Βαγγέλης Γεωργίου
14 Νοεμβρίου 1916 ανάμεσα σε Μακρόνησο και Κέα. Μετά από δύο δυνατές εκρήξεις ένα τεράστιο πλοίο κόπηκε στο μέση. Το παραμυθένιο γαλλικό επιβατηγό Burdigala μέσα σε λίγα λεπτά θα προσγειωνόταν στο βυθό της θάλασσας λίγο έξω από την Κέα. Μία εβδομάδα μετά η ιστορία θα επαναλαμβανόταν. Αυτή τη φορά τα ίδια νερά θα κατάπιναν το μεγαλύτερο υπερωκεάνιο του πλανήτη ύστερα από παρόμοια έκρηξη. Ήταν το αδελφό πλοίου του «Τιτανικού». Ύστερα από 100 χρόνια μαθαίνουμε ιστορίες ηρωισμού, αλληλεγγύης, μυστηρίου και δράματος
Από την Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου, διεξάγεται στην όμορφη Κέα μια εξαιρετικής ιστορικής και αισθητικής αξίας εκδήλωση. Πρόκειται για το 3ήμερο Διεθνές Συνέδριο «100 Years Kea’s Shipwrecks 1916 – 2016» με συνδιοργανωτές την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, τον Δήμο Κέας και τον Σύλλογο Φίλων Κέας με αφορμή την επέτειο συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη βύθιση δύο εκ των σημαντικότερων πλοίων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, του S/S Burdigala και του Βρετανικού (HMHS Britannic). Τα δύο υπερωκεάνια των αρχών του 20ου αιώνα βυθίστηκαν στο ίδιο σχεδόν σημείο, με διαφορά μίας εβδομάδας πέφτοντας μοιραία θύματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το κουφάρι του Βρετανικού ανακαλύφθηκε από τον διάσημο Ζακ Υβ Κουστώ το 1975 ενώ αυτό του πανέμορφου S/S Burdigala εξερευνήθηκε μόλις το 2008 από την ελληνική καταδυτική ομάδα “Kea Dive Expedition”.
Ο μήκους 269 μέτρων Βρετανικός ήταν η επιτομή της πλωτής πολυτέλειας, ένα εντυπωσιακό πλοίο της γραμμής που κατασκευάστηκε κατά τα πρότυπα και μεγέθη του περίφημου πλην άτυχου Τιτανικού. Στη διάρκεια όμως του Α’ ΠΠ πολέμου μετατράπηκε σε πλωτό νοσοκομείο και η μοίρα το ήθελε να βυθίζεται ως απώλεια του πολέμου. Στις 21 Νοεμβρίου 1916, λίγο έξω από την Κέα, το βρετανικό πλοίο προσέκρουσε πάνω σε γερμανική νάρκη η οποία επέφερε σοβαρές ζημιές στη δεξιά πλευρά του, ενώ το γεγονός ότι οι υδατοστεγείς θύρες ήταν ανοιχτές κατέστησε την βύθισή του αναπόφευκτη. Αν και οι περισσότεροι επιβαίνοντες διασώθηκαν, σε αντίθεση με τον Τιτανικό, κατά τραγικό τρόπο η δίνη που δημιούργησαν οι έλικες παρέσυρε λίγες λέμβους κομματιάζοντάς τες μαζί με τους ανθρώπους που επέβαιναν. «Το ναυάγιο του HMHS Britannic είχε συγκλονίσει τη μικρή κοινωνία της Τζιας κι οι άνθρωποι που το έζησαν από κοντά συζητούσαν γι’ αυτό» λέει στο ThePressProject η Τζιώτισσα συγγραφέας Μαρία Μουζάκη Χιονάτου. Ίσως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του συνεδρίου είναι η συγκινητική παρουσία του Jonathan Mitchell εγγονού της διασωθείσης 26χρονης νοσοκόμας Sheila Macbeth-Mitchell. Το 1975, στη διάρκεια των γυρισμάτων για τον Βρετανικό ο Ζακ Υβ Κουστώ είχε μαζί του την μαχητική 86χρονη τότε Sheila Macbeth-Mitchell η οποία του είπε σε συνέντευξη, «Είχα μια πολύ τυχερή ζωή, πήγα σε πολλές χώρες και ποτέ δεν πίστευα ότι θα επέστρεφα στον Βρετανικό και είναι θαυμάσιο και τώρα είμαι δέκα χρόνια νεώτερη απ’ ότι ήμουν την περασμένη Τετάρτη».Και ενώ ο Βρετανικός άρχισε να αποκτάει φήμη το άλλο ναυάγιο του S/S Burdigala, μήκους 180 μέτρων, έχοντας βυθιστεί μία εβδομάδα πριν τον Βρετανικό παρέμενε άγνωστο ακόμα και στους κατοίκους της Κέας ώσπου το Νοέμβρη του 2007 αποτυπώθηκε από ομάδα του Πανεπιστημίου Πατρών. Δεν έμενε παρά να εξερευνηθεί.
Ο Δημήτρης Γκαλόν (πάνω κέντρο με κόκκινη φόρμα) με την ομάδα Kea Dive Expedition
Τα εντυπωσιακά ευρήματα Ελλήνων ερευνητών-δυτών
Ενώ μέχρι πρόσφατα εθεωρείτο ότι το S/S Burdigala –αλλά και ο Βρετανικός- είχαν βυθιστεί επειδή τορπιλίστηκαν από γερμανικό υποβρύχιο ο Δημήτρης Γκαλών, ένας εκ των ομιλητών στο συνέδριο, μίλησε στο ThePressProject εξηγώντας μας πώς εκείνος με την ομάδα Kea Dive Expedition κατάφεραν μετά από τρεις καταδυτικές αποστολές και σκαλίζοντας αρχεία στο εξωτερικό να φέρουν νέα ανατρεπτικά ευρήματα στο φως.
Σύμφωνα με τον κ. Γκαλόν δεν πρόκειται περί τορπιλισμού καθότι «κατά την διάρκεια της βύθισης του S/S Burdigala δεν υπήρξε γερμανικό, αυστροουγγρικό ή βουλγαρικό υποβρύχιο στην περιοχή του κεντρικού Αιγαίου. Κατά το 1916 η κύρια μορφή πολέμου των γερμανικών υποβρυχίων στην Μεσόγειο ήταν ο «Πόλεμος Εμπορίου» (γερμ. «Handelskrieg») ο οποίος διεκπεραιωνόταν κυρίως με το πυροβόλο του υποβρυχίου μετά τον έλεγχο των παραστατικών και του εμπορεύματος του ελεγχόμενου πλοίου. Ανάμεσα στους κυβερνήτες των γερμανικών υποβρυχίων υπήρχε άμιλλα, όσον αφορά τον αριθμό και το τονάζ των βυθισμένων πλοίων, η οποία συνδεόταν με την απονομή μεταλλίων. Σύμφωνα με το γερμανικό Admiralstab τα εύσημα της βύθισης των S/S Burdigala και HMHS Britannic ανήκουν στον υποπλοίαρχο Gustav Sieß κυβερνήτη του γερμανικού ναρκοθετικού υποβρυχίου U 73»Στην εκδοχή αυτή συνηγορούν και άλλα παρόμοια κρούσματα όπως αναφέρει ο κ. Γκαλών όπως «η βύθιση του επιβατηγού ατμόπλοιου Αγγελική (706 ΚΟΧ), της εταιρείας των αδελφών Γιαννουλάτου (Ιωνική Ατμοπλοΐα), την 28η Οκτωβρίου 1916, και του ατμόπλοιου Κική Ησαΐα (2.993 ΚΟΧ), την 31η Οκτωβρίου του ίδιου έτους, κοντά στις Φλέβες του Σαρωνικού, βυθίσεις οι οποίες κατατάσσονται στις απώλειες που προέκυψαν από το ναρκοπέδιο αριθμός 31 που πόντισε στην περιοχή αυτή το U 73 την 27η Οκτωβρίου 1916. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι συγκεκριμένες βυθίσεις αποδόθηκαν αρχικά, λανθασμένα, ως τορπιλισμοί».
Στηριγμένη λοιπόν σε αυτές τις θέσεις η Kea Dive Expedition θεωρεί «ότι η βύθιση του S/S Burdigala καθώς και του HMHS Britannic, το οποίο βυθίστηκε μια εβδομάδα μετά το S/S Burdigala, οφείλεται αποκλειστικά σε πρόσκρουση με νάρκη του ναρκοπεδίου αριθμός 32, το οποίο τοποθετήθηκε από το υποβρύχιο U 73 στο κανάλι της Κέας την 28η Οκτωβρίου 1916».
Κωνσταντίνος Μουζάκης, σε προχωρημένη ηλικία και το λιμάνι της Κέας την εποχή των ναυαγίων
Μαρία Μουζάκη Χιονάτου: Ο παππούς μου έτρεξε να βοηθήσει τους ναυαγούς
Η Τζιώτισσα συγγραφέας Μαρία Μουζάκη Χιονάτου που είναι μία εκ των συμμετεχόντων του συνεδρίου διηγείται για πρώτη φορά στο thepressproject την εμπειρία του παππούς της, Κωνσταντή Χιονάτου, ο οποίος πριν από 100 χρόνια αντίκρισε έντρομος το τεράστιο σκαρί του HMHS Britannic να εκρήγνυται και να χάνεται αργά μέσα στη θάλασσα.
«Εκείνη την ημέρα ο παππούς μου» αφηγείται η Μαρία Μουζάκη, «όργωνε μαζί με τον αδελφό του τον Πέτρο επάνω στο Ρούκουνα (μια βουνοκορφή που έχει θέα στο λιμάνι της Τζιας και στο πέλαγος ως πέρα στη Μακρόνησο). Κάποια στιγμή κοίταξε προς τη θάλασσα και είδε ένα μεγάλο καράβι να ταξιδεύει ανοιχτά του Άη Νικόλα (το φάρο στο λιμάνι της Τζιας). Του έκανε εντύπωση γιατί ήταν πολύ μεγάλο. “Πω ! πω !” έκανε “τι είναι τούτο το Θεριό;”Σταμάτησαν τη δουλειά και το κοιτούσαν με τον αδελφό του, ενώ αναρωτιόντουσαν πώς να το λένε; Που να πηγαίνει, τι να κουβαλάει; Ξαφνικά σαν να έγινε σεισμός. Συνταράχτηκε όλο το καράβι, τεράστια κύματα και καπνοί σηκώθηκαν ψιλά και το έκρυψαν. Ένας φοβερός κρότος τους κούφανε τα αυτιά. Δε μπορούσαν να καταλάβουν τι έγινε.
Σε λίγο το είδαν να γυρίζει την πλώρη του προς το λιμάνι της Τζιας, δίπλα του ήταν μερικές βάρκες ενώ φαινόταν πως έπαιρνε κλήση. Κατάλαβαν πως κινδύνευε να βυθιστεί. Άφησαν τη δουλειά και έτρεξαν κάτω στο Λιβάδι (ονομασία του λιμανιού) για να βοηθήσουν.
Στο μόλο είχε μαζευτεί πολύς κόσμος, κι όλοι αναρωτιόντουσαν τι έγινε; Τέσσερεις λάντζες (μεγάλες βάρκες) πήγαν για βοήθεια, η μια ήταν του Δημήτρη του Ψύλλα η άλλη του Σταμάτη του Παούρη, και άλλες δύο. Σύντομα το καράβι βυθίστηκε, οι βάρκες του και οι λάντζες μπήκαν στο λιμάνι γεμάτες τραυματίες, πνιγμένους, νοσοκόμες και ναυτικούς από το πλήρωμα. Άσπρισε όλος ο μόλος από τις νοσοκόμες. Ήταν όλοι τους μούσκεμα και κατατρομαγμένοι. Όσοι Τζιώτες ήταν εκεί κοντά, μεταξύ αυτών κι ο παππούς μου, έτρεξαν να βοηθήσουν τους ναυαγούς. Οι γυναίκες τους πήγαν στα σπίτια τους κι έφεραν στεγνά ρούχα για να αλλάξουν οι άνθρωποι και τρόφιμα για να φάνε. Οι νοσοκόμες έσχιζαν τις ποδιές τους κι έκαναν επιδέσμους για τους τραυματίες, μα δυστυχώς οι πιο βαριά τραυματισμένοι πέθαιναν ο ένας μετά τον άλλον».
Mινιατούρες που μαρτυρούν τη διαφορά μεγεθών του θύτη (υποβρυχίου U 73) και των θυμάτων S/S Burdigala (μέση) και HMHS Britannic
Από τις καταδύσεις του Κουστώ μέχρι σήμερα. Η κληρονομιά των εντυπωσιακών ναυαγίων
Ο Βρετανικός άρχισε από τό 1975 να γίνεται γνωστός που τον ανακάλυψε ο Ζακ Υβ Κουστώ. Όμως το μεγάλο βάθος που βρίσκεται και η έλλειψη τουριστικής προβολής δεν το έκαναν γνωστό στο ευρύ κοινό. Βέβαια τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με την Μαρία Μουζάκη, γίνεται προσπάθεια ανάδειξης των ναυαγίων της Τζιάς, και δημιουργία καταδυτικού τουρισμού, ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο για τον ελληνικό τουρισμό, καθώς στο βυθό της Τζιας βρίσκονται πολλά ακόμη ναυάγια, όπως το πλοίο «Πατρίς», το γερμανικό αεροπλάνο «Junkers 52» κ.α. Τέτοια ευρήματα συμπληρώνει ο κ. Γκαλόν «λειτουργούν ως τεκμήρια για την ερμηνεία των εκάστοτε ιστορικών περιόδων της ανθρωπότητας. Στα ευρήματα αυτά ανήκουν και τα ναυάγια πλοίων, όπως των δυο μεγάλων ναυαγίων της Κέας, του HMHS Britannic και του S/S Burdigala, τα οποία σηματοδοτούν και τεκμηριώνουν την διένεξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου».
Εξάλλου ο Δημήτρης Γκαλόν συμπληρώνει ότι «τα τελευταία χρόνια, με την τεχνολογική ανάπτυξη των καταδυτικών συσκευών και την εξέλιξη της αποκαλούμενης «τεχνικής κατάδυσης», η οποία δίνει την δυνατότητα στον καταδυόμενο να φτάσει σε μεγάλα βάθη χρησιμοποιώντας «μικτά αέρια», πολλά άγνωστα ναυάγια εντοπίσθηκαν κυρίως από ερασιτέχνες αυτοδύτες. Στην Ελλάδα πολλές καταδυτικές ομάδες, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και έφεση στην ιστορία και την έρευνα, και με δικά τους μέσα, εντόπισαν, καταδύθηκαν και τεκμηρίωσαν ένα πλήθος ναυαγίων των οποίων η ύπαρξη ήταν παντελώς άγνωστη όχι μόνο στις αρχές, αλλά και στους ιστορικούς κύκλους. Από το 2005 έως σήμερα πάνω από 40 ναυάγια πλοίων και αεροσκαφών, κυρίως από τους δυο παγκοσμίους πολέμους, έχουν εντοπισθεί και τεκμηριωθεί από ιδιώτες στην ελληνική επικράτεια. Οι δύτες που τα επισκέφθηκαν πραγματοποίησαν ενίοτε βαθιές έρευνες στα ιστορικά αρχεία, καταφέρνοντας όχι μόνο να τα ταυτοποιήσουν, αλλά επιπροσθέτως και να τα αναδείξουν αποκαθιστώντας την ιστορική τους υπόσταση, μεταβάλλοντάς τα έτσι από ένα σωρό σιδερικών σε αμιγώς ιστορικά αντικείμενα. Στην κατηγορία λοιπόν αυτή τα ναυάγια του S/S Burdigala και του HMHS Britannic αποτελούν σημεία αναφοράς, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως, κυρίως λόγω της ιστορικότητας και του μεγέθους τους».
Το ευχάριστο είναι ότι στη διάρκεια των 100 χρόνων από τη βύθιση των πλοίων τα εντυπωσιακά ναυάγια δεν έχουν πέσει θύματα λαφυραγωγίας. Το γεγονός αυτό δείχνει, σύμφωνα με τον Δημήτρη Γκαλών, την ευαισθησία των επισκεπτών οι οποίοι μέσα από ενδογενείς διαδικασίες διαπίστωσαν την ανάγκη προστασίας των μνημείων αυτών. Ωστόσο στις δυο τελευταίες αποστολές στο S/S Burdigala, το 2010 και το 2012, «διαπιστώθηκαν αλλοιώσεις σε τμήματα της υπερκατασκευής όχι όμως από φυσική φθορά, αλλά από συνεχείς δυναμιτισμούς που πραγματοποιούνται από λαθραίους αλιείς με σκοπό το κέρδος. Στην αποστολή μάλιστα του 2012 συναντήσαμε στον βυθό και πάνω στο ναυάγιο, έναν τάπητα νεκρών ψαριών από δυναμιτισμό καθώς και ένα μεγάλο δίχτυ τράτας το οποίο καλύπτει μέχρι σήμερα το πρυμναίο τμήμα του ναυαγίου».
Ο χρόνος όμως είναι αμείλικτος και ο Δημήτρης Γκαλών προειδοποιεί ότι «σίγουρα τα υλικά αυτά ευρήματα, όπως και κάθε τι υλικό, θα σταματήσουν κάποια στιγμή να υπάρχουν στην μορφή που τα κατασκεύασε το ανθρώπινο χέρι και θα απορροφηθούν από τον φυσικό περίγυρο. Μέχρι τότε όμως χρήζουν προστασίας από κάθε λαθραία ανθρώπινη παρέμβαση».
.jpg)
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου