Μεταλλεία Σερίφου Φθινόπωρο του 1954

του Στέφανου Εξαδάκτυλου, Μηχ. Μεταλλείων]

Πρωτογνώρισα τη Σέριφο σε μια εκπαιδευτική εκδρομή που είχε οργανωθεί από τον καθηγητή μας στο Πολυτεχνείο Γεώργιο Βορεάδη το Φθινόπωρο του 1954, για να μελετήσουμε τη γεωλογική σύσταση και τα μεταλλεία του νησιού.

Η εκμετάλλευση των μεταλλείων της Σερίφου, ειδικά των σιδηρομεταλλευμάτων είχε αρχίσει το 1869 από την παραχωρησιούχο, ιδιοκτήτρια γαλλική εταιρεία «Σέριφος», η οποία αργότερα συνενώθηκε με την εταιρεία «Σπηλιαζέζα». Η τελευταία «Σέριφος- Σπηλιαζέζα» εγκατέστησε το 1885 εργολάβο τον Γερμανό Αιμήλιο Γρώμαν ( Emile Grohmann). Διάδοχος του Αιμίλιου Γρώμαν ήταν ο γιος του Γεώργιος, ο οποίος ήταν σκληρός εκμεταλλευτής. Διάδοχος του τελευταίου ήταν ο γιος του Αιμίλιος, ο οποίος μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς εμφανίστηκε στη Σέριφο με στολή των SS. Στο τέλος του πολέμου διέφυγε στη Γερμανία εγκαταλείποντας στο νησί ακόμη και προσωπικά του αντικείμενα.

Η εξόρυξη του μεταλλεύματος γινόταν με εκρηκτικά. Γινόταν με προσεκτικό τρόπο ώστε να μη θρυμματίζεται. Το γέμισμα των βαγονιών γινόταν με εξαιρετική ταχύτητα και δεξιοτεχνία, με τη σεριφιώτικη μέθοδο «τσάπα –κόφα».Η φόρτωση στα πλοία ήταν πανηγύρι για τους εργαζόμενους, γιατί γινόταν εργολαβικά ανά βαγόνι που το χρησιμοποιούσε συνήθως ένα ζευγάρι εργατών. Το μετάλλευμα ήταν συγκεντρωμένο στις πλατείες δίπλα στις σκάλες φόρτωσης στον Κουταλά και το Μ. Λειβάδι. 

Μόλις έφτανε το καράβι στο λιμάνι έδενε πρυμάτσα στη σημαδούρα και διάφορους κάβους στις δέστρες της ξηράς. Αν το καράβι ήταν σχετικά υψηλό έβαζαν νερό σαβούρα όσο μπορούσαν. Αν έφθαναν τα ρέλια στο ύψος της επιφάνειας της σκάλας, τότε έριχναν φορτίο στην κουβέρτα του πλοίου για να γείρει και επάνω στο μετάλλευμα έστρωναν γραμμή μέχρι το στόμιο του αμπαριού. Κατόπιν τα βαγόνια ανατρέπονταν στο χείλος του αμπαριού μέχρι που χαμήλωνε το πλοίο σε τέτοιο ύψος ώστε να είναι δυνατή η μετακίνηση του πλοίου κάτω από τη γέφυρα φόρτωσης και η χρησιμοποίηση του ειδικού μηχανισμού ανατροπής των βαγονιών. Κατά τη διάρκεια της φόρτωσης υπήρχε ειδικός «σιδηρογραμμίτης» για την επέκταση των γραμμών. 

Στις φορτώσεις η καταμέτρηση του φορτίου γινόταν με τα βαγόνια των οποίων η χωρητικότητα ήταν περίπου ένας τόνος. Για την πληρωμή των εργατών υπήρχε ένας σημειωτής που σημείωνε τα βαγόνια που περνούσαν στη γέφυρα και έδινε στους εργάτες που το έσπρωχναν μια ειδική μάρκα. Μεγάλες δυσκολίες στις φορτώσεις προκαλούσαν τα μελτέμια, ιδιαίτερα στον Κουταλά. Ο αέρας σήκωνε την άμμο και τη σκόνη του μεταλλεύματος. Ήταν αδύνατο να κυκλοφορήσει κάποιος χωρίς ειδικά κλειστά γυαλιά που δένονταν με κορδέλα στο κεφάλι. 
Δειτε τον ΣΎΝΔΕΣΜΟ
Σ. Eξαδάκτυλος, Σέριφος προσωπικές αναμνήσεις by tzeferisp

Στο Μ. Λιβάδι υπήρχε η εκκλησούλα του Αγίου Νικολάου, όπου λειτουργούσε ο καλογερόπαπας πατήρ Αβέρκιος. Λειτουργούσε ακόμη μονοτάξιο δημοτικό σχολείο. 

Στη Σέριφο είχε ιδρυθεί από πολύ νωρίς ειδικό ταμείο ασφάλισης των εργαζομένων με εισφορές και των ιδίων για την περίπτωση ασθένειας και ατυχημάτων.

Επισκέφτηκα ξανά τη Σέριφο μετά από εικοσιπέντε χρόνια μαζί με το φίλο μου γεωλόγο Θωμά Σπηλιάδη για να εκτιμήσουμε τη δυνατότητα αξιοποίησης του μαγνητίτη, που χρειαζόταν στο εργοστάσιο του Μαντουδιού για να περιοριστούν οι εισαγωγές από τη Νότιο Αφρική. Με αυτήν την ευκαιρία πήγαμε και στο Μέγα Λειβάδι.

Επιθυμούσα να δω το μέρος όπου πρωτάρχισα την επαγγελματική σταδιοδρομία μου. Ήταν έρημο και αγνώριστο. Η θάλασσα είχε καταστρέψει τον παραλιακό δρόμο, τα σπίτια ήταν έρημα Το νεοκλασικό Γρώμαν μισογκρεμισμένο. Λυπήθηκα πολύ.

Ζήτησα από το συνοδό μας να μου δείξει την παλιά αποθήκη των μεταλλείων, που δεν μπορούσα να την εντοπίσω επειδή είχαν κτισθεί νέα κτήρια. Μου είπε πως είχε καταρρεύσει η στέγη και δεν θα μπορούσα να δω τίποτα. Πράγματι με πήγε, έσπρωξε μια ξύλινη πόρτα και μπήκα μέσα. Ο σκοπός μου ήταν να εντοπίσω μια μικρή θυρίδα στον ανατολικό της τοίχο, που θυμόμουν πως είχε μέσα παλιά λαδολύχναρα μεταλλείων τα οποία χρησιμοποιούσαν οι μεταλλωρύχοι πριν από την εισαγωγή της ασετιλίνης στα ελληνικά μεταλλεία. Εντόπισα τη θυρίδα και ψαχουλεύοντας μέσα στα χώματα, που ήταν γεμάτη από τις καταρρεύσεις βρήκα ένα. 

Χάρηκα πάρα πολύ. Αυτή η λάμπα βρίσκεται σήμερα στο σπίτι μας ως ενθύμιο της ζωής μου στη Σέριφο… 

[επιμέλεια: Π. Τζεφέρης]

Πηγή : http://www.oryktosploutos.net/