Ωδή στα κρινάκια

Φωτο Γιάννης Κωσταβάρας Σέριφος
Στις παραλίες της Κύθνου, αλλά και πολλών άλλων νησιών του Αιγαίου, στα τέλη Αυγούστου και αρχές Σεπτέμβρη, συναντάμε τα μυθικά κρινάκια της άμμου.

Της Ειρήνης Κ. Βλαστάρη

Λουλούδια πεντάμορφα, αγνά, λευκά, στολίζουν τις έρημες παραλίες, πίνουν αλατόνερο και κάθε αρμυρίκι στέκεται και τα προστατεύει. Κι όταν ο Ποσειδώνας στέλνει τα μελτέμια, εκείνα λυγίζουν  και «προσκυνούν» τη θάλασσα.

Η  επιστημονική ονομασία του είναι Pancratium maritimum. Μεταξύ των κοινών του ονομασιών: ασφόδελος της Θάλασσας, θαλασσόκρινος, κρίνος της άμμου, κρινάκι της Παναγίας, κρινάκι του Αγίου Νικολάου και Νάρκισσος της θάλασσας. Η ανθοφορία του λήγει στα μέσα Σεπτέμβρη μαζί με τα μελτέμια…

Το φυτό ανήκει στην οικογένεια των Αμαρυλλιδών (Amaryllidaceae), είναι αυτοφυές και συναντάται σε αμμουδερές παραλίες, όπου βρίσκονται θαμμένοι οι βολβοί του. Τα άνθη του (τα κρίνα) εμφανίζονται μέσα από την καυτή άμμο και το καθένα έχει έξι πέταλα, τα οποία διαμορφώνουν ένα στέμμα.

Ο πολλαπλασιασμός του γίνεται με δύο τρόπους: είτε με τους βολβούς από τους οποίους αναφύεται, είτε από τους σπόρους, που μεταφέρονται από τον αέρα και τη θάλασσα και διασκορπίζονται παντού.

Οι καρποί του, όταν ωριμάσουν, πετάγονται κατάμαυροι σαν κάρβουνα. Σπόροι πολυγωνικοί, μαλακοί, που περιβάλλονται από υλικό σαν σωσίβιο το οποίο τους επιτρέπει να ταξιδεύουν πάνω στα κύματα, διανύοντας χιλιάδες μίλια και καλύπτοντας τις ακτές από τη μία άκρη της Μεσογείου ως την άλλη. Θάβονται στην άμμο, ψάχνοντας για υγρασία. Όσοι επιζήσουν μετά από 4-5 χρόνια θα ανθίσουν και θα συνεχίσουν τον κύκλο της ζωής τους.

Ο μύθος λέει ότι ο «Κρίνος της θάλασσας» γεννήθηκε από το γάλα της Ήρας, της γυναίκας του Δία, που είχε βρει τον μικρό Ηρακλή. Η θεά αποφάσισε να τον πάρει μαζί της και να τον θηλάσει. Αλλά όταν το μωρό προσκόλλησε στο στήθος, το έκανε με τόσο έντονο τρόπο που η θεά, ανίκανη να αντέξει τον πόνο, τραβήχτηκε και πέταξε κάτω το μωρό. Το γάλα της εκτινάχθηκε στους ουρανούς σχηματίζοντας τον Γαλαξία. Ό,τι έπεσε στο έδαφος δημιούργησε τους κρίνους της θάλασσας …Στο βιβλίο του Έλμουτ Μπάουμαν, «Η ελληνική χλωρίδα στο μύθο, στην τέχνη και στη λογοτεχνία» (Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, β’ έκδοση εξαντλημένη, 1993), αναφέρεται το γεγονός ότι οι θαλασσοκράτορες ναυτικοί της μινωικής Κρήτης, γυρνώντας τις ατέλειωτες ακρογιαλιές της Μεσογείου με τα ιστιοφόρα τους, συναντούσαν τα πλήρως ανθισμένα κρινάκια, σύμβολο της μινωικής ισχύος αλλά και της μοναδικότητας του Αιγαίου. Το κρινάκι ενέπνευσε με το κάλλος του τον αρχαίο καλλιτέχνη, που το ζωγράφισε με περίσσια τέχνη (τοιχογραφίες) κατά την Υστεροκυκλαδική Εποχή στην «οικία των γυναικών» της προϊστορικής πόλης του ακρωτηρίου στη Σαντορίνη, όπως αποκάλυψε 2.500 χρόνια μετά η αρχαιολογική σκαπάνη. Απεικονίζεται σε τοιχογραφίες στη «Βίλα της Αμνισού» στο Ηράκλειο, αποτυπώνεται σε μια λεκάνη στη Φαιστό, ενώ στην Κνωσό ο «Πρίγκιπας με τα Κρίνα» και το «Γαλάζιο Πουλί» περιστοιχίζονται από αυτά.

Οι δραστικές ουσίες του φυτού ήταν γνωστές από την αρχαιότητα. Το αλκοολούχο εκχύλισμά του έχει αντιμικροβιακή δράση, ενώ το εκχύλισμα όλου του φυτού χρησιμοποιείται στην κοσμετολογία. Στον βολβό απέδιδαν φαρμακευτικές ιδιότητες, ενώ το άνθος του ο Διοσκουρίδης το χρησιμοποιούσε ως αντιασθματικό και αντιβηχικό.

Το κρινάκι της άμμου έχει αντέξει χιλιάδες χρόνια, δείχνοντας ικανότητας προσαρμογής στις δύσκολες καιρικές συνθήκες. Είναι ένα είδος που προστατεύεται, γι’ αυτό δεν κόβουμε τα κρινάκια που βλέπουμε στις ακτές για να τα βάλουμε σε βάζο, ούτε – πολύ περισσότερο – τα ξεριζώνουμε για να τα μεταφυτεύσουμε κάπου αλλού.

Άλλωστε οι αμμόλοφοι (που έχουν φυτά, μεταξύ άλλων και κρινάκια) αποτελούν μια φυσική «ζώνη άμυνας» απέναντι σε τσουνάμι, αλλά και στη διάβρωση των ακτών.

Παρ’ ότι εξακολουθεί να υπάρχει σε πολλές αμμώδεις ακτές, το κρινάκι κινδυνεύει λόγω της έντονης αστικοποίησης και της καταστροφής των αμμόλοφων. Οι παραλίες στις οποίες φυτρώνει συχνά δέχονται έντονες πιέσεις από την τουριστική εκμετάλλευση (ξαπλώστρες, χώροι στάθμευσης, δόμηση, κίνηση οχημάτων στους αμμόλοφους, κ.ο.κ.). Ως εκ τούτου, το κρινάκι παρουσιάζει κατά τόπους μείωση του πληθυσμού του.

Ας προστατεύσουμε τα κρινάκια που στέκουν αγνά κι ευλογημένα , σκορπώντας χαμόγελα και αρώματα, στολίζοντας τις θερμιώτικες ακρογιαλιές και τις άλλες ακτές των Κυκλάδων και του Αιγαίου. Ας τα αγαπήσουμε με πάθος, γιατί η αγάπη όλα τα μπορεί και όλα τα ανθίζει!

Κύθνος, Αύγουστος 2024

Η Ειρήνη Κ. Βλαστάρη είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός και πρώην Στέλεχος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης από την Κύθνο.

Το κείμενο είναι ελαφρώς διασκευασμένη εκδοχή ανάρτησης στη σελίδα Νόστος.

Πηγή : https://www.sustainablecyclades.gr/