Η συμετοχή των συλλόγων στην αναπτυξιακή διαδικασία ενός τόπου

Με αφορμή την έκδοση των ημερολογίων των συλλόγων του νησιού μας καταθέτω αυτό το άρθρο του
 Γιώργου Συνεφάκη
Αρχιτέκτονα-Πολεοδόμου, Πανεπιστημιακού Α.Π.Θ 

 Είθισται λοιπόν, να μιλούμε όλοι μας για την αναγκαιότητα του πολιτισμού στη ζωή μας και της διατήρησης της παράδοσης του νησιού  μας. Ας μου επιτραπεί να ασχοληθώ λίγο με τις έννοιες αυτές, έστω κι αν όλοι μας, υποσυνείδητα ή μη, υποθέτουμε ότι τις κατέχουμε καλά και ξέρουμε περί τίνος πρόκειται, όταν τις ακούμε ή τις χρησιμοποιούμε. 

Πολιτισμός είναι: “Το σύνολο των υλικών, πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων, που είναι αποτέλεσμα των δημιουργικών δυνάμεων και των ικανοτήτων του ανθρώπου και που εκφράζεται ιστορικά στους τύπους και στις μορφές οργάνωσης και δράσης της κοινωνίας καθώς και στη δημιουργία (υλικών και πνευματικών) αξιών”.

 Επομένως, είναι απολύτως θεμιτό έως και υποχρεωτικό, μία κοινωνία με στοιχειώδη οργάνωση, να απαιτεί από τα εντεταλμένα και αρμόδια όργανά της να προσφέρουν όλη εκείνη την ατμόσφαιρα και το περιβάλλον, ώστε οι δημιουργικές δυνάμεις και ικανότητες του κόσμου να βρίσκουν τρόπους έκφρασης. 

Κυρίως όμως να καταγράφουν, να ενισχύουν, να προωθούν, να διαδίδουν, να στηρίζουν, να προφυλάσσουν και κυρίως να προστατεύουν την παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών των μελών της. 

Εξ άλλου, έτσι δημιουργείται και μία αέναη ροή πολιτιστικής ιστορίας, ένα συνεχές ιστορικό αποτύπωμα, που θα κληρονομήσουν ως παρακαταθήκη οι νεότεροι. Θα προσέθετα εδώ χωρίς ίχνος υπερβολής, ότι οι Σύλλογοι θα πρέπει να έχουν όχι μόνον την απαίτηση από την Πολιτεία να προστατεύει το πολιτιστικό περιβάλλον, αλλά και την υποχρέωση να ελέγχουν την κάθε προσπάθεια και μορφή αλλοίωσής του από παρεμβάσεις, θεσμικές ή εξωθεσμικές. 

Και αυτό αφορά όλα τα επίπεδα και τις παραμέτρους πολιτισμού. Από τις μικρές και μεγάλες λεπτομέρειες του φυσικού περιβάλλοντος, από την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς των προγόνων μας, έως την κοινωνική αλληλεγγύη και την επικάλυψη των αντίστοιχων κενών που αφήνουν οι κεντρικές και περιφερειακές διοικήσεις, λόγω αδιαφορίας, αμέλειας ή αδυναμίας.

 Και το τονίζω αυτό, διότι στη χώρα μας, η οποία βρίθει πολιτιστικών αγαθών λόγω της ιστορίας της, έχουμε άπειρα παραδείγματα παράνομης ή και νομότυπης αλλοίωσης και καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος, παράνομης οικειοποίησης ιστορικών αγαθών και αρχαιοκαπηλίας. Έχουμε επίσης και καταστροφές και αλλοιώσεις του δομημένου πολιτιστικού μας πλούτου, που προέκυψε και προκύπτει είτε από άγνοια, είτε από μεγαλομανία, είτε από την επικράτηση μίας άκρατης εμπορικο-τουριστικής λογικής, είτε από την επιβολή ανιστόρητων προσωπικών επιλογών. 

Παράδοση είναι: “Ό,τι αναπτύσσεται ιστορικά, μεταδίδεται και μεταβιβάζεται (στο πλαίσιο μιας ομάδας, κοινωνίας κτλ.) σχεδόν αναλλοίωτα, από τη μία γενιά στη άλλη, σε σχέση με συμπεριφορές, αντιλήψεις, ιδέες, έθιμα, δραστηριότητες, πρακτικές και τεχνικές” 

Η διατήρηση της παράδοσης λοιπόν θα σήμαινε, εάν το εξετάσει κανείς μονοσήμαντα και στατικά, την αναλλοίωτη διατήρηση αυτών των στοιχείων και την μεταφορά τους στις νέες γενεές εις το διηνεκές. Αυτό, στη γενικότητά του, ηχεί μεν θετικά, αλλά ουσιαστικά είναι άκρως ανιστόρητο, ανεφάρμοστο και τελικά αντιδραστικό. Η ιστορική εξέλιξη της ζωής δεν περιλαμβάνει στάσεις ακινησίας, αλλά συνεχείς αλλαγές και προσαρμογές στα νέα δεδομένα, κυρίως τα τεχνολογικά, τα οποία και διαμορφώνουν συνεχώς ένα νέο βιωματικό περιβάλλον. Οι άνθρωποι και οι κοινωνίες επομένως, νομοτελειακά προσαρμόζονται και αξιοποιούν τα δεδομένα αυτά, αλλάζοντας ήθη, έθιμα, νοοτροπίες και τελικά αλλάζοντας στάσεις ζωής. 

Ο εθνικός μας και νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, αναφέρει ότι: “Ένα μέρος του παρελθόντος πεθαίνει κάθε στιγμή και η θνησιμότητα του μας μολύνει, αν προσκολληθούμε σ' αυτό με υπερβολική αγάπη. Ένα μέρος του παρελθόντος μένει πάντα ζωντανό και αν καταφρονήσουμε τη ζωντάνια του, κινδυνεύουμε”.

Όταν ένας ζωντανός οργανισμός, άνθρωπος ή κοινωνία, εξελίσσεται, δεν απορρίπτει ή δεν πρέπει να απορρίπτει τα προηγούμενα στάδια που έχει πλέον ξεπεράσει, αλλά να τα ενσωματώνει, διαφοροποιημένα και προσαρμοσμένα στην τρέχουσα κατάσταση και στις νέες απαιτήσεις και δεδομένα. Το πρόβλημα των κοινωνιών και των λαών, κατά την ταπεινή μου άποψη, δεν είναι τόσο ο κίνδυνος αλλοίωσης της πολιτιστικής ταυτότητας από το συνεχώς εξελισσόμενο ιστορικό γίγνεσθαι. 

Ούτε η απάντηση σε αυτές τις φοβίες είναι η εσωστρέφεια και η προγονολατρεία, πόσω μάλλον η προγονολαγνεία. 

Το πρόβλημα είναι, όταν οι κοινωνίες δεν καταφέρνουν να οσμώσουν υγιώς τα αξιακά δεδομένα του παρελθόντος με τους νέους κώδικες αξιών του παρόντος και να αποκτήσουν μία σύγχρονη ταυτότητα, ώστε να αποκρούσουν την πολιτισμική τους αλλοτρίωση από την ομογενοποίηση των ηθών και προτύπων, που προσπαθεί να επιβάλλει η νέα παγκοσμιοποιημένη και ισοπεδωτική λογική και τάξη των πραγμάτων. 

Στο πνεύμα αυτό, ο κάθε Σύλλογος, θα πρέπει να θεωρεί την διατήρηση της παράδοσης του τόπου του, όχι μόνον ως μία διαδικασία που αρχίζει και τελειώνει με συνεχώς επαναλαμβανόμενες οπτικοακουστικές και χορευτικές μιμητικές αναπαραστάσεις κάποιων στιγμών του παρελθόντος, ή με περιστασιακές νεκραναστάσεις παλαιών εθίμων.

 Η παράδοση είναι η συνείδηση της ύπαρξης του παρελθόντος μέσα στο παρόν. Η διατήρηση της παράδοσης, είναι η ανάδειξη των αξιών που η ίδια η παράδοση εμπεριέχει και η λειτουργία των αξιών αυτών ως αντισωμάτων κατά της ισοπεδωτικής λογικής των σύγχρονων εμπορευματικών προτύπων ζωής. Με δεδομένη λοιπόν τη σαφή διατύπωση των δύο αυτών εννοιών, η όλη προσπάθεια που πρέπει να καταβάλλουν οι πολιτιστικοί Σύλλογοι, είναι η εξεύρεση μιάς χρυσής τομής. 

Της χρυσής τομής μεταξύ της προώθησης και της διάχυσης στα μέλη του και στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο των πολιτιστικών αξιών της παράδοσης του τόπου τους, με παράλληλη ενσωμάτωση αυτών των αξιών στις νέες συνθήκες και νέες αξίες που διαμορφώνει καθημερινά η σύγχρονη πραγματικότητα. Και είναι προφανές ότι δεν αποτελεί χρυσή τομή ο επιδερμικά επαναλαμβανόμενος μιμητισμός του παρελθόντος, είτε σε επίπεδο μονότονων αναπαραστάσεων εθίμων, είτε σε επίπεδο παρεμβάσεων με τη δημιουργία υποκριτικών και ψευδοπαραδοσιακών τουριστικών σκηνικών και δομών

.Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΟΣ ΤΟΠΟΥ

Ενώ η έννοια του πολιτισμού έχει προσδιοριστεί, με μικρές αποκλίσεις, εδώ και πολλά χρόνια, ο όρος “ανάπτυξη” σε συσχετισμό με τον πολιτισμό, δηλαδή με την πολιτιστική ανάπτυξη, αποτελεί ακόμα αντικείμενο μελέτης και ερμηνείας σε διεθνές επίπεδο. 

 Τελικά, ανάπτυξη είναι μια άψυχη διαδικασία οικονομικής άνθησης αφιερωμένη αποκλειστικά στη δημιουργία πλούτου, η οποία αντιμετωπίζει τα πάντα, συμπεριλαμβανομένου του πολιτισμού, ως προϊόντα;

 Ή είναι μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την δημιουργία μιας κοινωνίας, τα μέλη της οποίας συμμετέχουν αλλά και επωφελούνται από αυτή τη διαδικασία και οι στόχοι της οποίας δεν περιορίζονται στην οικονομία αλλά διαμορφώνονται από τις πολιτισμικές αξίες αυτών των ατόμων; 

Όταν μια χώρα θέτει ως στόχο την οικονομική ανάπτυξη χωρίς αναφορά στο πολιτισμικό της περιβάλλον, προκύπτουν σοβαρές οικονομικές και πολιτιστικές ανισορροπίες και μεγάλη δυσαρμονία μεταξύ του ανθρώπου και του φυσικού περιβάλλοντος. 

Σε τελευταία ανάλυση οι προτεραιότητες, τα κίνητρα και οι στόχοι της ανάπτυξης πρέπει να βρεθούν στον πολιτισμό. Οι δύο ορισμοί που υιοθέτησε η Παγκόσμια Σύσκεψη Πολιτιστικής Πολιτικής, η οποία είχε γίνει στην Πόλη του Μεξικού το 1982, αναφέρουν ότι : 

• Ο Πολιτισμός αποτελείται από ένα ολόκληρο πλέγμα πνευματικών, υλικών, διανοητικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών μιας κοινωνίας ή μιας κοινωνικής ομάδας. Δεν περιλαμβάνει μόνο τις τέχνες και τα γράμματα, αλλά και τους τρόπους ζωής, τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, συστήματα αξιών, παραδόσεις και πεποιθήσεις. Με άλλα λόγια, η ανάπτυξη είναι μια πολιτιστική διαδικασία, η οποία δεν μπορεί να επιβληθεί από έξω, αλλά πρέπει να δημιουργηθεί μέσα από την ίδια την κοινωνία. 

• Η Ανάπτυξη είναι μια σύνθετη, περιεκτική και πολυδιάστατη διαδικασία, η οποία εκτείνεται πέρα από την απλή οικονομική αύξηση και ενσωματώνει όλες τις διαστάσεις της ζωής και όλες τις δραστηριότητες μιας κοινότητας, όλα τα μέλη της οποίας καλούνται να συμβάλουν και αναμένεται ότι θα επωφεληθούν από τα προϊόντα κάθε μορφής που θα προκύψουν. 

Η ανάπτυξη επομένως αποτελεί ένα εργαλείο, όπου ο χειρισμός του εμπεριέχει ισχυρά ιδεολογικοπολιτικά χαρακτηριστικά και οι χειριστές του καταγράφουν και αποδεικνύουν ή μη, τις δημοκρατικές και κοινωνικές τους ευαισθησίες, ανάλογα με τον τρόπο επιμερισμού των καρπών της ανάπτυξης στις τοπικές κοινωνίες. Επομένως Πολιτισμός και Ανάπτυξη έχουν και θα πρέπει να έχουν μία άρρηκτη σχέση συνύπαρξης.

 Ό πολιτισμός είναι μάλλον ο στόχος και ο σκοπός της ανάπτυξης, όταν αυτή θεωρηθεί ως το επίτευγμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Παρόλο που ο πολιτισμός συμβάλλει στην ανάπτυξη, δεν μπορεί ωστόσο να θεωρηθεί απλό μέσο για την επίτευξή της. Αυτός ο διπλός ρόλος του πολιτισμού δεν αφορά μόνον την οικονομική ανάπτυξη αλλά και άλλους αντικειμενικούς στόχους, όπως την προστασία του περιβάλλοντος, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής ή την δημιουργία δημοκρατικών θεσμών σε μια κοινωνία. 

 Με δεδομένο ωστόσο ότι σήμερα, παρά τις ωραίες θεωρίες, τα μανιφέστα και τις διακηρύξεις, η οικονομία έχει παραμερίσει και κυριαρχεί επί κάθε άλλης πολιτικής, πολιτιστικής και κοινωνικής παραμέτρου, οδηγούμαστε ή μάλλον οδηγηθήκαμε αναπόφευκτα και στην εμπορευματοποίηση των πολιτιστικών αγαθών που παράγει μία κοινωνία.

 Η παγκοσμιοποίηση, ως τάση για την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς από εθνικούς και διεθνείς περιορισμούς, δίχως σύνορα που προστάτευαν αλλά και περιόριζαν τα εθνικά κράτη, επέφερε μία κατακόρυφη και οριζόντια εξάπλωσή της αγοράς γενικά και μία ραγδαία αύξηση του τζίρου των "πολιτιστικών" αγαθών, όπως ο τουρισμός, η επικοινωνία, η τέχνη, ο αθλητισμός, οι πληροφορίες. Μετασχηματίστηκε επομένως και η παλιά αξιακή λογική των πολιτιστικών αγαθών που τα έβλεπε ως τιμαλφή της ιστορίας, με τη νέα λογική του: 

“Να προσθέσουμε μια κουταλιά πολιτισμό στην αμιγώς οικονομική ανάπτυξη και ν’ ανακατέψουμε το μείγμα, ώστε να γίνει πιο εύπεπτο και επομένως να ικανοποιεί τις συναισθηματικές καταναλωτικές επιθυμίες των μελλοντικών εν δυνάμει πελατών”. 

Εδώ λοιπόν και κόντρα στο κυρίαρχο πνεύμα της εποχής, θα πρέπει κάθε κοινότητα να ανασυνταχτεί και να αντιμετωπίσει αυτή τη λαίλαπα, η οποία μπορεί να θέσει σε αμφισβήτηση και να εμπορευματοποιήσει κάθε πολιτιστικά αξία του τόπου της. 

Ο κίνδυνος είναι η απώλεια μεσομακροπρόθεσμα των τρυφερών χαρακτηριστικών της τοπικής κοινωνία και η αλλοίωση των ιστορικών και παραδοσιακών της χαρακτηριστικών με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εδώ μπαίνει και πρέπει να μπει δυναμικά ο παράγοντας των πολιτιστικών Συλλόγων της περιοχής, τόσο ως μία μορφή αναχώματος αυτού τού επερχομένου κινδύνου, όσο κυρίως ως ένα καταλυτικό εργαλείο παρέμβασης για την προσαρμογή, την απορρόφηση αυτού του κύματος και τη μετατροπή του σε ένα ισόρροπο τοπικό αναπτυξιακό πλαίσιο αναφοράς. 

 Οι Σύλλογοι μπορούν και πρέπει να παρεμβαίνουν στα εξής επίπεδα και όχι μόνον :

 1. Στην ανάδειξη της τοπικότητας και των χαρακτηριστικών της περιοχής τους, που την διαφοροποιεί από χωρικό σημείο σε σημείο 

2. Στο δομημένο περιβάλλον (αρχιτεκτονική, παραδοσιακοί οικισμοί κλπ.) 

3. Στα σύνολα φυσικού περιβάλλοντος (τοπία κλπ.) 

4. Στα έθιμα και τις παραδόσεις

 5. Στις μορφές τέχνης (εικαστικά, χορός, μουσική)

 6. Στην ιστορία και στην θρησκεία 

7. Στις πολιτιστικές εκδηλώσεις 

8. Στην τοπική κοινωνική οικονομία 

 Αναλυτικότερα σημείο προς σημείο :

 1. Στην ανάδειξη της τοπικότητας Η τοπικότητα ως έννοια συμπυκνώνει όλες εκείνες τις ιδιότητες που διαμορφώνουν τη φύση και τον χαρακτήρα των τοπικών κοινωνιών. Το φυσικό περιβάλλον, η τοπική γεωγραφία, οι πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, οι ιστορικοί κοινωνικοί δεσμοί και η Συλλογική κουλτούρα συνθέτουν την τοπικότητα. Η τοπικότητα αποτελεί την αυθεντική έκφραση της παράδοσης και η παράδοση την τυπική όψη της τοπικότητας. Οι δύο έννοιες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες και αλληλένδετες. Σημαντικό είναι να ιδωθεί η παράδοση υπό το πρίσμα της τοπικότητας και να εγγραφεί σε ένα νέο δυναμικό πλαίσιο με σύγχρονα αναπτυξιακά στοιχεία. 

 2. Στο δομημένο περιβάλλον (αρχιτεκτονική, παραδοσιακοί οικισμοί κλπ.) Ιδιαίτερη προσοχή στο αστικό περιβάλλον και στην προστασία του από τις τοπικές και υπερτοπικές πιέσεις για την εκμετάλλευση της υπεραξίας της γης ή την αμιγώς εμπορευματική της αξιοποίηση.

 3. Στα σύνολα φυσικού περιβάλλοντος (τοπία κλπ.) Βασικό παράδειγμα στη σχέση τοπικότητα-ανάπτυξη αποτελεί η αξιοποίηση και η αποτελεσματική διαχείριση του περιβάλλοντος. Το φυσικό περιβάλλον συνιστά θεμελιώδες στοιχείο της παραδοσιακής κοινωνίας και της τοπικότητας.

 Η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ο εναλλακτικός τουρισμός, οι βιολογικές καλλιέργειες είναι σύγχρονες πτυχές της ανάπτυξης που ενσωματώνουν λειτουργικά την παράδοση. 

Επιπρόσθετα, αντλώντας έμπνευση από το φυσικό περιβάλλον και τις γεωγραφικές τοπικές ιδιαιτερότητες, μπορούν να αναδειχθούν νέα καινοτόμα πρότυπα αστικής ανάπτυξης. Λόγου χάρη, η ενσωμάτωση του φυσικού στοιχείου στην οικοδομική δραστηριότητα, ή εναλλακτικά η διαμόρφωση ενός σύγχρονου οικιστικού προτύπου με έντονη την παρουσία της ιστορικότητας και της παράδοσης, διαμορφώνει μία λειτουργική σχέση ανάπτυξης και περιβάλλοντος στο πλαίσιο μίας σύγχρονης, καινοτόμας και πρωτότυπης αισθητικής. 

Η παραδοσιακή κοινωνία σήμερα οφείλει να διαμορφώνει την αναπτυξιακή της στρατηγική αξιοποιώντας όλες τις ιδιαίτερες πτυχές της τοπικότητας. 

4. Έθιμα και παραδόσεις Στη διατήρηση των ηθών και των εθίμων του τόπου και στην ήπια προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα με την εξεύρεση της χρυσής τομής μεταξύ της προώθησης και της διάχυσης στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο των πολιτιστικών αξιών και των αξιών της παράδοσης του τόπου τους και της ενσωμάτωσής αυτών των αξιών στις νέες συνθήκες που διαμορφώνει καθημερινά η σύγχρονη πραγματικότητα.

 5. Στις μορφές τέχνης (εικαστικά, χορός, μουσική) Στην καταγραφή και προώθηση των τοπικών μορφών και ιδιαιτεροτήτων της κάθε μορφής τέχνης. Στη δημιουργία ανάλογων ομίλων και ομάδων καλλιέργειας των τεχνών κατά επίπεδο ηλικίας, με έμφαση στις μικρές και αξιοποίηση των γνώσεων των παλαιοτέρων γενεών.

 6. Στην ιστορία και στην θρησκεία Στην καταγραφή των ιστορικών κειμηλίων, στην αρχειοθέτηση και προβολή των τιμαλφών του τόπου, στην διάδοση του τοπικού και εθνικού πολιτισμού με κάθε πρόσφορο μέσο 7. Στις πολιτιστικές εκδηλώσεις 

Στην προβολή του ντόπιου πολιτιστικού στοιχείου, αλλά με ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα του λεγόμενου “σκηνοθετημένου τουριστικού σκηνικού” ή της λεγόμενης “σκηνοθετημένης μιμητικής αυθεντικότητας”

 8. Στην τοπική κοινωνική οικονομία Ένα πρόσθετο παράδειγμα στη σχέση τοπικότητας και ανάπτυξης, αποτελεί η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της κοινωνικής οικονομίας. Η κοινωνική αλληλεγγύη, ο συνεργατισμός, ο συνεταιρισμός και ο εθελοντισμός είναι έννοιες ιστορικά συνδεδεμένες με την παραδοσιακή τοπική κουλτούρα. 

Η ανάπτυξη θεσμών και πρακτικών κοινωνικής οικονομίας, όπως οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις, οι εθελοντικές οργανώσεις, οι κοινωνικές επιχειρήσεις, οι δράσεις πολιτών, συνιστούν τυπικό παράδειγμα ενσωμάτωσης της τοπικότητας στην αναπτυξιακή διαδικασία. 

 ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΗΓΕΣΙΕΣ 

Το ζήτημα της σχέσης των κατά τόπους πολιτιστικών Συλλόγων, αποδήμων ή μη, με τα πατρώα εδάφη και κυρίως με τις τοπικές, νομαρχιακές και περιφερειακές αυτοδιοικήσεις, όσο κι αν φαίνεται μακροσκοπικά πολύ απλή, έως και αυτονόητα προφανής, είναι κατά τη γνώμη μου αρκετά σύνθετη. Εξ άλλου, στο χώρα μας, τα αυτονόητα χρήζουν τελικά αποδείξεων. 

Ο πολιτισμός ως λέξη και έννοια, ακούγεται συνήθως εύηχα και θετικά. Υπήρξαν βέβαια κάποιες χαλεπές περίοδοι στη χώρα μας, όπου κάθε τι το πολιτιστικό που δεν ελέγχονταν από την κρατική εξουσία, θεωρούνταν από απαξιωτικό και καταγέλαστο έως και επικίνδυνο για το καθεστώς. 

Σήμερα, η έννοια του πολιτισμού είναι από απλώς αποδεκτή, έως και περιζήτητη. Κάθε δήμος, κάθε νομαρχιακή και κάθε περιφερειακή αυτοδιοίκηση, έχουν συστήσει τους ειδικούς πολιτιστικούς τους οργανισμούς, ώστε να ελέγχουν, να οργανώνουν τα πολιτιστικά πράγματα της περιοχής τους και τους χρησιμοποιούν ως εργαλεία για να εφαρμόζουν την αντίστοιχη πολιτική τους. 

Όπως κάθε εργαλείο λοιπόν, και αυτοί οι οργανισμοί έχουν διπλή χρήση, καλή ή κακή, ανάλογα με τον χειριστή τους. Εξαρτάται από τον χειριστή Δήμο ή Νομαρχία ή Περιφέρεια και τις πολιτιστικές τους ευαισθησίες, η θετική ή η αρνητική τους λειτουργία, το τελικό θετικό ή αρνητικό πρόσημο του ισοζυγίου. 

Στα σχήματα αυτά, σημαντικό ρόλο παίζουν οι Σύλλογοι της περιοχής ευθύνης των Τοπικών, Νομαρχιακών και Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων. 

Στους μικρούς Δήμους, όπου οι Σύλλογοι είναι από μοναδιαίοι έως ελάχιστοι, τα πράγματα είναι πιό εύκολα και ελέγξιμα και η στήριξή τους από τις δημοτικές αρχές, οικονομικά και ηθικά, είναι από σχεδόν υποχρεωτική έως και αναπόφευκτη. 

Στα μεγάλα πληθυσμιακά και οικιστικά συγκροτήματα, όπου είναι δεδομένη η παρουσία πολλών Συλλόγων, τα πράγματα αρχίζουν και παίρνουν άλλη τροπή. Η κατανομή των επιχορηγήσεων και της οικονομικής πίττας, συνήθως γίνεται κατά το μάλλον με κριτήρια πολιτικής, μικροπολιτικής ή και κομματικής λογικής και κατά το ήττον με κριτήρια πολιτιστικής προσφοράς.

 Οι πολιτιστικού Σύλλογοι, αντί ως φορείς παραγωγής πολιτισμού, συνήθως αντιμετωπίζονται ως εν δυνάμει δεξαμενές ψήφων και αποθέματα ψηφοφόρων. 

Με αυτά δε τα κριτήρια, αναλόγως χρηματοδοτούνται, υποχρηματοδοτούνται ή ακόμη και καθόλου, κατά περίπτωση και συγκυρία διακυβέρνησης και κατά περίπτωση και συγκυρία προσώπων στη διοίκηση των Συλλόγων. 

 Από την άλλη όμως μεριά, για να πούμε και του στραβού το δίκιο, υπάρχουν και πολλοί Σύλλογοι που υπολειτουργούν ή λειτουργούν ως Σύλλογοι-σφραγίδες, με μοναδικό στόχο την εκμαίευση κονδυλίων, χωρίς να παράγουν κάποιο αξιόλογο πολιτιστικό έργο. 

 Επίσης, πολλοί ασχολούμενοι με τα πολιτιστικά σε θέσεις διοίκησης Συλλόγων, τις χρησιμοποιούν ως εφαλτήριο για μελλοντικές πολιτικές εκτινάξεις και άλματα, δημιουργώντας πελατειακές σχέσεις και αποκτώντας αναγνωρισιμότητα. 

Αυτό δεν θα ήταν και ιδιαίτερα κακό, ή έστω θα ήταν ανεκτό και λογικό, στο βαθμό που η ενασχόληση με τα πολιτιστικά κοινά δεν είναι απλώς αυτοσκοπός για την περαιτέρω επίτευξη των ιδιοτελών σκοπών τους.Στην ευγενή αυτή προσπάθεια, οι Σύλλογοι μπορούν και πρέπει να τηρήσουν μία στάση συνεπή. 

Θα προσπαθήσω να κωδικοποιήσω επιγραμματικά σε μορφή 12λόγου, κάποιες αναγκαίες επιτελικές κινήσεις, προϊόντα πείρας, που κατά την ταπεινή μου γνώμη πρέπει να διέπουν τη λειτουργία των Συλλόγων: 

 1. Επίγνωση του ρόλου των Συλλόγων, ότι αποτελούν τα αυθόρμητα, πρωτογενή και πρωτοβάθμια οργανωμένα κύτταρα πολιτισμού των τοπικών κοινωνιών 

2. Όσο το δυνατόν ενιαίες και συμπαγείς θέσεις και απόψεις μεταξύ των μελών τους 

3. Προσπάθεια απόκτησης μόνιμης έδρας των Συλλόγων. Οι ανέστιοι Σύλλογοι συνήθως υπολειτουργούν 

4. Σταθερή περιοδικότητα των δράσεων, δίχως κενά και χρονικές κοιλιές που αποδιοργανώνουν 

5. Όσμωση με τη νέα γενειά, εμπλοκή της στα κοινά και διασφάλιση της μελλοντικής διοικητικής συνέχειας των Συλλόγων 

6. Προσπάθεια όσο το δυνατόν οικονομικής αυτάρκειας, με τη συνέπεια των μελών ως προς τις συνδρομητικές τους υποχρεώσεις. Συν Αθηνά και χείρα κίνει 

7. Αποφυγή μονοθεματικών εκδηλώσεων, ανάπτυξη πολύπλευρων δραστηριοτήτων επιμορφωτικού, κοινωνικού και προνοιακού χαρακτήρα 

 8. Παροχή επιστημονικής ενημέρωσης στους ντόπιους κατοίκους, σε θέματα γενικής και ειδικής φύσης 

9. Απόλυτη ανεξαρτησία από συμφέροντα και απομάκρυνση από κομματικές λογικές και διαπλοκές 

10. Απόλυτη συναίσθηση του ρόλου και της δύναμης των Συλλόγων, συνεργασία με τις αυτοδιοικήσεις και πίεση προς την εξουσία, τοπική και υπερτοπική, για την επίτευξη των ευγενών στόχων που έχουν θέσει 

11. Άμεση εποπτεία για την προστασία των πολιτιστικών στοιχείων της περιοχής και δυναμικές αντιδράσεις σε κακόβουλες προσπάθειες αλλοίωσής τους 

12. Σύνδεση με τους κατά τόπους επιστημονικούς φορείς (πανεπιστήμια, επιμελητήρια, επαγγελματικά σωματεία) για την παροχή ειδικών γνώσεων σε επιμέρους θέματα

Πόσο δίκιο έχει ο Καβάφης, όταν μας έλεγε ότι : ‘Καινούργιους τόπους δεν θα βρούμε, δε θα βρούμε άλλες θάλασσες. Η πόλις θα μας ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάμε τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάμε και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ' ασπρίζουμε’ 

Πηγή :