Η Σέριφος γιορτάζει το Πάσχα του καλοκαιριού

Η Σέριφος παραμένει πιστή στις παραδόσεις και προσπαθεί να διατηρεί τα έθιμά της. Οι κάτοικοι του νησιού τηρούν με πίστη τα ήθη και έθιμα που κληρονόμησαν. Στη Σέριφο, όπως άλλωστε και στα περισσότερα νησιά οι τοπικές εκδηλώσεις συνδέονται με τη θρησκευτική λατρεία του τόπου. 

Σκοπιανή
Στα περισσότερα ξωκλήσια και μοναστήρια γίνονται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο παραδοσιακά πανηγύρια με κοινά δείπνα που θυμίζουν την αρχαία «εστίαση» και τις πρωτοχρονιάτικες «αγάπες».

Στου Ράμου
Στη Σέριφο, δεκάδες πανηγυριών γίνονται κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. Σημαντικότερη θέση καταλαμβάνουν τα πανηγύρια του δεκαπενταύγουστου στου Ράμου και στην Σκοπιανη στις 14 Αυγούστου και Ανήμερα της Παναγίας στον Πύργο και στην Λιόμανδρα  και στίς 16 Αυγούστου στην Παναγιά 

Στην Λιόμανδρα 

Το πανηγύρι της Ξυλοπαναγιάς έχει πλέον ατονίσει με το πέρασμα του χρόνου ενώ μεταφέρθηκε και η ημερομηνία του και από ανήμερα της Παναγίας γιορτάζεται πλέον στίς 16 του Αυγούστου

Η παράδοση ήθελε  γύρω από τη γέρικη ελιά στην πλατεία, τον Δεκαπενταύγουστο στην αρχαιότερη εκκλησία του νησιού, στο χωριό Παναγιά να μαζεύεται όλο το νησί  .
Το όνομα Ξυλοπαναγιά προέρχεται από τα «τσακώματα» με ξύλινες ράβδους μεταξύ των ανδρών για την κατάκτηση της ομορφότερης γυναίκας. Σύμφωνα με την παράδοση, όποιο ζευγάρι χόρευε πρώτο γύρω από την ελιά μπροστά στην εκκλησία θα παντρευότανε μέσα στον χρόνο. Σήμερα το έθιμο έχει σταματήσει αλλά το πανηγύρι είναι από τα σημαντικότερα του νησιού, και εδώ συγκεντρώνονται σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του νησιού για γλέντι και χορό διάρκειας τριών ημερών…

Στον Πύργο

Ο Πύργος στη Σέριφο, είναι ένα μικρό χωριό στην άγρια πλαγιά μιας γρανιτένιας οροσειράς πάνω από το Αιγαίο. Γύρω στα πενήντα σπίτια, από τα οποία, μόνο τα πέντε στέκουν ακόμη, σε πείσμα των βόρειων ανέμων, ενώ τα υπόλοιπα, είναι θλιβερά ερείπια, πέτρες αναλυμένες πάνω σε πέτρες. Το χωριό, που ήταν ο τόπος καταγωγής του πατέρα του φίλου μου, έσφυζε κάποτε από ζωή.

 Πολυμελείς οικογένειες, που ζούσαν εδώ, σε δύο το πολύ δωμάτια, έδιναν στον τόπο κίνηση και φωνές. Σήμερα, μόνο οι κουκουβάγιες, μόνιμοι κάτοικοι των χαλασμάτων του Πύργου, συντροφεύουν τον επισκέπτη στη σιωπή. Το 1963, έκλεισαν τα μεταλλεία σιδήρου της Σερίφου και μαζί τους ολόκληρα χωριά ερήμωσαν.

 Ένα από αυτά, ήταν και ο Πύργος. Έκτοτε, τα πάντα εγκαταλείφθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, εκτός από το ναϊδριο του χωριού, που όπως τότε χτίστηκε πρώτο, έτσι και τώρα παραμένει η τελευταία ζώσα αναλαμπή στον Πύργο, για να εορτάζει τον 15αύγουστο την Κοίμηση της Μεγαλόχαρης με ένα παραδοσιακό πανηγύρι. Το χωριό ξαναμάζεψε, λοιπόν, για λίγες ώρες τα ξενητεμένα χελιδόνια του. 

Το ναϊδριο ασβεστώθηκε σαν πάλευκο περιστέρι, στολίστηκε, λαμπρύνθηκε μέσα στη δωρική του απλότητα και λειτουργήθηκε με την φροντίδα των 22 κτητόρων του. Αν και βρισκόμουν στις Κυκλάδες, μου ήταν αδύνατο να μη φέρω στη σκέψη μου τον Παπαδιαμάντη και τους πανηγυριστές των διηγημάτων του. Η κτητορία, είναι ένας παραδοσιακός θεσμός στις Κυκλάδες, και αφορά την «υιοθέτηση» των υπαίθριων ερημοκλησίων και την ανάληψη κάποιων ευθυνών για τη φροντίδα τους από ομάδες πιστών.

Ο φίλος μου, παρόλο που ο ίδιος κατοικεί στην Αθήνα, έχει κληρονομήσει την κτητορία από τον πατέρα του και τη συνεχίζει με συγκινητική συνέπεια και με ανιδιοτελή προθυμία, όπως άλλωστε και οι υπόλοιποι κτήτορες. Περισσότερα από 300 άτομα πέρασαν από το πανηγύρι. Σεριφιώτες, παραθεριστές και ξένοι τουρίστες, που είχαν μάθει για το πανηγύρι και ήθελαν να έρθουν. Τα πρόσωπα των ντόπιων ξεχώριζαν με την πρώτη ματιά

 Πρόσωπα στεγνά και δουλεμένα, σμιλεμένα από το λιοπύρι και τους ανέμους, με μια στοχαστική απλότητα και εσωτερική ηρεμία. ’Εξι κατσίκια σφάχτηκαν και μαγειρεύτηκαν σε δύο μεγάλα καζάνια με μακαρόνι κοφτό κοντά και κόκκινη σάλτσα, σύμφωνα με την παράδοση του πανηγυριού. Όλα αυτά συνοδεύονταν από ντόπιο, άφθονο ευώδες κρασί και ευλογημένο άρτο, που προσφέρονταν δωρεάν στους πανηγυριστές. Το πεντανόστιμο φαγητό σερβίρεται σε όλους. Κανείς δε σε ρωτά ποιός είσαι, όλοι σου εύχονται. 

Οι αυτοσχέδιοι πάγκοι και τα τραπέζια δεν επαρκούσαν για όλους, και έτσι όσοι έτρωγαν σηκώνονταν για να καθίσουν και οι άλλοι. Όλα τα έξοδα, φυσικά, επιβαρύνουν τους κτίτορες, που βάζουν από κοινού τα χρήματα για να πραγματοποιηθεί το πανηγύρι, και επίσης μαγειρεύουν, σερβίρουν και καθαρίζουν. 

Ο ναός ποτέ δεν καλύπτει τα έξοδα του πανηγυριού από τα χρήματα των κεριών, αλλά και ποτέ δε σταμάτησε να γίνεται το πανηγύρι. Το γεγονός ότι κανείς από τους προσκυνητές δεν πληρώνει τίποτα, καταργεί τις ιδιότροπες και πολυτελείς απαιτήσεις και δημιουργεί μια ατμόσφαιρα αδελφότητας και ισότιμης σχέσης, που εκφράζεται με λόγους ευγένειας και συγκινητκής αλληλοαποδοχής.

 Μου έρχονται στο νου οι πρώτες χριστιανικές «Αγάπες» του μοιράσματος της τροφής και ακόμη οι αρχαίες πανήγυρεις, που σίγουρα αναβιώνουν προσαρμοσμένες μέσα στο πνεύμα τώρα του χριστιανισμού. Τίποτα δεν έχει χαθεί. Τα πάντα συνδέονται μέσα στις χιλετίες από την πηγαία θεοσέβεια του Έλληνα, που όπως τότε, έτσι και τώρα, πανηγυρίζει ευφρόσυνα γύρω από τα ιερά του. Συνομίλησα για λίγο με έναν ντόπιο, ηλικιωμένο κτίτορα, με γελαστά μάτια και κόκκινα από την χαρά μάγουλα. 

Αυτός μου είπε, πως εκτός από την εκκλησία αυτή, είναι κτητορας σε ακόμη τρία ερημοκλήσια, με ανάλογα πανηγύρια στις ημερομηνίες που εορτάζουν οι τιμώμενοι Άγιοι και Αγίες. Αυτό, ισοδυναμεί με αρκετές εκατοντάδες Ευρώ το χρόνο, που αυτός ο ευσεβής και σίγουρα όχι εύπορος γέροντας, προσφέρει ως μερίδιο της κτητορίας του. 

Σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, που αρκετοί άνθρωποι στερούνται των αναγκαίων, κάποιοι άλλοι, όπως ο φίλος μου και ο γελαστός γέροντας, δίνουν από 100-200 €, που σίγουρα θα τους λείψουν, για να προσφέρουν τιμή και λατρεία στους Αγίους, τροφή και χαρά σε ανθρώπους άγνωστους, ίσως ακόμη και όχι χριστιανούς. «Το κάνω για την Παναγία και για τους Αγίους», συνέχισε ο γέροντας αφοπλιστικά, προλαβαίνοντας την επόμενη ερώτηση μου, για το νόημα της υποβολής σε τόσο κόπο.

 Η μόνη του ανησυχία, ήταν, για το αν οι νέοι θα συνεχίσουν την όμορφη αυτή παράδοση, όπως οι ίδιοι την παρέλαβαν από τους γονείς τους. Αν κρίνω, όμως, από τα νέα παιδιά, που πηγαινοέρχονταν φέρνοντας πιάτα και κανάτες γεμάτες με κρασί, υπάρχει ακόμη μέλλον. Αυτή η αυθεντικότητα, σπάνια πλέον και στον κόσμο των εν Ελλάδι πανηγυριών, είναι και ο λόγος, που με ώθησε να γράψω την πρώτη από τις Αυγουστιάτικες πινελιές μου της Σερίφου. Γεγονότα ασήμαντα, αλλά είναι το χρώμα τους, θαρρώ, που έχει την αξία, όπως τα ταπεινά αγριολούλουδα στην άκρη του δρόμου. Το σύγχορδο κελάϊδημα του βιολιού με το λαούτο, μας παρέσυρε με ήχους διονυσιακούς σε εκστατικά μονοπάτια. Τριγύρω μας, βουνά και θάλασσα ένα ομοιόμορφο μαύρο. Στο βάθος, λίγα χλωμά φώτα από την Κύθνο και από πάνω μας ένας γαλαξιακός ποταμός. Η φωτισμένη εκκλησία, με το γεμάτο από κόσμο μπαλκόνι της, έμοιαζε σαν το κατάστρωμα πλοίου, που ταξίδευε νύχτα σε κατασκότεινη θάλασσα.

Γεράσιμος Γερολυμμάτος  Ζωγράφος

Πηγή :