Σέριφος...Ο Ιστορικός ξυλόφουρνος Χαλίδα σας εύχεται Καλή Σαρακοστή

Εβραϊκής προέλευσης το έθιμο της λαγάνας ανάγεται στην Παλαιά Διαθήκη. Συνδέεται με την έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο. Αρχαιοελληνικής προέλευσης οι γιορτές από Τσικνοπέμπτη μέχρι την Κυριακή της Αποκριάς.

 Συνδέονται με τις Βακχικές γιορτές της αρχαιότητας. Και χριστιανικής προέλευσης η Καθαρά Δευτέρα. Τα δε κούλουμα έχουν λατινική καταγωγή. Τέσσερις αρχαίες παραδόσεις που έφτασαν μέχρι εμάς σε ενιαία συσκευασία! Ή, για να το πούμε χιουμοριστικά "ρούχα μαζί που πλύθηκαν (ανά τους αιώνες) κι έχουνε γίνει ροζ"... 

Ο Γιάννης Αρχοντούλης Αρτοποιός του αιωνόβιου ξυλόφουρνου της Χώρας  φρόντισε και φέτος να δώσει μια παραδοσιακή νότα φτιάχνωντας μια λαγάνα μαρκίζα τον ευχαριστούμε και καλές δουλειές 

Η ΛΑΓΑΝΑ 

 Η λαγάνα, ο άζυμος αυτός άρτος, παίζει αναμφίβολα κυρίαρχο ρόλο στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας. Ποια, όμως, είναι η ιστορία της; Τι συμβολίζει; Η λαγάνα, παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Έναν τέτοιο πρόχειρο άρτο χρησιμοποίησαν και οι Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Έκτοτε επιβαλλόταν από το Μωσαϊκό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα. 

Μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο. Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις «Εκκλησιάζουσες» λέει "Λαγάνα πέττεται". Δηλαδή, "Λαγάνες γίνονται". Ο δε Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως «Το γλύκισμα των φτωχών». Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς. 

Τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια. Καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως σε ορισμένες περιπτώσεις η λαγάνα που έχει το σχήμα της «κυρα-Σαρακοστής», που παριστάνει μια μακριά γυναίκα που έχει ένα σταυρό στο κεφάλι, δεν έχει στόμα γιατί είναι όλο νηστεία. Τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές, έχει επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας.

 ​Έθιμο που συνηθιζόταν για να μετρούν το χρόνο κατά την περίοδο της Σαρακοστής ήταν κάθε Σάββατο να κόβουν το ένα πόδι και το τελευταίο το έκοβαν το Μ.Σάββατο όπου το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της επόμενης χρονιάς. Οι αρτοποιοί της γειτονιάς πιστοί στις παραδόσεις μας παρασκευάζουν την Καθαρά Δευτέρα τη λαγάνα συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση του εθίμου, ώστε οι νέες γενεές να έχουν την ευκαιρία να ακούσουν, να μυρίσουν και να γευτούν τη Σαρακοστή γιατί οι Σαρακοστιανές μυρωδιές είναι έμμεσοι φορείς μιας βαθιάς πνευματικότητας.

Η ΚΑΘΑΡΑ 

Η ονομασία της «Καθαρά» για την Δευτέρα προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως «ημέρα κάθαρσης».

 Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας. Επίσης κατά την ημέρα αυτή εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και λαγάνα. Από την Καθαρά Δευτέρα προετοιμάζεται ο άνθρωπος μετά τις εορτές και την καλοφαγία των Απόκρεων, να καθαρίσει την ψυχή και το σώμα του για να φτάσει στο τέρμα δηλαδή στο Πάσχα και να αναστηθεί ξανά με την Ανάσταση του Κυρίου.

 Με την Καθαρά Δευτέρα αρχίζουν οι μέρες της Σαρακοστής για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σηματοδοτεί το τέλος των Αποκριών. Επίσης Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί “καθαρίζονταν” πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Την Καθαρή Δευτέρα κατά το έθιμο τρώμε λαγάνα (άζυμο ψωμί που φτιάχνεται μόνο αυτή την μέρα), αλλά και άλλα νηστίσιμα όπως ταραμά, λαχανικά, χαλβά, θαλασσινά, ελιές και φασουλάδα χωρίς λάδι. Αυτή την μέρα πετάμε και τον χαρταετό. Ο χαρταετός θεωρείται απαραίτητα στοιχείο της αποκριάς. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις τελειώνουν με τα κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού. 

 Σύμφωνα με τον κορυφαίο λαογράφο Νικόλαο Πολίτη η προέλευση της λέξης είναι λατινική, από το cumulus που εκτός από την σημασία του σωρού, σημαίνει και την αφθονία, το περίσσευμα, το πέρας, αλλά και τον επίλογο. Στην συνείδηση του κόσμου τα κούλουμα είναι ένα λαϊκό πανηγύρι που γιορτάζεται στην ύπαιθρο. Η γιορτή της Καθαρής Δευτέρας θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα. 

 Πηγή : https://www.enandro.gr/