Αφού πετύχαμε (;) τον βιώσιμο τουρισμό, βάλαμε στόχο τον τουρισμό “αναγέννησης”

Ποιο είναι σήμερα το περιεχόμενο του βιώσιμου τουρισμού, τι τουρισμό έχουμε στην πραγματικότητα στην Ελλάδα και πώς μπορούν να αλλάξουν οι συσχετισμοί υπέρ του πολίτη.Για την Ελλάδα, ο τουρισμός παραμένει η “ατμομηχανή” της οικονομίας ή όπως και ο Μιχάλης Νικολακάκης αναφέρει στο βιβλίο του “Μοντέρνα Κίρκη” (Εκδόσεις Αλέξάνδρεια, 2017) παραμένει σταθερά και το “αντικείμενο των αναπτυξιακών μας ερώτων”. 

Ένα βήμα πριν το “άνοιγμα” της θερινής σεζόν που γίνεται, συνήθως την περίοδο του Πάσχα, το βλέμμα είναι σταθερά στραμμένο στις προβλέψεις για νέα “ρεκόρ” στον τουρισμό και για την εφετινή περίοδο.

Οι επιχειρηματίες ήδη εδώ και μήνες αναζητούν το κατάλληλο προσωπικό, καθώς η κρίση απασχόλησης που είχε αποτυπωθεί σε ελλείψεις στους κλάδους του τουρισμού από το 2021 είναι ακόμα παρούσα. Παράλληλα, αξιοποιώντας αλλαγές στη νομοθεσία, ανακοινώνονται “εκεί που σκάει το κύμα” φαραωνικές επενδύσεις με έμφαση στις “βιώσιμες προδιαγραφές”.

Αξίζει, λοιπόν, να αναρωτηθεί κανείς ποιο είναι σήμερα το περιεχόμενο του βιώσιμου τουρισμού, τι τουρισμό έχουμε στην πραγματικότητα στην Ελλάδα και αν πραγματικά είναι βιώσιμος ο ελληνικός τουρισμός, πώς ορίζεται η κατάσταση βιωσιμότητας ενός προορισμού και κατά πόσο είναι τελικά εφικτό να μιλάμε για ανατροπή του μοντέλου του μαζικού τουρισμού.

“Βιώσιμος Προορισμός” και “Βιώσιμος Τουρισμός”

Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, καταρχάς, πρέπει να ξεκαθαριστεί τι εννοούμε με τις έννοιες “Βιώσιμος Προορισμός” και “Βιώσιμος Τουρισμός”. Και αυτό το εννοιολογικό ξεκαθάρισμα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς την εμπλοκή των άμεσα ενδιαφερόμενων μερών και κυρίως των κατοίκων των τουριστικών περιοχών. Η έννοια της βιωσιμότητας πρέπει να ανανοηματοδοτηθεί “συμμετοχικά”. Διανύουμε μια περίοδο που η μάχη των ιδεών αλλά και των εννοιών, τελείται κυρίως στο πληκτρολόγιο και λιγότερο στην καθημερινότητα και στους δρόμους. Για αυτό τονίζουμε τη σημασία του να ξαναδούμε τις έννοιες και να τις επαναπροσδιορίσουμε με άλλους όρους, όχι μόνο εδράζοντας τες σε ένα θεωρητικό πλαίσιο αλλά εμπλουτίζοντάς τες με εφαρμόσιμες πολιτικές στην πράξη.

Σε διεθνές επίπεδο, η έμφαση βρίσκεται τώρα σε μια νέα ελκυστική λέξη και έννοια, αυτή του “τουρισμού αναγέννησης”. Ο “τουρισμός αναγέννησης” αντιπροσωπεύει έναν βιώσιμο τρόπο ταξιδιού και ανακάλυψης νέων τόπων. Κύριος στόχος του είναι οι επισκέπτες να έχουν θετικό αντίκτυπο στον προορισμό των διακοπών τους, δηλαδή να τον αφήνουν σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι τον βρήκαν. Μια έννοια που ξεπερνά το “να μην βλάπτει” το περιβάλλον και επεκτείνεται στην ενεργό αναζωογόνηση και αναγέννησή του, με αποτέλεσμα έναν θετικό κύκλο επίδρασης στις τοπικές κοινότητες και οικονομίες(βιώσιμη αναγέννηση). Συγκεκριμένα παραδείγματα περιλαμβάνουν αγρότες που μαζί με επαγγελματίες του τουρισμού να αποκαθιστούν υποβαθμισμένα ή κατεστραμμένα εδάφη, τοπικές κοινότητες που διατηρούν παρθένα τροπικά δάση με οικοτροφεία, ή αποκαθιστούν τη βιοποικιλότητα σταματώντας τη βόσκηση των ζώων και επαναφέροντας άγρια ζώα.Είμαστε έτοιμοι/ες να πάμε ένα βήμα παρακάτω, σε αυτό που σήμερα ονομάζεται “τουρισμός αναγέννησης”;

Μπορούν οι τουρίστες στην Ελλάδα να αφήνουν τους προορισμούς σε καλύτερη κατάσταση από εκείνη που τον βρήκαν; Μάλλον όχι. Προς το παρόν, δεν φαίνεται να υπάρχει “χώρος” στην Ελλάδα για εφαρμογή αυτής της φιλοσοφίας, όταν οι περισσότεροι προορισμοί δεν εφαρμόζουν ούτε καν ένα υποτυπώδες σχέδιο βιώσιμου τουρισμού, ενώ σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης τα όποια σχέδια παραμένουν σε πολυσέλιδες “φαντεζί” αναφορές με την υπερδόμηση πλέον να είναι βασικός εφιάλτης για το μεγαλύτερο μέρος των νησιωτικών περιοχών με μη αναστρέψιμα αποτελέσματα.

Ανάπτυξη με συμμετοχή των κατοίκων

Ιδίως τα νησιά πλήττονται περισσότερο εξαιτίας της ίδιας της συνθήκης της νησιωτικότητας, του μικρού μεγέθους τους, των περιορισμένων πόρων τους. Έχει σημασία να βλέπουμε θετικά πρωτοβουλίες όπως το “κίνημα για τις ελεύθερες παραλίες” που είχε ως αφετηρία τη διεκδίκηση ελεύθερων παραλιών στην Πάρο και τη διοργάνωση συνεδρίων όπως αυτό στη Μύκονο που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβρη του 2023 με θέμα “Ο Τουρισμός ως παράγοντας ριζικών μεταβολών στις Κυκλάδες τον 20ο και τον 21ο αιώνα. Η βιωσιμότητα στο επίκεντρο”. Και αυτό γιατί είναι ευκαιρία να έρθουν κοντά οι κάτοικοι με τις τοπικές αρχές και τους επιχειρηματίες, να συζητήσουν, να διεκδικήσουν διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης για την περιοχή τους, ελεύθερους δημόσιους χώρους, πρόσβαση σε υπηρεσίες, να σχεδιάσουν και τελικά να προστατεύσουν τον τόπο τους ενεργά και γιατί όχι, να βάλουν τα θεμέλια για έναν τουρισμό της επόμενης ημέρας με χαρακτηριστικά πιο “προστατευτικά” για τις τουριστικές περιοχές.

Κάθε νησί, είναι εν δυνάμει και τουριστικός προορισμός, και ως εκ τούτου θα πρέπει να εκπονήσει το δικό του σχέδιο βιώσιμου τουρισμού, που θα είναι προσαρμοσμένο στις δικές του ανάγκες, στο δικό του μοντέλο, στα δικά του “μέτρα” φέρουσας ικανότητας και στη δική του υπάρχουσα ταυτότητα, εστιάζοντας σε πρώτη φάση στη σωστή αποτύπωση της τρέχουσας κατάστασης και σε προσπάθειες από αρμόδιους φορείς για την εμπλοκή όσο το δυνατόν περισσότερων εκπροσώπων από τις ομάδες ενδιαφέροντος (κάτοικοι, τοπικές αρχές, επιχειρηματίες από διάφορους κλάδους δραστηριοποίησης, εργαζόμενοι/ες, τουρίστες από την Ελλάδα και το εξωτερικό) αλλά και την αποτύπωση δεικτών που αφορούν τους πόρους του προορισμού αλλά και διάφορα άλλα στοιχεία για την περιβαλλοντική και κοινωνικοοικονομική κατάσταση της εκάστοτε περιοχής.

Τελικά είναι εφικτή μια πλήρης ανατροπή του μαζικού μοντέλου τουρισμού;

Δεν είναι ώρα για να αναζητούμε “χίμαιρες” στον ελληνικό τουρισμό. Δεν αρκεί ούτε ένα κεντρικό στρατηγικό σχέδιο δεκαετίας για τον ελληνικό τουρισμό ούτε και τα μεμονωμένα φωτεινά παραδείγματα νησιωτικών προορισμών που προσπαθούν να οργανωθούν έστω σε κάποιο επίπεδο για να υιοθετούν πιο βιώσιμες λύσεις. Χρειάζεται συνδυασμός ενεργειών, σοβαρό ολιστικό σχέδιο και σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης αλλά και περιφερειακές πολιτικές για τον τουρισμό που θα σχεδιαστούν και θα υλοποιηθούν μαζί με τους κατοίκους των εκάστοτε περιοχών για να μπορέσουμε πραγματικά να μιλάμε για μια επόμενη μέρα όπου οι τόποι όχι απλώς δεν θα κινδυνεύουν, αλλά ο τουρισμός θα έχει πραγματικά ευεργετική και προστατευτική διάσταση.

Απαιτείται άμεση αλλαγή πορείας γιατί κινδυνεύουμε στο τέλος το ίδιο το “αντικείμενο των αναπτυξιακών μας ερώτων”, ο τουρισμός, να μας προδώσει έχοντας καταστρέψει τους τόπους που βρίσκονται στην καρδιά του μοντέλου του.

*Η Αγγελική Μητροπούλου είναι υποψήφια Διδακτόρισσα Πανεπιστημίου Αιγαίου και Επιστημονική Συνεργάτιδα του Ινστιτούτου ΕΝΑ

Πηγή : https://www.news247.gr/