Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

Τα νησιά του συμπλέγματος των Κυκλάδων σηματοδοτούν λόγω θέσης και ιστορικής παρουσίας, την Αυγή του Ελληνικού Πολιτισμού. Η ονομασία Κυκλάδες είναι γνωστή από την αρχαιότητα από πολλούς αρχαίους συγγραφείς όπως ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Στράβωνας, ο Καλλίμαχος κ.α. και δόθηκε στα νησιά επειδή σχημάτιζαν έναν κύκλο γύρω από το Ιερό νησί της ελληνικής αρχαιότητας, την Δήλο. Σύμφωνα με την παράδοση πρώτοι κάτοικοι των Κυκλάδων ήταν οι Κάρρες, οι Λέλεγιες και οι Φοίνικες.

 Η αρχαιότερη εγκατάσταση ανθρώπων στις Κυκλάδες ανάγεται στο 9000 π.Χ., όπως δείχνει ο υπαίθριος οικισμός μεσολιθικής εποχής που ανακαλύφθηκε στην περιοχή Μαρουλάς της Κύθνου. Ο οψιδιανός της Μήλου που βρέθηκε στο σπήλαιο Φράγχθι της Ερμιονίδας (ανατολική Πελοπόνησσος) μαρτυρά την οργανωμένη παρουσία του ανθρώπου στις Κυκλάδες κατά την 8η χιλιετία π.Χ. Στο Σάλιαγκο, μικρή νησίδα ανάμεσα στην Αντίπαρο και την Πάρο, ο οικισμός που βρέθηκε παρουσιάζει έναν ιδιόμορφο νησιωτικό πολιτισμό της νεότερης νεολιθικής εποχής (περίπου 4300-3900 π.Χ.) με ευρήματα πολύ μεγάλης σημασίας.

 Στην 'Ανδρο, στο οροπέδιο Στρόφιλα, εντοπίστηκε οικισμός της 4ης χιλιετίας π.Χ. -ο μεγαλύτερος νεολιθικός οικισμός του Αιγαίου- όπου ανακαλύφθηκαν οι παλαιότερες στην Ελλάδα βραχογραφίες. Από τα τέλη της 4ης χιλιετίας π.Χ. και κατά τη διάρκεια της 3ης, παράλληλα με τον Πρωτομινωϊκό Πολιτισμό της Κρήτης και τον Πρωτοελλαδικό της ηπειρωτικής Ελλάδας, με αφετηρία την Κέα (οικισμός Κεφάλα, 3300-3200 π.Χ.) αναπτύχθηκε στις Κυκλάδες ένας πολιτισμός με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ο Κυκλαδικός Πολιτισμός, που άφησε παγκοσμίως ανεπανάληπτα καλλιτεχνικά δείγματα, με ξεχωριστά ανάμεσά τους τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια.

 Ο πολιτισμός αυτός αναπτύχθηκε σε μικρές ανεξάρτητες κοινότητες δεμένες με τη θάλασσα, καθώς τα νησιά αφενός δεν διέθεταν μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις και αφετέρου βρίσκονταν στο σταυροδρόμι των θαλάσσιων δρόμων ανάμεσα στη Μικρά Ασία, την Ελλάδα και την Κρήτη. Τα κυκλαδίτικα καράβια όργωναν τις θάλασσες και έρχονταν σε επαφή με τις γύρω από το Αιγαίο περιοχές, ανταλλάσσοντας μαζί τους προϊόντα αλλά και πολιτιστικά στοιχεία.

 Ο Κυκλαδικός Πολιτισμός, που κάλυψε όλη την εποχή του χαλκού (3200-1100 π.Χ.), διαιρείται σε τρεις μεγάλες περιόδους:

 Πρωτοκυκλαδική περίοδος, 3200-2000 π.Χ. 

Μεσοκυκλαδική περίοδος, 2000-1650 π.Χ.

 Υστεροκυκλαδική περίοδος, 1650-1100 π.Χ. 

 Οι δημιουργοί

 Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, δημιουργοί του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού ήταν οι Κάρες και οι Λέλεγες. Στην πρώτη φάση, τα σπίτια χτίζονταν πάνω σε χαμηλούς λόφους για να προστατεύονται από τις πλημμύρες και τους εχθρούς, αραιά και χωρίς τείχη, και οι κάτοικοι ασχολούνταν με το ψάρεμα και την πειρατεία.

 Στη δεύτερη φάση, η απάντηση της μινωικής Κρήτης στις πειρατικές επιδρομές των Κυκλαδιτών τούς αφαίρεσε τον έλεγχο των θαλασσών και τους ανάγκασε να αποσυρθούν στο εσωτερικό των νησιών, σε οχυρωμένους λόφους που προστατεύονταν από τείχη. Τα σπίτια χτίζονταν το ένα κοντά στο άλλο και μόνο μικροί διάδρομοι αφήνονταν μεταξύ τους (Καστρί και Χαλανδριανή Σύρου, 'Αγιος Ανδρέας Σίφνου, Πάνορμος Νάξου, Δήλος).

 Στην τρίτη φάση είναι καταφανής η επικυριαρχία της μινωικής Κρήτης: όλοι σχεδόν οι οικισμοί, εκτός από αυτούς που βρίσκονταν σε μεγάλα νησιά με εύφορη ενδοχώρα, ήταν πάλι παραθαλάσσιοι και ανοχύρωτοι (Μήλος, Πάρος, Αμοργός, Θήρα) αποτελώντας πρόσφορα λιμάνια για το κρητικό εμπόριο. Τα σπίτια των Κυκλαδιτών ήταν μικρά (με ένα ή δύο δωμάτια), χωρίς εστία, και οι στέγες τους ήταν ελαφρές, φτιαγμένες από κλαδιά, καλάμια και πατημένο πηλό. Το σχέδιο των σπιτιών προσαρμοζόταν στο χώρο που διέθεταν και έτσι ήταν άλλοτε ευθύγραμμα και άλλοτε καμπυλόγραμμα. Γύρω από τους οικισμούς χτίστηκαν τα τείχη και στις πλαγιές των κοντινών λόφων ήταν τα νεκροταφεία.

 Πλούσια καλλιτεχνική δραστηριότητα

 Μνημειακή τέχνη δεν ανέπτυξαν οι Κυκλαδίτες, αλλά την καλλιτεχνική τους δραστηριότητα την βλέπουμε κυρίως στο πλήθος των μικρών έργων τέχνης που βρέθηκαν στους οικισμούς και στα νεκροταφεία (κτερίσματα): «τηγανοειδή» σκεύη που ακόμα δεν έχουν βρει ικανοποιητική ερμηνεία, «σαλτσιέρες», σκεύη από λευκό μάρμαρο, ζωόμορφα αγγεία. 

Οι Κυκλαδίτες διέπρεψαν στη μεταλλοτεχνία και τη μικροτεχνία (εργαλεία, ασημένιες περόνες, διαδήματα, περιδέραια). Όμως το κυριότερο δημιούργημα του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού είναι τα θαυμάσια μαρμάρινα ειδώλια, που η παραγωγή τους συνεχίστηκε χωρίς διακοπή ολόκληρη την τρίτη χιλιετία π.Χ. Στην αρχή απλοϊκά και σχηματικά, κατέληξαν σε υπέροχες πλαστικές δημιουργίες όπου αποδίδονται λεπτομέρειες του σώματος και χαρακτηριστικά του προσώπου. 

Τα περισσότερα παρουσιάζουν γυναικείες μορφές, μερικές φορές σε κατάσταση εγκυμοσύνης, μετωπικά και μόνο σε δύο διαστάσεις. Αργότερα, όταν οι τεχνίτες είχαν πια υποτάξει το υλικό τους και κινούνταν στις τρεις διαστάσεις του χώρου, έχουμε συμπλέγματα και εκπληκτικές δημιουργίες όπως τα περίφημα αγαλματίδια-σύμβολα του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού «Αρπιστής» και «Αυλητής» που ανακαλύφθηκαν στην Κέρο και σήμερα κοσμούν το Εθνικό Μουσείο της Αθήνας. 

Κατά την επόμενη περίοδο του Κυκλαδικού Πολιτισμού, τη Μεσοκυκλαδική (2000-1650 π.Χ.), οι Κυκλάδες συνέχισαν να επηρεάζονται από τη μινωική θαλασσοκρατορία. Η έντονη αυτή επίδραση είναι εμφανέστατη στη Θήρα, όπου χτίστηκαν πολυώροφα σπίτια, στολισμένα με εκπληκτικές τοιχογραφίες (Ακρωτήρι). Οι οικισμοί συνεχίζουν να είναι παραθαλάσσιοι (Μήλος-Φυλακωπή ΙΙ, Πάρος-Παροικιά, Κέα-Αγία Ειρήνη, Θήρα, Θηρασιά, Δήλος, Τήνος, Σύρος, Σίφνος, Αμοργός), εξυπηρετώντας το εμπόριο μεταξύ της Κρήτης και της υπόλοιπης Ελλάδας.

 Η περίοδος αυτή, αφού έδωσε καλλιτεχνικά δημιουργήματα απαράμιλλης αξίας, διακόπηκε βίαια από την καταστροφική έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας γύρω στο 1650 π.Χ. Κατά την Υστεροκυκλαδική περίοδο (1650-1100 π.Χ.) έχουμε την αιφνίδια εξαφάνιση του Μινωικού Πολιτισμού (τέλη του 16ου αιώνα), ίσως σαν επακόλουθο της έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας, οπότε την κρητική επικράτηση διαδέχτηκε η μυκηναϊκή.

 Οι πρώτοι μυκηναϊκοί εμπορικοί σταθμοί στις Κυκλάδες εμφανίστηκαν πριν το τέλος του 15ου π.Χ. αιώνα και στις αρχές του 14ου είχαν πλέον εξαπλωθεί στη Νάξο, τη Δήλο, την Κύθνο, τη Σέριφο, τη Μήλο (Φυλακωπή ΙΙΙ). Τρεις αιώνες αργότερα, η παρακμή του μυκηναϊκού κόσμου είχε τον αντίκτυπό της και στις Κυκλάδες και λίγο μετά το 1100 π.Χ. εγκαταλείφθηκαν και οι τελευταίες μυκηναϊκές ακροπόλεις. Η εξοικείωση των Κυκλαδιτών με τη θάλασσα τούς έκανε ατρόμητους ναυτικούς.

 Τα λίγα αλλά εκλεκτά προϊόντα τους, γεωργικά, κτηνοτροφικά και βιοτεχνικά, μεταφέρονταν σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, ενώ περιζήτητα ήταν τα ορυκτά των νησιών - ο χρυσός και ο άργυρος της Σίφνου, η κιμωλία γη και η κίσηρις (ελαφρόπετρα) της Μήλου, η μίλτος (ορυκτή κόκκινη βαφή) της Κέας. 

 Περσικοί πόλεμοι 

 Με τους Περσικούς όμως πολέμους από τις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα τα νησιά βρίσκονται κυριολεκτικά μεταξύ δύο πυρών. Η εμφάνιση του περσικού Στόλου προξένησε πανικό στο Αιγαίο. Οι Δήλιοι για να σωθούν καταφεύγουν στην Τήνο, ενώ οι Νάξος καταστρέφεται από τους Πέρσες. Μέχρι το 480 π.Χ. η Κυκλάδες παραμένουν υπό Περσική κατοχή.

 Στο Αρτεμίσιο όμως οι Κείοι πολεμούν στο πλευρό των Ελλήνων και στην Σαλαμίνα παίρνουν μέρος οι Κείοι, Κύθνιοι, Σερίφιοι, Μήλιοι, Νάξιοι όπως και στις Πλαταιές. Στην Δηλιακή συμμαχία που ιδρύθηκε για να συνεχίσει τον αγώνα κατά των Περσών, οι Κυκλάδες συμμετέχουν πρώτες χωρίς δισταγμό. Όταν όμως η συμμαχία μετετράπη σε ηγεμονία των Αθηνών, οι πόλεις άρχισαν δυσανασχετούν.

 Η αποστασία της Νάξου οδήγησε στην πολιορκία και στην καταστροφή του νησιού από τους Αθηναίους, που με την πάροδο του χρόνου γίνονται διαρκώς σκληρότεροι. Η καταπίεση θα αρχίσει από το 454 π.Χ. οπότε το ταμείο της συμμαχίας μεταφέρεται από την Δήλο στην Αθήνα. Το 444 Αθηναίοι κληρούχοι εγκαθίσταται στα πιο εύφορα μέρη της 'Ανδρου και της Νάξου και το 426 πολιορκείται η Μήλος που συμμάχησε με τη Σπάρτη. 

Τον ίδιο χρόνο γίνεται η κάθαρση της Δήλου, ενώ λίγο αργότερα το 422 η Δήλιοι διώχνονται από το νησί τους, που καταλαμβάνεται από τους Αθηναίους. Με την ήττα το Αθηναίων στον Πελοποννησιακό Πόλεμο η κατάσταση για τους νησιώτες δεν άλλαξε κα πολύ, αφού η Σπαρτιατική κυριαρχία αποδείχτηκε βαρύτερη. Γι’ αυτό όταν μετά τις νίκες των Αθηναίων ανασυστήθηκε η παλαιά συμμαχία, το 378 π.Χ., οι νησιώτες έλαβαν και πάλι μέρος σε αυτή.

 Με την εμφάνιση των Μακεδόνων η κατάσταση θα αλλάξει και στους αγώνες των Επίγονων μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, οι Κυκλάδες αλλάζουν συχνά κυρίαρχο ανάλογα με τον ισχυρό της κάθε περιόδου. Μετά τη διάλυση της Β’ Αθηναϊκής Συμμαχίας οι Κυκλάδες απέκτησαν την αυτονομία τους. Το 313 π.Χ. δημιουργήθηκε το Κοινόν των Νησιωτών, ένα είδος ομοσπονδίας με έδρα αρχικά τη Δήλο και αργότερα την Τήνο, που σήμανε την έναρξη μιας νέας περιόδου ακμής των Κυκλάδων. 

Η κοσμοπολίτικη Δήλος γνωρίζει μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, όπως και η Τήνος. Από την εποχή αυτή προέρχονται και οι «πύργοι» (παρατηρητήρια-φρυκτωρίες) που βρέθηκαν στα νησιά: ο Πύργος του Αγίου Πέτρου στην 'Ανδρο, της Αγίας Τριάδας στην Αμοργό, της Αγίας Μαρίνας στην Κέα, του Χειμάρρου στη Νάξο. Η καλλιτεχνική άνθηση που ακολούθησε ήταν εξαιρετικά σημαντική, με κορυφαία δείγματα την Αφροδίτη της Μήλου, τον Ερμή της 'Ανδρου και τα ψηφιδωτά και τις τοιχογραφίες της Δήλου.

 Ελληνιστική και Ρωμαϊκή εποχή 

 Οι ηγεμόνες των ελληνιστικών κρατών στολίζουν τη Δήλο με νέα μεγάλα κτήρια, ενώ η εμφάνιση των Ρωμαίων ευνοεί ακόμα περισσότερο το νησί. Το 167 π.Χ. κηρύσσεται ελεύθερο λιμάνι για να πλήξει το εμπόριο της Ρόδου που είχε περάσει στο στρατόπεδο των Μακεδόνων, εχθρών των Ρωμαίων. Τον επόμενο χρόνο το νησί παραχωρείται στους Αθηναίους, ενώ οι κάτοικοι του διώχνονται και πάλι και καταφεύγουν στην Αχαία.

 Οι Αθηναίοι εγκαθιστούν κληρούχους και αρχίζει μια νέα περίοδος ακμής του νησιού, κυρίως μετά την καταστροφή της Κορίνθου από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ. Η Δήλος γίνεται τότε η μοναδική αγορά χαλκού, μύρων και δούλων. Έμποροι από όλα τα μέρη του αρχαίου κόσμου συναντώνται στις τέσσερις αγορές του νησιού, γύρω από το Ιερό του Απόλλωνα. Η καταστροφή όμως δεν θα αργήσει να έρθει : το 88 π.Χ. ο βασιλιάς του Πόντου Μιθριδάτης, σε πόλεμο με τους Ρωμαίους, θα καταστρέψει το νησί επειδή αρνήθηκε να συμμαχήσει μαζί του εναντίον των Ρωμαίων.

 Είκοσι χιλιάδες κάτοικοι του νησιού θα σφαγούν, ενώ οι υπόλοιποι εγκατέλειψαν το νησί. Λίγο αργότερα, το 69 π.Χ. οι πειρατές θα αφανίσουν ότι είχε μείνει όρθιο στο νησί. Κατά τους επόμενους αιώνες οι Κυκλάδες έγιναν αντικείμενο διεκδίκησης των Μακεδόνων, των επιγόνων του Μ. Αλεξάνδρου και των Ρωμαίων, αλλάζοντας κυρίαρχο ανάλογα με τον ισχυρό της κάθε περιόδου. Ενώ όμως όλα τα νησιά άρχιζαν να παρακμάζουν, η Δήλος γνώρισε μια νέα άνθηση. Οι ηγεμόνες των ελληνιστικών κρατών την κόσμησαν με νέα μεγάλα κτήρια, ενώ η εμφάνιση των Ρωμαίων ευνόησε ακόμα περισσότερο το νησί.

 Οι πρώτοι Χριστιανοί στις Κυκλάδες Στα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια πολλές από τις Κυκλάδες είχαν πια ερημωθεί και χρησιμοποιούντο ως τόποι εξορίας επιφανών Ρωμαίων που έπεφταν σε δυσμένεια. Την εποχή του Στράβωνα, αξιόλογες ήταν ακόμα η 'Ανδρος, η Νάξος, η Πάρος και η Τήνος, όπου υπήρχε μεγάλη πόλη και αξιόλογο Ιερό του Ποσειδώνα. Στην Κέα υπήρχαν πλέον μόνο δύο πόλεις, η Καρθαία και η Ιουλίς, με τις οποίες είχαν συγχωνευτεί οι άλλες δύο (Κορησσία και Ποιήεσσα). Ο χριστιανισμός φαίνεται ότι άργησε να επικρατήσει στις Κυκλάδες. 

Οι Θεοί του Ελληνικού Δωδεκάθεου, μαζί με τους νέους που ήρθαν από την Ανατολή και την Αίγυπτο (Μίθρας στην Θήρα, Ίσις, Όσιρις, Ανούβις, Σάραπις στη Δήλο, Πάρο, Νάξο, 'Ανδρο) εξακολούθησαν να λατρεύονται πολλούς αιώνες μετά την εμφάνιση του Χριστού. Πρώτη η 'Ανδρος απέκτησε επίσκοπο τον Ζωϊλο, όπως μαθαίνουμε από τα πρακτικά της συνόδου της Αλεξάνδρειας, το 362 μ.Χ. Οι Κατακόμβες της Μήλου, που χρησιμοποιήθηκαν από τα τέλη του 2ου μέχρι τον 5ο αιώνα ως κοιμητήριο, τόπος λατρείας και άσυλο των χριστιανών, είναι το σπουδαιότερο, με παγκόσμια σημασία, μνημείο αυτής της περιόδου.

 Με την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.) οι Κυκλάδες έγιναν μαζί με τα άλλα νησιά του Αιγαίου επαρχία του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους. Σύμφωνα με την παράδοση, ο ίδιος ο Μ. Κωνσταντίνος ανήγειρε στην Πάρο τον ναό της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής, ένα από τα σπουδαιότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία του ελλαδικού χώρου.

 Μέσα στο πλαίσιο της βυζαντινής αυτοκρατορίας οι Κυκλάδες συνέχισαν την ιστορία τους δίνοντας θαυμάσια μνημεία του βυζαντινού πολιτισμού, αριστουργηματικές βυζαντινές εικόνες και υπέροχες εκκλησίες (έξοχο δείγμα η Παναγία η Πρωτόθρονος στη Νάξο με το σύνθρονο του 9ου/10ου αιώνα). Τον 10ο αιώνα οι Κυκλάδες εντάχθηκαν στο Θέμα του Αιγαίου. Όλους αυτούς τους αιώνες, οι πολλαπλές επιθέσεις πειρατών, κυρίως Αράβων, αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη αιτία δεινών για τα νησιά.

 Ενετοί και Φράγκοι στις Κυκλάδες 

 Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204, τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων περιήλθαν στους Ενετούς. Οι αδελφοί Γκίζι κατέλαβαν την Τήνο, τη Μύκονο, τη Σέριφο, την Κέα, την Αμοργό, ενώ ο Μάρκος Σανούδος κατέλαβε τη Νάξο, την Πάρο, την Αντίπαρο, τη Μήλο, την Κίμωλο, τη Σίφνο, την Κύθνο, τη Φολέγανδρο, την Ανάφη, την Ίο, τη Θήρα. Το 1207 ο Μ. Σανούδος ίδρυσε το Δουκάτο του Αιγαίου ή της Νάξου, με πρωτεύουσα τη Νάξο, και το 1208 ο πάπας Ιννοκέντιος Γ’ ίδρυσε την καθολική Επισκοπή Νάξου.

 Οι συνθήκες της ζωής διαμορφώθηκαν με βάση το φεουδαρχικό δίκαιο, με διαφορές βέβαια από νησί σε νησί. Οι καθολικού δόγματος φεουδάρχες και άρχοντες εγκαθίσταντο στα κάστρα και οι συμπαγείς μάζες του ντόπιου ορθόδοξου πληθυσμού έμεναν στους οικισμούς δίπλα στα κάστρα ή στα χωριά. Η μακρά περίοδος της ενετικής κατοχής είχε σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοι ορισμένων νησιών να δεχτούν το καθολικό δόγμα. Έτσι, στην Τήνο, τη Σύρο, τη Νάξο και τη Σαντορίνη αναπτύχθηκε μια πλούσια καθολική παράδοση, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. 

 Το Δουκάτο της Νάξου υπήρξε το σταθερότερο δημιούργημα της φραγκοκρατίας στην Ελλάδα: υπό τους Σανούδους και αργότερα υπό τους Κρίσπι παρέμεινε ισχυρό ακόμα και μετά την πτώση της λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης, δεν καταλύθηκε ποτέ από την αναγεννημένη βυζαντινή αυτοκρατορία και επέζησε για σχεδόν εκατό χρόνια μετά την κατάληψη της Πόλης από τους Τούρκους. Το 1537, οι γαλέρες του σουλτάνου με στόλαρχο τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα κατέλαβαν τα περισσότερα νησιά. 

Οι Κρίσπι διατηρήθηκαν από τον σουλτάνο ως φόρου υποτελείς άρχοντες του Δουκάτου μέχρι το 1566, οπότε ο τουρκικός στόλος κατέλυσε οριστικά το Δουκάτο. Μόνο η Τήνος έμεινε ενετική, για να περιέλθει στους Τούρκους δύο αιώνες αργότερα.

 Υπό τουρκική κατοχή 

Το 1766 οι Κυκλάδες καταλαμβάνονται από τους Τούρκους. Ο σουλτάνος Σελίμ Β’ τα δώρισε αρχικά στον Εβραίο Μιχαήλ Ναζή και μετά τον θάνατο του τελευταίου προσαρτήθηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Κάθε νησί αποτελούσε τότε μια μικρή αυτόνομη κοινότητα με άρχοντες τους Επιτρόπους που είχαν εξουσία δικαστική, εισέπρατταν τους φόρους κ.λ.π. Πολλά νησιά τότε άρχισαν να πλουτίζουν από την ναυτιλία και το εμπόριο και να ευημερούν. Με τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1770, παρακινημένα από την Αικατερίνη Β’ και τον Ορλώφ, πολλά νησιά ξεσηκώθηκαν. Η ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή (1774) εξασφάλισε πολλά προνόμια για την ναυτιλία και το εμπόριο των νησιωτών, που σιγά – σιγά πλούτισαν τόσο, ώστε να βοηθήσουν αποτελεσματικά με χρήματα και πλοία τον αγώνα για την απελευθέρωση του Έθνους, που ξέσπασε το 1821.

 Οι Κυκλάδες στο νέο ελληνικό κράτος 

 Οι Κυκλάδες συμμετείχαν στον επαναστατικό αγώνα με κάθε τρόπο, με μοναδική εξαίρεση τη Σύρο, που εξαιτίας της γαλλικής προστασίας έμεινε τυπικά ουδέτερη, αλλά προσέφερε στον αγώνα πολύ ουσιαστικότερες υπηρεσίες, λειτουργώντας ως κέντρο ασφαλούς υποδοχής προσφύγων και αμάχων. Ως ελεύθερο λιμάνι, ήδη κατά τη διάρκεια της επανάστασης η μικρή Σύρος εξελίχθηκε ραγδαία σε ένα διεθνούς κλίμακας εμπορικό κέντρο, που αποτέλεσε τη βασική πηγή εσόδων για το υπό σύσταση ελληνικό κράτος.

 Η επίσημη ανακήρυξή του θα βρει τις Κυκλάδες εντός των στενών ορίων του, με τη Σύρο υποψήφια για πρωτεύουσα. Αν και προκρίθηκε η Αθήνα, η Σύρος προχώρησε σε ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη, εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα εμποροβιομηχανικά κέντρα της Ελλάδας, έδρα ναυπηγείων και βιομηχανιών, και η Ερμούπολη αναδείχτηκε στο πρώτο (και ίσως μοναδικό έκτοτε) ευρωπαΐζον αστικό κέντρο του ελεύθερου ελληνισμού. 

Μόνο η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου (1896) μετέθεσε δυτικότερα, προς τον Πειραιά, το «σταυροδρόμι της ανατολικής Μεσογείου». Αλλά η Σύρος είχε αντιδράσει έγκαιρα με τη στροφή προς τη βιομηχανία. Ορισμένα νησιά των Κυκλάδων, με πρωτοπόρο την 'Ανδρο, στράφηκαν προς τη ναυτιλία, διαγράφοντας μια θεαματική πορεία. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι Κυκλάδες έχουν αναδειχθεί διεθνώς ως αγαπημένοι ταξιδιωτικοί προορισμοί.

 Επισκέπτες συρρέουν από όλα τα μέρη του κόσμου για να χαρούν την ανέπαφη φύση και το παραδοσιακό χρώμα των Κυκλάδων, να γνωρίσουν τον τρόπο ζωής των Κυκλαδιτών και να έρθουν σε επαφή με έναν ανεξάντλητο πολιτιστικό πλούτο που χάνεται στις απαρχές της ιστορίας του ανθρώπινου πολιτισμού. 

 http://www.cyclades-tour.gr