 25 Ιουλίου 1851: «Υπάρχει σήμερον εις το Αρχιπέλαγος άτρομός τις πειρατής, όστις διαπράττει κακουργήματα μεθ’ υπερβαλλούσης επιτειδιότητος και φρονήσεως.

 

Τεό Ρόμβος, ο συγγραφέας του «Τίγρη του Αιγαίου»

Διαχέει τον τρόμον εις τους δυστυχείς ταξιδιώτας… Φέρει δε όνομα Νέγρος και πατρίδα κέκτηται εις Σάμον, ηλικίαν έχων 35 ετών, ωραίον ανάστημα και κράσιν αθλητικήν. Εχει οπαδούς της αρπαγής περί τους 15 ανθρώπους, αφοσιωμένους εις αυτόν, και λίαν ριψοκινδύνους… Υποδέχονται δε αυτόν οι κάτοικοι των νήσων εις όσας επέρχεται διά να εναποθέση τα αρπαγέντα εμπορεύματα. Κομψός και φιλόφρων προς τας γυναίκας, προσφέρει εις αυτάς ωραία δώρα (…) και ευαρεστείται να προσελκύει την εύνοιαν αυτών δι’ ασμάτων, τα οποία αυτός συνοδεύει διά του μαντολίνου».

* Από το βιβλίο του Τεό Ρόμβου «Ο τίγρης του Αιγαίου»: «Αχ γυναίκες, που ν’ αλειφτώ λάδι και να τρυπώσω, να έμπω μέσα σας. Ημαι ο Γεώργιος Νέγρος, κλέπτης ήμουν πάντα και πειράτης… Αρμυροθρεμμένος και θαλασσόβρεχτος, εκ της θαλάσσης προερχόμενος και εις την θάλασσα ανήκων…

»Ημαι εις χρέος και καθήκον διά να τιμωρώ τους κλέπτες εμπόρους. Να χύνω το αίμα των που το έχουν ρουφήξει από άλλους. Εμείς σφάζομε φανερά και τιμίως, εκείνοι σφάζουν δολερά και κρυφίως. Εμείς αφαιρούμε τη ζωή των κλεπτών σε μια μόνο στιγμή, εκείνοι σφάζουν σιγά σιγά και καθημερινά με τα τεφτέρια των τυραγνώντας τα θύματά των. Εμάς λέγουν ληστοπειράτες, ενώ αληθινοί ληστές ήναι οι εμπόροι, οι τοκιστές, οι χρυσοχοί, οι κιβδηλοποιοί… Ελόγου μου, πλούτη από τον κούρσο δεν έκαμα. Μάρτυς μου η άγια θάλασσα..

»Μου λείπει η συντροφιά της γυναίκας, το χάδι της, ο λόγος της ο γλυκός… Έρωτες ηθέλησα εγώ εις τον βίο μου, έρωτες, χάδια και τραγούδια, να παίζω το μαντολίνο να τραγουδώ και να χορεύουν οι γυναίκες γύρω μου και γω να ξαραθυμώ, και όχι να ξεπαστρεύω ανθρώπους».

Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 12 Ιουλίου 2013

Πηγή :