Τουρκία-Ισραήλ: To νέο Μεγάλο Παιχνίδι

Daniel Dombey

Ένα νέο Μεγάλο Παιχνίδι εξελίσσεται και παίζεται στον θαλάσσιο χώρο της ανατολικής Μεσογείου.

Η διερευνητική ανακωχή της Τουρκίας με το Ισραήλ είναι μια διαδικασία τόσο εντυπωσιακή που ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ John Kerry εμφανίστηκε στην Κωνσταντινούπολη το Σαββατοκύριακο να κεντρίζει τις δύο πλευρές για πλήρη αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων.

Αλλά αν μπορούν να γίνουν τα βήματα που περιέγραψε -αποζημίωση για τους εννέα Τούρκους που σκοτώθηκαν από Ισραηλινούς στρατιώτες το 2010, αποφυγή των εμπρηστικών δηλώσεων, ανταλλαγή πρεσβευτών-, τότε θα δρομολογηθεί μια μεγάλη σειρά αλλαγές, από τη Δαμασκό ως τις Βρυξέλλες.

Ειδικότερα, υπάρχει το ζήτημα του αγωγού που θα μπορούσε να μεταφέρει το νεοανακαλυφθέν ισραηλινό φυσικό αέριο στη διψασμένη για ενέργεια Τουρκία – κίνηση που θα έδενε περισσότερο τους δύο συμμάχους των ΗΠΑ, παρά τις αμφότερες καχυποψίες.

«Είναι πιθανόν να ακολουθήσει την προβλεπόμενη επαναπροσέγγιση η ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ», δήλωσε ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας, Taner Yilidz, τη Δευτέρα.

Τούρκοι αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι οι διακρατικές συνομιλίες για μια τέτοια συνεργασία μπορούν να προωθηθούν πραγματικά, μόνο αφού γίνει ανταλλαγή πρεσβευτών – αλλά προσθέτουν ότι οι επιχειρηματικές επαφές πάνω στο θέμα είναι ήδη πολύ ζωηρές.

Ο Ozgur Altug της BGC στην Κωνσταντινούπολη εκτιμά ότι η επαναπροσέγγιση σημαίνει ότι «οι σχετικά αδύναμες οικονομικές σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας θα ενισχυθούν και πάλι».

 Παρατηρεί ότι, αν και οι τουρκικές εξαγωγές στο Ισραήλ έχουν αυξηθεί την τελευταία 10ετία (υποχωρώντας ελαφρώς το 2012) στο σημερινό επίπεδο των 2,5 δισ. δολ., έχουν μειωθεί ως ποσοστό επί των συνολικών εξαγωγών της Άγκυρας (εκ των οποίων καταλαμβάνουν περίπου το 1,5% και όχι πάνω από 2% που ίσχυε παλαιότερα).

Αν και σημειώνει ότι οι δύο χώρες έχουν σχετικά χαμηλά επίπεδα άμεσων επενδύσεων μεταξύ τους, υπογραμμίζει τις δυνατότητες που υπάρχουν για τον τουρισμό. Οι Ισραηλινοί εκπροσωπούσαν πάνω από το 2% των τουριστών που επισκέπτονταν τη χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 2000, επίπεδο που μειώθηκε στο 0,3% μόλις στα τέλη του περασμένου έτους.

Όμως, το μεγαλύτερο οικονομικό ζήτημα είναι πιθανότατα το φυσικό αέριο. Ο κ. Altug υπολογίζει ότι η Τουρκία θα γλιτώσει 1 δισ. δολ. τον χρόνο σε ενεργειακό κόστος αν μπει σε κοινοπραξία στο φυσικό αέριο με το Ισραήλ, ποσό που θα αυξηθεί θεαματικά αν προστεθούν κι άλλες πρωτοβουλίες, όπως το πιθανό ενεργειακό deal της Τουρκίας με το Βόρειο Ιράκ.

Λόγω αυτών των εξελίξεων, πιστεύει ότι η οικονομική αχίλλειος πτέρνα της χώρας, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που έφτασε στο 10% του ΑΕΠ το 2011 και παρέμεινε πάνω από το 6% το 2012, θα μπορούσε να παραμείνει κάτω από το 5% από το 2016.

Μια τόσο σημαντική οικονομική σχέση θα μπορούσε να έχει κι άλλα αποτελέσματα. Αν και οι διπλωμάτες και των δύο πλευρών προειδοποιούν ότι η τουρκοϊσραηλινή σχέση δύσκολα θα επιστρέψει σύντομα στη θέρμη της δεκαετίας του 1990, η συνεργασία πάνω στη Συρία, που και οι δύο χώρες ελπίζουν ότι θα αποφύγει να γίνει αποτυχημένο κράτος και το Ισραήλ θέλει να κρατήσει εκτός του ελέγχου της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, είναι μια ευδιάκριτη πιθανότητα.

Η ενεργειακή συνεργασία Τουρκίας - Ισραήλ μπορεί να έχει επίδραση και στην Κύπρο, που έχει τα δικά της κοιτάσματα φυσικού αερίου, τα οποία είναι γειτονικά, αλλά μικρότερα από του Ισραήλ. Αν η Κύπρος στερηθεί την ισραηλινή συνεργασία, μπορεί να μην έχει τις οικονομίες κλίμακας ώστε να προχωρήσει με το ακριβό εργοστάσιο LNG ή τον αγωγό στην Ελλάδα.

Αν και η Τουρκία, που εισέβαλε στη νήσο το 1974, δεν έχει διπλωματικές σχέσεις με τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυπριακή κυβέρνηση, ο κ. Yildiz επισήμανε επισταμένα χθες ότι αν προχωρούσε η ενεργειακή συνεργασία με το Ισραήλ« η Τουρκία ίσως να ήθελε να δει και τη συμμετοχή των Ελληνοκυπρίων».

Αν με κάποιον τρόπο η Τουρκία και η Κύπρος κατορθώσουν να καθιερώσουν μια σχέση, συνακόλουθα θα ξεμπλοκάρει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Άγκυρας με την Ε.Ε., αφού δεν μπορεί να κλείσει ούτε ένα κεφάλαιο των διαπραγματεύσεων για τη συμμετοχή της Τουρκίας, όσο συνεχίζεται η διαμάχη, εξαιτίας της οποίας η Άγκυρα απαγορεύει στα κυπριακά πλοία να δέσουν σε λιμάνια της.

Υπάρχουν παράγοντες πολύ μεγάλης σημασίας, λοιπόν, στην ανακωχή Τουρκίας - Ισραήλ. Όμως υπάρχουν και δύο ερωτήματα που κρέμονται πάνω από όλο το σενάριο των αμοιβαίων οικονομικών πλεονεκτημάτων, της στενότερης συνεργασίας σε μια περιοχή που βρίσκεται σε χάος και της απομάκρυνσης του οδοφράγματος στον δρόμο προς τις Βρυξέλλες:

Πρώτον, μπορεί η επαναπροσέγγιση Τουρκίας – Ισραήλ να ευδοκιμήσει αν δεν αλλάξει η ισραηλινή πολιτική έναντι των Παλαιστινίων, των οποίων τον σκοπό υποστηρίζει ο πρωθυπουργός Recep Tayyip Erdogan; Και δεύτερον, ο κ. Erdogan και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu αντιμετωπίζουν τη θεραπεία των πληγωμένων σχέσεών τους με στρατηγικούς όρους ή απλώς ως μέσο τακτικής, που λαμβάνεται σε έναν βαθμό μόνο για να μένουν οι Αμερικανοί ήσυχοι και δεν αξίζει να επενδυθεί περισσότερο πολιτικό κεφάλαιο;

Το μέλλον της περιοχής -και ο γεωπολιτικός χάρτης της ανατολικής Μεσογείου- εξαρτάται από αυτά τα ερωτήματα.

Πηγή: The Financial Times το είδαμε στο euro2day.gr