Το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στην Αμοργό - Το εντυπωσιακότερο των Κυκλάδων

Το λαμπρό πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στην Κάτω Μεριά της Αμοργούαποτελεί το μεγαλύτερο παραδοσιακό πανηγύρι των Κυκλάδων. Ενώ η ιστορία του χάνεται σε μύθους σχετικά με την εύρεση της εικόνας της Αγίας Παρασκευής, από έναν βοσκό, η πραγματικότητα είναι ότι χρόνο με το χρόνο το πανηγύρι έγινε γνωστό κι  η αρχική εκκλησία ανακαινίστηκε δυο – τρεις φορές και κατόπιν εξελίχθηκε σ’ ένα από τα δημοφιλή πανηγύρια του Αιγαίου, και σ’ αυτό συνετέλεσε και η φήμη για τη θαυματουργή ικανότητα της εικόνας που γιατρεύει, λένε, τα μάτια.

Ένας άλλος λόγος που το πανηγύρι έγινε πασίγνωστο είναι γιατί επί πολλά χρόνια το τιμούσε ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αθήνων και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος. Έτσι τα τελευταία 15 χρόνια οι πιστοί που προσέρχονταν στην εκκλησιά ξεπερνούσαν τους 4.000. Στο πανηγύρι στις 25-7-2017 την παραμονή της γιορτής της Αγίας Παρασκευής η κοσμοσυρροή ήταν μεγάλη και μάλιστα συνάντησα φίλους από Σαντορίνη, Πάρο, Νάξο, Κουφονήσια, Σχοινούσα, Ηρακλειά, γεγονός που επιβεβαίωσε έμπρακτα την φήμη του στις Κυκλάδες.

Για το φετινό πανηγύρι,  οι προσφορές σε ζώα ξεπερνούσαν τα 170 αιγοπρόβατα και τις 2 αγελάδες, αριθμός ο οποίος αποτελεί ρεκόρ. Οι περισσότεροι από τους «υπηρέτες» – οι εθελοντές που εργάζονται στο πανηγύρι – ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι που σφάξαν τα ζώα στο παρακείμενο των εγκαταστάσεων σφαγείο, παραπέμποντας σε αλλοτινές  γιορτές όπου κυριαρχούσε  η  θυσία των ζώων. Επικεφαλης του σφαγείου ήταν οι Μανώλης Κωβαίος, Αντώνης Νομικός και Λευτέρης Κωβαίος.

Μετά τον εσπερινό και την εντυπωσιακή δύση του ηλίου πίσω από τους λόφους της Κέρου, οι πιστοί που δεν χωρούσαν στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, άναψαν το κεράκι τους και κατευθύνθηκαν προς τις τραπεζαρίες.

Το εσωτερικό του ναού με τις περίτεχνες εικονογραφήσεις δημιουργούσε μια ατμόσφαιρα μοναδικής ευλάβειας και κατάνυξης.

Ο Μητροπολίτης Θήρας-Αμοργού και νήσων Επιφάνιος και ο αρχιμανδρίτης Απόστολος Κουφαλλάκης βοηθός επισκόπου Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής και Επίσκοπος Μηδείας χωροστάτησαν του πανηγυρικού εσπερινού.

To ψωμί του πανηγυριού, φτιάχνεται εξ ολοκλήρου στην Αμοργό. Οι γεωργοί από το νησί ή τα γύρω (Κουφονήσια)  φέρνουν ως τάμα το δικό τους στάρι και κριθάρι, που αλέθεται στον μήλο του  Γαβρά. Στο φούρνο τη γενική προσταγή εδώ και πολλά χρόνια έχει ο Λούκας Λουδάρος ενώ στο ζύμωμα υπεύθυνος είναι ο Γιώργος Ρούσσος και βοηθοί Γιώργος Βασσάλος Λευτέρης Γαβαλάς, Μιχάλης Λουδάρος.

Ο φούρνος βρίσκεται μέσα στις εγκαταστάσεις της Αγίας Παρασκευής, είναι μεγαλειώδης και χωράει 56 καρβέλια των δυόμισι κιλών και φέτος άναψε 15 φορές για να ψηθούν περίπου 840 μοσχομυριστά καρβέλια.

Τα φαγητά βράζουν σε μεγάλα καζάνια και θέλουν διαρκώς ανακάτεμα, κάτι που αναλαμβάνουν συνήθως οι πιο χειροδύναμοι και επιτελούν αυτή την υπηρεσία κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του αρχιμάγειρα Βαγγέλη Μενδρινού από το Καμάρι, ο οποίος έχει το γενικό πρόσταγμα για τα μαγειρεία.

Ο Βαγγελής Μενδρινός είναι η απόλυτη προσωπικότητα του πανηγυριού.  Κάνει τα κουμάντα για να ικανοποιηθούν οι 4 χιλιάδες πιστοί, αλλά και οι 300 «υπηρέτες» που επί μιά εβδομάδα προετοιμάζουν το πανηγύρι. Ο κυρ Βαγγελης γεννήθηκε το 1942 και 13,5 χρόνων ταξίδεψε στην Αθήνα με τα 4 αδέλφια του για να βρει δουλειά στην οικοδομή. Επέστρεψε στο νησί  το1971 και από τότε έπιασε πόστο στο πανηγύρι, ενώ από το 1981 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο νησί. Κλεινει 46 χρόνια μάγειρας στο πανηγύρι ενώ απ’ αυτά τα 43 είναι ο αρχιμάγειρας. (θα παρουσιαστεί στο GGG σε ειδικό αφιέρωμα)

Τα φαγητά που προσφέρονται στο πανηγύρι είναι το κλασικό αμοργιανό πατατάτο, το κοφτό και το ξυδάτο. Το πατατάτο μαγειρεύεται σε είκοσι περίπου καζάνια που το καθένα χωρά γύρω στα 400 κιλά τρόφιμα. Η συνταγή του σ’ αυτήν την ποσότητα είναι 165 κιλα κρέας αιγοπρόβειο, 200 κιλά πατάτα, 5 κιλά μπελτέ, 30 κιλά κρεμμύδι, 15 κεφαλές ψιλοκομένου σκόρδου, μπαχάρια, κανέλα, πιπέρι, γαρύφαλλο.

Βέβαια όπως πάντα, εκτός της συνταγής που είναι δεδομένη, όλη τη τέχνη είναι στους χρόνους παρασκευής και στον τρόπο μαγειρέματος (ακολουθεί ειδικό άρθρο για το πατατάτο!). Ο Βαγγέλης δεν βαστά και πολλά μυστικά και εκπαιδεύει  όλους τους νεότερους μαγείρους για να ανταποκρίνονται στη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση.

Ο Βαγγέλης Μενδρινός εκτός της μοναδικής τέχνης να μαγειρεύει πεντανόστιμα για 4.000 άτομα είναι καταπληκτικός και στο σερβίρισμα. Ένα καζάνι με 300 μερίδες το σερβίρει σε μια ώρα περίπου!

Μετά το σερβίρισμα δεκάδες «υπηρέτες» διοχετεύουν το πατατάτο στους 1.000 καθήμενους. Η μεγάλη αυλή που στρώνονται τα τραπέζια, παίζουν τα όργανα και γίνεται ο χορός είναι ένα νέο έργο  και έγινε για να μπορεί να εξυπηρετεί 1000 άτομα σε κάθε φουρνιά. Παλαιότερα, που δεν υπήρχε αυτός ο χώρος, οι πανηγυριστές έπαιρναν το φαγητό και απλώνονταν στα χωράφια ενώ οι ορχήστρες έπαιζαν μέσα σε αυτοσχέδιες καλύβες.

Οι άνθρωποι που εργάζονται στο πανηγύρι, «υπηρετούν» την Αγία και είναι οι λεγόμενοι  «υπηρέτες»,  άνδρες και γυναίκες από όλη την Κάτω Μεριά, αλλά και την υπόλοιπη Αμοργό, αφήνουν για μερικές ημέρες τις δουλειές τους και αναλαμβάνουν «υπηρεσία». Εκατό άτομα συμμετείχαν στην φετεινή προετοιμασία και επικεφαλής της ομάδος των καζανιών ήταν οι Νίκος Νομικός, Μανώλης Νομικός, Κώστας Κωβαίος.

Συμμετείχαν και πλήθος γυναικών που συνέβαλαν κυρίως στους καθαρισμούς και στην προετοιμασία των τροφίμων, καθότι οι άνδρες έπρεπε να διαχειριστούν με την δύναμη των χεριών τους, το συνεχές ανακάτεμα των καζανιών. Πρωτοστάτησαν οι κυρίες Μαρία Πατηνιώτη, Ουρανία Κωβαίου, Μαρουσώ Γιαννακού, Σμάρω Κωβαίου, Μαρία Μενδρινού. 

Το κοφτό είναι ένα μαγείρεμα που γίνεται με στάρι, που περνά πολλά στάδια επεξεργασίας (ακολουθεί σχετικό άρθρο) και αφού καβουρδιστεί, βραστεί και κοπανιστεί αναμειγνύεται με την μυζήθρα σε αναλογίες 25-30 κιλά σιτάρι με 15 μυζήθρες.

Όλα τα εδέσματα, πατατάτο, ξυδάτο, κοφτό, ρεβίθια, πατσάς και γιουβέτσι σερβίρονται σε βαθειά κεραμικά πιάτα για να χωρέσουν οι ιδιαιτέρως γενναίες μερίδες.

Σ’ ολη την διάρκεια του δείπνου νεαρές κοπελιές «υπηρέτες» ανεφοδιάζουν τους πιστούς με άρτους, νεράκια και κρασιά και φυσικά με την καλή και πρόσχαρη διάθεσή τους.

Η Αμοργός μπορεί να μπήκε στον δρόμο της  προοόδου και της εξέλιξης. Ταχείες επικοινωνίες, σύγχρονα καταλύματα, πρωτοποριακές εκδηλώσεις όπως αυτή που θα συμβεί τον φετινό Σεπτέμβρη  με τα «Αuthentic Big Blue – Amorgos Gastronomy Week» μ’ αφορμή την 29η επέτειο της ιστορικής ταινίας του Big Blue. Όλα αυτά δεν εμποδίζουν την κοινωνία του νησιού να σέβεται και να τηρεί την παράδοσή της και να τιμά το σημαντικότερο πανηγύρι της.

Η θέα των 20-30 καζανιών μ’ όλα τα μαγειρέματα είναι πολύ συγκινητική. Γιατί σ’ αυτόν ακριβώς τον χώρο, συμπυκνώνονται όλος ο κόπος της παρασκευής των τροφίμων (στάρια, κριθάρια, λάδια, ζώα, τυροκομικά, οπωρικά) κι όλος ο χρόνος των εκατοντάδων εθελοντών που θεωρούν πιο τιμητικό να λέγονται υπηρέτες της χάρης της ή της πίστης τους από το πολυφορεμένο εθελοντές. Τους απολαύσαμε βλέποντάς τους να δουλεύουν με κέφι και γενναιοδωρία προκειμένου η κοινότητα του νησιού να σφυρηλατήσει την κοινωνική της συνοχή και την πίστη της στο μέλλον γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι.

Αμέσως μετά τον εσπερινό το φαγητό προσφέρεται σε περίπου 4 φουρνιές (1000 η καθεμία) που διαρκεί περίπου μιάμιση  ώρα η καθεμία. Πρώτα καθίζουν οι ντόπιοι και οι πιο ηλικιωμένοι και στο τέλος η νεολαία που καταφθάνει στην εκκλησία αργότερα για να γλεντήσει και να χορέψει μέχρι το ξημέρωμα, έως τη στιγμή που θα ξεκινήσει ο όρθρος.

Οι «υπηρέτες» και ειδικά οι μαγείροι ξαποσταίνουν για ολίγο, γιατί αμέσως μετά, γύρω στα μεσάνυχτα, θα αρχίσουν τα μαγειρέματα για το πρωινό, όπου συνήθως είναι ταρεβίθια ή το ξυδάτο.

Παλιά στη μουσική και στα όργανα τα κουμάντα τα έκανε ο φημισμένος καπετάν Μήτσος Σκοπελίτης ο οποίος έχει ξεχάσει πόσα χρόνια παίζει βιολί στα νησιώτικα πανηγύρια, ο Γιώργος Βλαβιανός παραδοσιακό λαγούτο, ο Θανάσης Θεολογίτης και ο Μιχάλης Φωστιέρης στα βιολιά και ο Γιάννης Σκοπελίτης τραγούδι – λαγούτο.

Τώρα που και οι δυό πρώτοι ταξίδεψαν στους ουρανούς, η μουσική ανανεώθηκε και φέτος  εμφανίστηκε η νέα γενιά της Αμοργού, οι Παρασκευάς Ρούσσος, Γιακουμής Γιατράς, Παναγιώτης Βαζαίος. Εξαιρετικά ελπιδοφόρα παρουσία των νέων μουσικών, με τα σκέρτσα του βιολιού του Γιακουμή να με λιώνουν!

Οι χοροί ξεκινήσαν λίγο μετά τα μεσάνυχτα και διήρκεσαν μέχρι τα χαράματα, λίγο πριν το ξεκίνημα του όρθρου. Και χόρεψαν μέχρι τελικής πτώσεως εκατοντάδες νέοι και νέες.

Πηγή : http://www.greekgastronomyguide.gr