ΥΠΟΚΥΠΤΩ στον πειρασμό να αφιερώσω αυτή τη σελίδα στη μνήμη του Νίκου Γκάτσου -το ποίημα που ακολουθεί διαβάστηκε, από τη συγγραφέα Αγαθή Δημητρούκα, στο συνέδριο που οργάνωσε το Μουσείο Μπενάκη και που διήρκεσε απ' τις 23 ώς τις 25 Σεπτεμβρίου.
Οσο για τη μνήμη, τι άλλο είναι, όπως είπε ο Σκαρίμπας, αν όχι μια ευκαιρία για να ξεχνάμε; Προκειμένου να «ξεχάσουμε», με υποδειγματικό τρόπο, αυτό που πενθείται, πρέπει να γνωρίζουμε σε βάθος τι ακριβώς υπήρξε.
Παραφράζοντας λοιπόν το ρητό: τι άλλο είναι το πένθος αν όχι μια ευκαιρία να χαιρόμαστε; Διότι δεν υπάρχει πιο έντιμη χαρά απ' αυτή που συνοδεύει τη διεύρυνση της κατανόησης του κόσμου. Και διότι δεν υπάρχει κατανόηση δίχως προσφυγή στους νεκρούς, αφού από κείνους πηγάζει η γλώσσα και η κατανόηση είναι, υποχρεωτικά, γλωσσική. Κατά τα λοιπά, το κείμενό μου αναφέρεται στον θάνατο του πατέρα του Γκάτσου, γεγονός σημαδιακό γι' αυτόν και την ποίησή του, διαρκούντος ενός υπερατλαντικού ταξιδιού... Τι άλλο είναι ο θάνατος ενός πατέρα αν όχι μια ευκαιρία να θεραπεύσουμε την ορφάνια;
Η γλυκύτητα είναι άραγε ένας κόσμος όπου η θάλασσα περιττεύει;
τι είν' η θάλασσα, γιατί υπάρχει, ποιος την ελέγχει;
στη θάλασσα γεννιούνται οι πεθαμένοι και μεγαλώνουν διαπρέποντας στη στεριά.
εκεί μαθαίνουνε τις λέξεις, όμορφες λέξεις όπως «κύμα», «είσοδος», «άγκυρα», «ενοχή», «αμμουδιές».
κι αν δεις στον ύπνο σου μια νύχτα με βροχή φωτιά να καίει, έχεις πολλά χρόνια να ζήσεις στη στεριά· αν όμως είδες καράβι στο σεληνόφως, πρόκειται να πεθάνεις.
για να πεθάνεις πρέπει να έχεις όλες τις λέξεις· για να γράψεις, μία αρκεί -αλλιώς η γλώσσα δεν θα ήταν
ανυπόγραφη, ούτε η ποίηση θα έφερε το όνομα το οποίο τη συγκροτεί πνευματικά.
με τον όρο πνευματικό εννοούμε μια περιοχή της εποπτείας όπου όσο βαρύτερο είναι κάτι τόσο πιο ελαφρύ θα αποδειχτεί.
ορθώς ο Γκάτσος χρειάστηκε -δηλαδή για να γράψει- τον θάνατο του πατέρα του στο μέσον του ταξιδιού από πνευμονία· και τον κήδεψαν στη θάλασσα με το κύμα να 'ναι απείρως ελαφρύ και, ταυτοχρόνως, να 'χει το βάρος συντριπτικής ημερομηνίας.
γύρω στο χίλια εννιακόσια δεκαέξι, πνευμονία και θάλασσα ήταν σύμμαχοι· ασθένεια και Μητέρα συνώνυμα.
όπου υπάρχει προσφορά, εκεί υπάρχει και ζήτηση, και στο καράβι εκείνο οι μελλοθάνατοι προσφέρονταν αφειδώς.
η αγωνία της προσφοράς ονομάζει, δεν ονομάζεται· η ανήσυχη θάλασσα γνώριζε πως το βάρος της απώλειας σημαδεύει, ως απώλεια βάρους, οτιδήποτε ανεβαίνει στην επιφάνεια.
αλλά το πτώμα κατέληξε στον πυθμένα κι απ' αυτή τη ματαίωση των απαραίτητων για το πένθος προέκυψε η θλίψη της αμοργού.
τι είν' η θάλασσα, γιατί υπάρχει, πώς διαιωνίζεται, ποιος την ελέγχει;
θάλασσα είναι η σκηνή του εγκλήματος:
ό,τι λείπει απ' τα υπάρχοντα του νεκρού δηλώνεται διά των λέξεων κι έτσι αναπτύσσεται η γλώσσα.
από τη γλώσσα ο Γκάτσος έμαθε πως οι θαλάσσιες διαδρομές ήταν ατέρμονες κι ότι ο νεκρός που ρίχτηκε στο νερό ή θα παρανομούσε ή θα επέπλεε περιφερόμενος αιωνίως, όπου τον πάει το ρεύμα.
γι' αυτό θεώρησε τις θάλασσες σαν ποτάμια όπου οι πνιγμένοι λοξοδρομούν· κάθε νησί ήταν τόπος ενταφιασμού περαστικών ή βασιλέων, ένας τόπος με λεύκες (ή με ιτιές), όπου η περίφημη εξουσία των φράγκων αμφισβητούνταν.
ας μη νομίζουν οι κριτικοί πως η αμοργός είν' η Φολέγανδρος του Ελύτη ή η Κέρκυρα του Διονύσιου Σολωμού·
η Αμοργός είναι απλούστατα το νησί που πρέπει να εξαιρείται (να λείπει) ώστε να έχει ο χάρτης νόημα.
κάτι σαν λάμπα θυέλλης αναμμένη μεσημεριάτικα.
ορθώς ο Γκάτσος χρειάστηκε -δηλαδή για να γράψει- τον θάνατο του πατέρα του στα κύματα, μία λέξη κυματιστή, δύο μακρά, ένα βραχύ και περισπωμένη.
«άγκυρα», «είσοδος», «κύματα»: έγινε ο γλυκύτερος ποιητής μη αγνοώντας πως η γλυκύτητα είν' ένας κόσμος όπου το πιο μεγάλο ψέμα ήταν συνάμα το ευκολότερα συγχωρητέο.
κι αν δεις στον ύπνο σου μια νύχτα με βροχή φωτιά να καίει, μην εκπλαγείς: ένας πατέρας θα κηδευτεί στα νερά και ο γιος του θα παντρευτεί με τη θάλασσα προκειμένου να αναλάβει θετός πατέρας αυτού ακριβώς του θανάτου.
έπειτα ο θάνατος θ' ανατραφεί με τραγούδια, θα μεγαλώσει με λέξεις, θα παντρευτεί και ο ίδιος· θα 'μαστε όλοι προσκεκλημένοι στον γάμο φορώντας μαύρα.
«κύμα», «είσοδος», «μεσημέρι», «πατέρας».
«αμμουδιές.»
η γλυκύτητα είν' ένας κόσμος όπου η γλώσσα περιττεύει.
http://spoudasterion.pblogs.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου