Το ψωμί, οι ελιές και ο θεός των μικρών πραγμάτων

Ειρήνη Προμπονά

Μια βόλτα στα ορεινά της Νάξου, χειμώνα καιρό. Την εποχή που ησυχάζει το νησί από την φασαριόζικη παραφροσύνη του καλοκαιριού που απαιτεί παραπάνω από το εκατό τοις εκατό της αντοχής σου, της υπομονής σου, της προσοχής σου και της σβελτάδας σου.

Ο χειμώνας είναι το βάλσαμο στην ψυχή των Κυκλάδων. Είναι η περίοδος της ανασυγκρότησης. Η εποχή που ξεκλέβεις χρόνο για να ζήσεις πιο ήρεμα χωρίς το μαστίγιο του χρόνου να παραμονεύει απειλητικά τα βήματά σου.

Η βροχούλα έπεφτε απ’ το πρωί στο νησί κι εγώ οδηγώντας θαύμαζα την κρυστάλλινη ατμόσφαιρα, τους ορεινούς όγκους που στέκονταν μπροστά μου στεφανωμένους με ομίχλη. Ο Ζας, το Φανάρι και τα χωριά κουρνιασμένα στα πλευρά και στους πρόποδές τους με κάτασπρα σπίτια που ατένιζαν κάμπους με λιόδεντρα.Η περιήγησή μου μ’ έφερε στις αρχές του 20ου αιώνα να συλλογίζομαι πως γίνεται δυο ανθρώπινα χέρια να μπορούν να δημιουργήσουν με κόπο και αγώνα, πολλές φορές με τίμημα την ίδια τους τη ζωή θαύματα και πως αργότερα δυο χέρια πάλι μπορούν να καταστρέψουν τα θαύματα αφήνοντας ερείπια.

Η επιστροφή το βράδυ σ’ ενα οδικό δίκτυο παλιό και φθαρμένο, χωρίς φωτισμό και με την ομίχλη πανταχού παρούσα μ’ έφερε στη βάση μου νοτιοδυτικά, στα ήσυχα πεδινά που η θάλασσα έχει τον πρώτο λόγο και βρυχάται σπρωγμένη απ’ τον άνεμο.

Μαζί μου έφερα κι ένα δώρο που μου χάρισε μια αποκάλυψη που μόνο η απλότητα μπορεί να προκαλέσει. Η απλότητα μαζί με την επιλογή τα χέρια να δουλέψουν για θρέψουν, να δημιουργήσουν κι όχι να καταστρέψουν τα παλιά θαύματα.Αν υπάρχει θεός είναι κρυμμένος στα μικρά πράγματα.Την Πέμπτη, λοιπόν, με φίλεψαν χωριάτικο ψωμί από την Κόρωνο. Μια χειρονομία που για μένα σημαίνει πολλά.

Σήμερα που βρέχει και βροντά, έκοψα μια φέτα έβαλα λίγες ελιές περσινές και λίγο φρέσκο λάδι. Το λάδι μας λιγοστό φέτος και είδος πολυτελείας. “Πράσινο χρυσό” το ονομάζουν τόσο ψηλά που έφτασε η τιμή του. Νέα ήθη στην ανάπτυξη. Αναπτύσσουμε το κέρδος, χάνουμε τον άνθρωπο και την ισορροπία.

Στην πρώτη μπουκιά ένιωσα να κοινωνώ όλη την παράδοση του νησιού μου, πέρασαν από μπροστά μου γενιές ανθρώπων που φύλαξαν την γη, την καλλιέργησαν με δυσκολίες αφάνταστες, έθρεψαν οικογένειες με το πολύ ή το λίγο της, ξενιτεύτηκαν, ξαναγύρισαν.

Η Νάξος ολόκληρη σ ένα πιατάκι…λίγες ελιές, ένα κομμάτι αληθινό ψωμί κι ένα τζάκι, ενώ έξω μύριζε χώμα βρεγμένο με την η βροχή χτυπά το τζάμι με δύναμη.

Κι αυτή είναι μια αποκάλυψη που όσα λάξουρι και να φτιάξετε, όσα γκουρμέ κι αν δημιουργήσετε, δεν θα συγκινήσουν την ρίζα των ανθρώπων που έμαθαν να ζουν απ’ τη γη για τη γη και τον τόπο τους. Επιπλέον, δεν θα κάνουν κανένα κοινωνό αυτού του ιδιαίτερου πολιτισμού που στέκεται αιώνες τώρα όρθιος και είναι ο μαγνήτης που τραβά τον περιηγητή να τον γνωρίσει.

Προχωρά ο κόσμος, το ξέρω ..αυτό που με λυπεί αφάνταστα είναι που ο κόσμος ξεχνά, που διαγράφει τη μνήμη, που δεν κλείνει τα μάτια για να νιώσει τη γεύση λίγου χωριάτικου ψωμιού βουτηγμένου στο φρέσκο λάδι που μοσχομυρίζει στο στόμα και ηρεμεί την ταλαιπωρημένη ύπαρξή σου, γιατί σου θυμίζει έναν άλλο κόσμο, σκληρό και δύσκολο, αλλά απλό.

Αν δεν κάνεις σύνθεση, αν δεν γεφυρώσεις το χτες με το σήμερα αρμονικά, δεν θα δημιουργήσεις το πραγματικά νέο.

Να προχωρήσουμε, ναι, αλλά με σεβασμό στο νησί, να μην ξεχάσουμε, γιατί “δεν βολεύει”. Να ενσωματώσουμε την γλύκα του ψωμιού στο φρέσκο λάδι…όχι σαν εμπόριο αποστασιοποιημένα, αλλά σαν μια τελετουργία απλή και καθημερινή, σαν επαναπροσδιορισμό και εφαλτήριο για το επόμενο στάδιο.Κι ενώ η γλύκα του φρέσκου λαδιού αναμειγνύονταν με το ψωμί και την μαγιά του μια φωνή νοητά με διέταξε σχεδόν:

“Σκάσε και τρώγε”. Κι αυτό ακριβώς έκανα συνεχίζοντας, όχι γιατί ακολούθησα το παράγγελμά της, αλλά γιατί η μαγεία συνεχίζονταν.

Σε τούτο το μικρό μας “καράβι”, που ταξιδεύει σε περίεργα κι αχαρτογράφητα νερά σ’ έναν κόσμο ταραγμένο, δεν είμαι σίγουρη σε ποιον θα τύχει ο κλήρος να “φαγωθεί” πρώτος, αλληγορικά μιλώντας, όπως λέει και το τραγουδάκι που μάθαμε από παιδιά, ούτε με ποια “προτεραιότητα” θα μοιραστούν οι “κλήροι”, ούτε κι αν κάποιος θα είναι σε θέση να τους μοιράσει.

Μικρό μεν, αλλά μοναδικό το “καράβι” μας, πολύτιμο για όλους μας πλέει σε ταραγμένη θάλασσα. Πιο χρήσιμο, αντί να “φαγωθούμε” από κάποιον ή μεταξύ μας, να το προστατεύσουμε.

Θα “σκάσω” λοιπόν…αλλά θα έχω ένα χαμόγελο πλατύ που θα το λένε “ευτυχία” που έχει μοιραστεί. Γιατί αν δεν μοιραστείς, αν δεν παλέψεις, δεν αγαπήσεις πραγματικά, η ευτυχία σου θα είναι ψεύτικη, πλαστική και η ελιά, το λάδι και το ψωμί θα έχουν την ίδια γεύση. 

Πηγή :