μονόπαντα ανησυχούντες και βαθιά πικραμένοι

Η ιδέα περί Ευρώπης και περί λαού την «επόμενη μέρα» σε κύκλους της συστημικής διανόησης

 Άγγελος Βλάχος

Υπάρχει μια κάποια πίκρα γύρω μας αυτές τις μέρες. Βαθιά πίκρα, πηχτή. Την κόβεις με το μαχαίρι, τη νιώθεις δίπλα σου – όχι τόσο στην καθημερινότητα του δρόμου (εκεί εισπράττεις τα αντίθετα!), αλλά κυρίως στα social media ή στις στήλες γνώμης του έγκυρου τύπου. Στους χώρους αυτούς, διάφοροι ευυπόληπτοι συμπολίτες μας βιώνουν οδυνηρά το μετατραυματικό σοκ δύο και κάτι εβδομάδων μιας νέας –ορμητικής είναι η αλήθεια– διακυβέρνησης (καλή ή κακή, άσ’ τη να δείξει, διάολε!). Πρόκειται για ανθρώπους με προφίλ που ποικίλλει, οι οποίοι είχαν όμως μεθοδικά επενδύσει κόντρα στο ενδεχόμενο μιας κυβέρνησης ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για μια σειρά λόγους: η ιδεοληψία, η εμμονικότητα, η αδιαπραγμάτευτη ιδεολογική ετεροδοξία, η σιχαμάρα για τις μάζες, ο ανομολόγητος ελιτισμός, ο ανεπεξέργαστος φόβος, ο εγγενής νοοτροπικός συντηρητισμός, είναι μερικοί μόνο απ’ αυτούς (τα απτά, υλικά «συμφέροντα» τα αφήνω απέξω). Δεν ισχύουν βέβαια για όλους τα ίδια – ας είμαστε δίκαιοι. Για άλλους κυριάρχησε μια υγιής αμφιβολία για την εκκολαπτόμενη νεο-Αριστερά, σκοτεινή άγνοια, αδυναμία «προβολής στο αύριο», ακόμη και –συχνά εύλογη– σύγχυση από τα μηνύματα που εξέπεμπε ο ραγδαία προελαύνων ΣΥ.ΡΙΖ.Α.
Όλα αυτά όμως, ή έστω τα περισσότερα, μας τελειώσανε: ο Σύριζας έγινε κυβέρνηση (έστω και μη αυτοδύναμη), ο ήλιος ανέτειλε κανονικά τη Δευτέρα 26/1 (και συνεχίζει κανονικά έκτοτε), ο Γκοτζίλα δεν εμφανίστηκε στο κλεινόν άστυ (ελπίζουμε να μην αλλάξει κάτι…), οι επτά πληγές του φαραώ δεν έπληξαν τη χώρα (εντάξει, έχουμε κάτι έντονες πλημμύρες, χιονοπτώσεις κ.λπ., αλλά θέλω να πιστεύω πως δεν σχετίζονται με τις πολιτικές εξελίξεις).
Παράλληλα, προέκυψε και κάτι ακόμη μείζον: μια κυβέρνηση που γοργά, απρόσμενα θα έλεγα (ακόμη και για τους υποστηριχτές της), αποκτά στοιχεία πολιτικής ηγεμονίας. Ένα εκρηκτικό ποσοστό παραδοσιακών ψηφοφόρων που δεν επιδοκίμασε στην πρόσφατη κάλπη τη νυν κυβέρνηση, στοιχίζεται δημοσκοπικά μαζί της. Το πάθος τής –σε εξέλιξη– διαπραγμάτευσης άγγιξε τόσους, που κανείς δεν το πίστευε προηγουμένως. Κόσμος πολύς φοβάται μεν, αλλά ελπίζει. Αποδέχεται ανοιχτά πως «δεν πήγαινε άλλο», βλέπει πως το ματς δεν είναι «σικέ» (σαν τους παλιούς αγώνες κατς με τον μακαρίτη τον Σουγκλάκο ή, πιο πρόσφατα, με τον σαμαροβενιζελισμό). Συναντάς φωτισμένα πρόσωπα, που μιλώντας σού δηλώνουν συχνότατα ώς και χαρά. Τα προβλήματα είναι άπειρα και δυσεπίλυτα, όλοι το ξέρουν, εύλογα ανησυχούν αλλά οι εξελίξεις έχουν καταστήσει την «επόμενη μέρα» ουσιωδώς διαφορετική από την προηγούμενη.
Υπάρχουν ωστόσο, για να επανέλθω, μερικοί συμπολίτες μας, και αρκετοί διανοούμενοι και δημόσια πρόσωπα μεταξύ τους, που δεν το αντέχουν όλο αυτό. Απλώς ΔΕΝ βαστάνε αυτό που συμβαίνει. Δεν γουστάρουνε. Δεν το αποδέχονται, ρε παιδί μου. Αντιδρούν βίαια στην περιρρέουσα κουβέντα, πως «κάτι πάει να γίνει», αδερφέ! Χάνουν την ψυχραιμία τους και πετούν φλουμπέτες. Δεν μπορούν λέει να διανοηθούν πως «το ΠΑ.ΣΟ.Κ. ξανάρθε στην εξουσία», πως ο «λαϊκισμός βουλιάζει τη χώρα», πως «η χώρα φεύγει από την Ευρώπη» (που είναι το σπίτι μας) κ.λπ. Και δεν έχω στο μυαλό μου τα στελέχη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που στο κάτω κάτω κατανοώ ανθρώπινα τα συναισθήματά τους: τόσα χρόνια κολλημένοι με την μπάλα ήσανε, δεν είναι εύκολο.
Αναφέρομαι σε θεωρητικά μορφωμένους ανθρώπους (αρκετοί μάλιστα υπήρξαν/είναι και φίλοι μου) που λίγα μόλις χρόνια πριν θα τους χαρακτήριζα μάλλον «μετριοπαθείς» και σήμερα τους αποκαλώ εξόφθαλμα «εξτρεμιστές του κέντρου». Ο κύκλος αυτός είναι ευρύς και συγκεκριμένος μαζί. Θεωρώ πως μπορεί να περιγραφεί με βεμπεριανούς όρους ως ιδεότυπος. Συμπεριλαμβάνει par excellence συγγραφείς, πανεπιστημιακούς, δημοσιογράφους και δημοσιολογούντες, και γενικώς διαφόρους wannabe ταγούς που ανησυχούν. Ακατάσχετα και μονοδιάστατα. Μονόπαντα, να το πω απλούστερα.
Πρόσωπα που έχουν συγκροτήσει πλέον μια αξιοπαρατήρητη ψυχοσύνθεση: πυρετώδεις στο διαφωτιστικό αίτημα, θεωρούν τους εαυτούς τους ως τους μόνους γνήσιους εκπροσώπους του (τύπου: έχω πάρει μονοπωλιακά την αντιπροσωπεία του ορθού λόγου), τρελαίνονται με την άρνηση της κοινωνίας να τους εισακούσει· πολλοί εξ αυτών, εξάλλου, έχουν δημόσιο λόγο και ρόλο και ίσως αυτό είναι ένα πρόσθετο πρόβλημα. Αδυνατούν πεισματικά να αποδεχτούν, ή έστω να διαγνώσουν, τι θα σήμαινε για την πάσχουσα κοινωνία η κατάρρευση της συντελούμενης προσπάθειας. Πιστεύουν, ίσως, πως απλώς θα γυρίσουμε πίσω στα γνώριμα σχήματα της τρόικας και της ομαλής σχέσης με τα ιδεατά πρότυπά τους της Εσπερίας (αυτά που χορηγούν αδιαπραγμάτευτα στους πολίτες τους όσα εκείνοι δεν υποστηρίζουν για τη χώρα τους). Οι τάλανες, είναι αναλώσιμοι και δεν το γνωρίζουν. Αφοσιωμένοι οπαδοί της «κοινής λογικής», αρκετοί επιστήμονες στον κύκλο αυτό, απεμπολούν τα ίδια τα γνωσιοθεωρητικά εργαλεία της δουλειάς τους. Όχι σπάνια, η κριτική διάσταση εγκαταλείπεται σπίτι τους, προκειμένου να εξυπηρετηθούν αυτάρεσκα οι επιδιώξεις της συγκυρίας· που, φευ (!), δεν βοηθάει η ρημάδα διόλου…
Ας θυμηθούμε εδώ ποια στάση κράτησαν πολλοί από τους συστημικούς δημοσιολογούντες στην αντιφασιστική προσπάθεια των τελευταίων ετών. Αναπαρήγαγαν, ή έστω συναίνεσαν, τη «θεωρία των δύο άκρων», ενώ υποτίμησαν παραδειγματικά την άνοδο του νεοναζισμού ως συνάρτηση της κρίσης σε επιμέρους κοινωνικά στρώματα. Ανέχτηκαν τη σκληρή Ακροδεξιά του Μπαλτάκου και τη σαμαρική αμετροέπεια για να «αποφύγουν τα χειρότερα» κατ’ αυτούς, αλλά σήμερα κατακεραυνώνουν άτεγκτοι τους ΑΝ.ΕΛΛ. Απέστρεψαν τα μάτια από την ανθρωπιστική κρίση, σημασιοδότησαν ως «λαϊκισμό» κάθε φωνή εναντίωσης στα mainstream, αντιτάχτηκαν σε κάθε μορφή κοινωνικού ριζοσπαστισμού, ταύτισαν τις λαϊκές αντιδράσεις με τα μπάχαλα, στοιχήθηκαν πίσω από κάθε φανφάρα της προηγούμενης συγκυβέρνησης, λοιδόρησαν ανερμάτιστα την προσπάθεια δημιουργίας ενός μετώπου κοινωνικής σωτηρίας και τώρα αγωνιούν για όσα τεκταίνονται.
Το δάκρυ ενός νέου πρωθυπουργού που λυγίζει πρόσκαιρα από το βάρος των –ιστορικών– στιγμών είναι πέτσινο. Ο συνταγματικός πατριωτισμός που πάει να στηθεί ως οικοδόμημα –ερήμην τους είναι η αλήθεια– απαξιώνεται ως μούφα.
Για μένα, όλα είναι ερμηνεύσιμα, αλλά ya basta! Όσο η κυβέρνηση επιμένει (υπό τη σφοδρή λαϊκή πίεση) στη σκληρή διαπραγμάτευση, διαβάζω φιλιππικούς δριμείς για εκείνους που μας σέρνουν στον γκρεμό και μετωπικά στη θανάσιμη σύγκρουση. Άμα κάνει να στρίψει λίγο, ξεκινάει η «θεωρία της κωλοτούμπας» και του ανερμάτιστου Τσίπρα ή του ανεύθυνου Βαρουφάκη. Μονά-ζυγά δικά τους, που λέγανε παλιά στα πειραγμένα μπαρμπούτια.
Μα η κοινωνία δεν συμφωνεί μαζί τους. Βλέπει τα καυδιανά δίκρανα και στηρίζει. Ο γνωστός φιλοσυριζαϊκός ΣΚΑΙ (lol) πρόσφατα σε δημοσκόπηση παρέθεσε αδιανόητα, περονικά θα έλεγα για να αστειευτώ, ποσοστά αποδοχής των προσπαθειών της νέας κυβέρνησης. Against all odds. Κι όμως όλο αυτό εκβάλλει ψυχοπαθολογικά σε μια γενικευμένη ένταση για τους branded «ευρωπαϊστές». Νιώθουν διωκόμενοι στη νέα κατάσταση. Από τα ορεινά του μπαρουτοκαπνισμένου Φίλιον ώς τα πεδινά που ορίζουν τα έμπεδα καφέ της πλατείας Αγίας Ειρήνης, συγκροτούν σέχτες ιδεολογικής αντίστασης απέναντι στον «κομμουνισμό» (!), χλευάζουν τους νεόκοπους βρομύλους που κάθονται στα κυβερνητικά έδρανα, αναπαράγουν ακαταπόνητοι κάθε άρθρο που πλήττει τις τρέχουσες επιλογές της χώρας τους, μοιράζονται νοερά ως κοινό σημείο αναφοράς μια φαντασιακή «Ευρώπη» (που όλοι οι άλλοι άφρονες την «απορρίπτουν»), σαρκάζουν με εσωτερικούς (δικούς τους) κώδικες τους απέναντι βασιβουζούκους (δηλαδή εμάς), κουνάνε επιτιμητικά το δάχτυλο στους ανόητους (δηλαδή εμάς), που δεν βλέπουν τα ευγενή συναισθήματα αλλά και το δίκιο-βουνό των Ευρωπαίων εταίρων-δανειστών μας (συνοψίζεται στο pacta sunt servanda)· θα τολμούσα μάλιστα να πω ότι (κάποιοι) επιδεικνύουν ακόμη και αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Πώς αλλιώς να αξιολογήσω, μένοντας κόσμιος, όλους αυτούς που δίνουν ημιδημόσια συγχαρητήρια στον Σώυμπλε και στον Ντάισελμπλουμ που «δεν μασάνε»; Εκείνους οι οποίοι όταν τους επισημαίνεις πως η χώρα μάχεται μέχρις εσχάτων (μ’ ό,τι έχει και δεν έχει) και πως τέτοιες συμπεριφορές αποδυναμώνουν την υπέρ πάντων προσπάθεια, σου απαντούν πως περιστέλλεις το δικαίωμά τους στην ελεύθερη έκφραση. Στη συνέχεια, κάθε δημόσια επίκληση της κυβέρνησης ή οποιουδήποτε άλλου στη «λαϊκή κυριαρχία» σχολιάζεται από τους ίδιους ως απόπειρα χάλκευσης ενός οιονεί φασιστικού λόγου με παραπομπές στον Μεσοπόλεμο. Πρόκειται άραγε για εποικοδομητική, θεμιτή, κριτική που κάποιοι, ορκισμένοι ίσως σταλινικοί, προσπαθούν να περιστείλουν;… Άλλοι στοχαστικότεροι, με τα μάτια στο έδαφος και σφιγμένα τα δόντια, ματώνοντας τα ούλα, εύχονται σιγαλόφωνα «καλή επιτυχία – για το καλό της χώρας μας». Πριν προσθέσουν, απαρεγκλίτως, πως φοβούνται πολύ ένα «νέο 1897» ή και ένα «νέο 1922».
Εν γένει, αμφότεροι εκτίθενται. Και ειλικρινά δεν καταλαβαίνω αν έχουν επίγνωση για το πού έχουν πια μετατοπιστεί. Δίνουν μάχες οπισθοφυλακών –με τον πόλεμο σ’ αυτή τη συγκυρία να έχει πια χαθεί– για όσα μετά μανίας υπεράσπισαν. Συνοψισμένα στην «παλιά κατάσταση» του πενταετούς βαλτώματος, υπό την κυριαρχία του αδιαμφισβήτητου δόγματος «δεν υπάρχει άλλη επιλογή». Κάθε προσπάθεια «είναι μάταιη», «καταστροφική» και άλλα συναφή.
Ρητορικά φιλελεύθεροι ή πρώην σοσιαλδημοκράτες (επί της ουσίας βέβαια το ξανασυζητάμε αυτό), μεταλλάσσονται ταχύτατα σε πυλώνες μιας σκληρής συντηρητικής ιδεολογίας με πραγματικά φοβικά χαρακτηριστικά και καθεστωτικό χαρακτήρα. Ας μην ανησυχούν όμως, δεν επίκειται κάποια ιδεολογική δίωξη όπως φαντασιώνονται μεταξύ τους. Ούτε «Μελιγαλάς», ούτε «γουναράδικα», ούτε «κρεμάλες» κ.λπ. δεν παίζει να στηθούνε, τίποτα μπινελίκια πιθανώς να τρώνε στο facebook και στο twitter. Από χύδην περιφερόμενους Φιλισταίους.
Κατά την άποψή μου, είναι θέμα χρόνου είτε να ξεκολλήσουν από το αδιέξοδό τους είτε να περιθωριοποιηθούν ανεπίστροφα. Εάν δεν μπορέσουν να κατανοήσουν πως το κοινωνικό τζίνι έχει βγει από το κοινοβουλευτικό λυχνάρι και δεν εγκλωβίζεται πάλι μέσα (τουλάχιστον όχι αβαβά). Ώς τότε, θα αποτελούν (για κάμποσους από εμάς) αγαπημένους τόπους (loci) πολιτικού ετεροπροσδιορισμού και ανελέητου χαβαλέ επίσης. Κάτι είναι κι αυτό στους ενδιαφέροντες καιρούς που διάγουμε…

ΧΡΟΝΟΣ 22 (02.2015)

Πηγή : http://www.chronosmag.eu