Η… ευλογημένη παραοικονομία!

Σταύρος Χριστακόπουλος

Ακούγοντας τη συζήτηση στην Ελλάδα για την παραοικονομία σίγουρα θα πειστεί ότι είναι η μεγαλύτερη κατάρα που εμφανίστηκε ποτέ: είναι η πανώλη που οδήγησε στην κατάρρευση. Αν την εξαφανίσουμε, θα σωθεί η χώρα. Είναι στ’ αλήθεια έτσι;

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Johannes Kepler της Αυστρίας Φρίντριχ Σνάιντερ, ο οποίος παρακολουθεί χρόνια το θέμα της παραοικονομίας, καταθέτει στον Economist μια εντελώς διαφορετική άποψη. Κατ’ αυτόν το πρόβλημα δεν είναι η παραοικονομία, αλλά η διαφθορά.
Σύμφωνα με τη διαπίστωσή του, η παραοικονομία στην Ελλάδα – οι δραστηριότητες εκείνων που δεν πληρώνουν ούτε φόρους ούτε κοινωνικές εισφορές – φαίνεται πως αποτελεί κάποιο δίχτυ ασφαλείας, το οποίο αποτρέπει την πλήρη ελληνική κατάρρευση.

Ο ίδιος εκτιμά πως μεγάλο μέρος της ελληνικής παραοικονομίας, ίσως ακόμα και το 50%, στην πραγματικότητα συμπληρώνει τις δραστηριότητες της επίσημης οικονομίας προσθέτοντας στην κοινωνική πρόνοια και το συνολικό ΑΕΠ. Η πλήρης εξάλειψή της, όπως υποστηρίζει, ενδέχεται να κάνει μεγαλύτερη ζημιά απ’ ό,τι καλό. Ιδού πώς στηρίζει την άποψή του:

«Οι καθαρίστριες, οι ευκαιριακοί εργάτες, οι όχι κατά κύριο επάγγελμα υδραυλικοί και οι υπαίθριοι πωλητές μπορεί να μην πληρώνουν φόρους ή κοινωνικές εισφορές από τα χρήματα που παίρνουν. Όμως, μεγάλο μέρος από αυτό το ρευστό καταλήγει να δαπανάται στα σούπερ μάρκετ, στα βενζινάδικα, στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και στους λογαριασμούς κινητής τηλεφωνίας, στα οποία επιβάλλονται ΦΠΑ και άλλοι φόροι».

Όπως επισημαίνει ο καθηγητής, η κυβέρνηση πρέπει να αποφασίσει αν η παραοικονομία είναι τελικά ευλογία ή κατάρα. Όμως, σύμφωνα με σχετική μελέτη του, ίσως η κυβέρνηση να μην ενδιαφέρεται ιδιαίτερα να την περιορίσει διότι:

● Τα έσοδα που προκύπτουν από την παραοικονομία αυξάνουν το βιοτικό επίπεδο του ενός τρίτου του απασχολούμενου πληθυσμού.
● Το 40%-50% αυτών των δραστηριοτήτων έχουν συμπληρωματικό χαρακτήρα, που σημαίνει επιπλέον προστιθέμενη αξία και αύξηση της συνολικής παραγωγής.
● Οι διαφυγόντες φόροι μπορεί να είναι ποσοτικά μέτριοι, αφού τουλάχιστον τα δυο τρίτα των εσόδων από την παραοικονομία δαπανώνται αμέσως στην επίσημη οικονομία παράγοντας επιπλέον φορολογήσιμο πλούτο.
● Και ο πιο… εκπληκτικός λόγος: Αυτοί που εργάζονται στην παραοικονομία έχουν λιγότερο χρόνο για άλλα πράγματα, όπως π.χ. να πηγαίνουν σε… διαδηλώσεις!

Αντιθέτως, όπως λέει, η διαφθορά πρέπει να εξαλειφθεί. Τι προσδιορίζει ως διαφθορά; Την κατάχρηση της δημόσιας εξουσίας για ίδιο όφελος.
Μια τέτοια περίπτωση, προσθέτουμε εμείς, μπορεί να είναι η κατάχρηση εξουσίας εκ μέρους ενός πολιτικού προσώπου ή ενός κρατικού αξιωματούχου, ο οποίος καταχράται τη δημόσια θέση του προκειμένου να εξυπηρετήσει παράτυπες ή άνομες επιδιώξεις ψηφοφόρων του, όπως αυτές που υπονοεί ο Θεόδωρος Πάγκαλος στο πλαίσιο της δικαιολόγησης του περίφημου σλόγκαν του «Μαζί τα φάγαμε».

Ένα σλόγκαν, έναν ισχυρισμό, για τον οποίο ουδέποτε εκλήθη από έναν εισαγγελέα ώστε να τον τεκμηριώσει και να αποδοθούν οι ευθύνες, έστω συμβολικά, σε έναν ψηφοφόρο και έναν ανταποκριθέντα στις πιέσεις πολιτικό…

Ο παρασιτικός λαμογισμός
Προφανώς ο καθηγητής του αυστριακού πανεπιστημίου μπορεί να υπερβάλλει υπονοώντας ότι η παραοικονομία είναι ευλογία. Θέτει όμως ένα ζήτημα: το σύστημα εξουσίας στην Ελλάδα επί πολλά χρόνια δεν ασχολήθηκε με το θέμα αυτό. Όχι μόνο από ανικανότητα, αλλά εκ προθέσεως.
 

Η διάχυτη παραοικονομία και η μικρής κλίμακας (με περιορισμένο οικονομικό αντικείμενο) διαφθορά πάντοτε αποτέλεσε την τέλεια δικαιολόγηση της γενικευμένης πολιτικής και επιχειρηματικής διαφθοράς.

Πρόκειται για τη διαφθορά όσων, κατέχοντας κεντρικές ή και δευτερεύουσες θέσεις σε αυτό το εμετικό κατασκεύασμα που αποκαλείται ελληνική ελίτ – σε όλες τις μορφές της: πολιτική, επιχειρηματική, πνευματική και μιντιακή – μοίραζαν με άνομο τρόπο ψιχουλάκια στους πληβείους ώστε να μπορούν απερίσπαστοι να καρπώνονται τεράστια ποσά από παράνομες αλλά ηθικά νομιμοποιημένες μίζες και άλλες παράνομες απολαβές κάθε είδους.

Οι φράσεις «Είπαμε να κάνει ένα δωράκι στον εαυτό του, αλλά όχι και 500 εκατομμύρια» (σ.σ.: δραχμές) και «Τσοβόλα, δώστα όλα» είναι ίσως οι πιο χαρακτηριστικές της πασοκικής νοοτροπίας, η οποία πανεύκολα μεταλαμπαδεύτηκε μεταπολιτευτικά σε άλλους πολιτικούς χώρους, με πρώτον και καλύτερο αυτόν της Ν.Δ. Δηλαδή τον χώρο που εξέθρεψε το πολιτικό ανάστημα του Πάγκαλου και τον χώρο τον οποίο ο πρώην υπουργός σήμερα θεωρεί πολιτικό… λιμάνι ύστερα από την παταγώδη κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ.

Η καταστροφή της βιομηχανίας και της γεωργίας και η μετατροπή των εργαζομένων αυτών των τομέων σε γκαρσόνια και δημοσίους υπαλλήλους ατάκτως τοποθετημένους, χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό και παραγωγικό προσανατολισμό, είναι μια άλλη εκδοχή της ίδιας νοοτροπίας.
Στο ίδιο ακριβώς πνεύμα μπορούμε να εντάξουμε τη σταθερή επί χρόνια διαπίστωση τής – σήμερα εποπτεύουσας τη χώρα – Κομισιόν ότι το Ελληνικό Δημόσιο δεν είναι υπερτροφικό, είναι αναμφίβολα εργατικό συγκριτικά με τους μέσους ευρωπαϊκούς όρους (μια διαπίστωση την οποία επαναλαμβάνουν και σήμερα ακόμη διεθνείς οργανισμοί), αλλά πάσχει από έλλειψη παραγωγικότητας.
Μα, διάολε, πώς μπορεί ένα κράτος να δουλεύει πολύ και ταυτοχρόνως να είναι αντιπαραγωγικό;

● Αρκεί οι υπεύθυνοι πολιτικοί διαχειριστές να μην έχουν ποτέ καταστρώσει ένα παραγωγικό πλάνο της προκοπής.
● Αρκεί οι ίδιοι διαχειριστές να βλέπουν το χρήμα των συνεπών φορολογουμένων ως ένα τεράστιο ορθάνοιχτο «πορτοφόλι», από το οποίο θα σιτίζονται αιωνίως οι εθνικοί εργολάβοι και οι εθνικοί προμηθευτές, αφού πρώτα πληρώσουν την αναλογούσα μίζα στα πολιτικά υποχείριά τους και τους μιντιακούς και «διανοούμενους» υπηρέτες τους.
● Αρκεί οι ηλίθιοι και καλόπιστοι παραγωγοί του πλούτου – και κορόιδα ως φορολογικά υποζύγια – να ανέχονται την παράνομη ιδιοποίηση και την αλόγιστη κατασπατάλησή του από πολιτικά και επιχειρηματικά παράσιτα

.
Αν αυτές οι τρεις αναγκαίες προϋποθέσεις τηρούνται, τότε, ακόμη και την ώρα της κατάρρευσης κάθε έννοιας κράτους, υγιούς επιχειρηματικότητας και κοινωνικής συνοχής, μπορεί ο παρασιτικός λαμογισμός της οργανωμένης διαφθοράς να βασιλεύει ανεξέλεγκτος μετατοπίζοντας την ευθύνη της κατάρρευσης στην… ευλογημένη παραοικονομία της επιβίωσης.

Μάλλον λοιπόν θα πρέπει να δούμε με λίγο περισσότερη προσοχή τις «υπερβολικές» διαπιστώσεις του καθηγητή Σνάιντερ.
* Το άρθρο του Φρίντριχ Σνάιντερ στον Economist θα το βρείτε μεταφρασμένο εδώ…