Γυναίκες ελεύθερες, αλλά άφυλες

Στην πρώτη της ταινία μεγάλου μήκους, η Ιταλίδα Λάουρα Μπισπούρι παρουσιάζει την παράξενη συνθήκη που ισχύει ακόμα στα απομονωμένα, ορεινά χωριά της Αλβανίας | Clemens Niehaus/Geisler-Fotopres/picture-alliance/dpa/AP  

Συντάκτης: 

Λήδα Γαλανού

 Είναι η πιο παράξενη συνθήκη φεμινιστικής δήλωσης – ξεκίνησε πριν από 200 χρόνια και ισχύει ακόμα στα άγρια βουνά της Αλβανίας, στα απομονωμένα, αυτοδιαχειριζόμενα χωριά της. Είναι οι «ορκισμένες παρθένες», κορίτσια που μεγαλώνουν σαν άντρες, που ακυρώνουν τη σεξουαλικότητά τους προκειμένου η φωνή τους να λαμβάνεται υπ’ όψιν.
Μια τέτοια «ορκισμένη παρθένα», η Χάνα / Μαρκ, ενσαρκωμένη μαγικά από την Αλμπα Ρορβάκερ, είναι η ηρωίδα της νέας, πρώτης μεγάλου μήκους, ταινίας της Ιταλίδας Λάουρα Μπισπούρι, που έκανε την πρεμιέρα της στο περσινό Φεστιβάλ Βερολίνου και προβάλλεται τώρα στις αθηναϊκές αίθουσες.

Στην Αλβανία, στο Κόσοβο, στην ΠΓΔΜ, στο Μαυροβούνιο, επιβιώνει ακόμα ο Κανούν, ο «κανόνας» που ορίζει τις παραδόσεις, το δίκαιο και την κοινωνική ζωή των αλβανικών φυλών. Ο Κανούν είναι ο νόμος που ρυθμίζει διάφορες πτυχές της καθημερινής ζωής: την οικογενειακή ισορροπία, τον γάμο, συμφωνίες, εργασία, περιουσία, τα εγκλήματα για την τιμή, την αποζημίωση, υλική και ηθική.
Το σύστημα του Κανούν είναι απόλυτα πατριαρχικό, οι κοινότητες που διαμορφώνει, πέρα για πέρα ανδροκρατούμενες. Παραδοσιακά, η ζωή της γυναίκας, ως κόρης, αδελφής, συζύγου, εξαρτάται από τους άντρες. Ο Κανούν αναφέρεται στις γυναίκες ως «ένα ον κατασκευασμένο για να αντέξει το οικογενειακό βάρος και την εργασία». Οι γυναίκες έχουν ελάχιστη ισχύ στη λήψη αποφάσεων και δεν μπορούν να έχουν περιουσία. Εχουν υποχρεώσεις, δεν έχουν δικαιώματα και δεν έχουν φωνή.
Υπάρχουν, ωστόσο κι εκείνα τα κορίτσια που από μικρά μοιάζουν «ανήσυχα» και, προκειμένου να αποφευχθούν συγκρούσεις ή, φευ, περιπτώσεις ατιμίας, ο Κανούν έχει προβλέψει τη λύση. Τα κορίτσια αυτά εισέρχονται στον κύκλο της Ορκισμένης Παρθένας.
Σε μια τελετή που επιβλέπουν 12 άντρες από το χωριό της κοπέλας, εγκαταλείπουν το γυναικείο φύλο τους, ορκίζονται παρθενία, οπότε η σεξουαλικότητά τους ακυρώνεται καθολικά, δηλώνονται ως άντρες, συμπεριφέρονται και ντύνονται σαν άντρες, έχουν λόγο στα κοινά, εργάζονται, αποκτούν όλα τα δικαιώματα του άντρα, σε μια ενδιάμεση κατηγορία: ούτε γυναίκες, ούτε άντρες, ανεξάρτητες, αλλά άφυλες.
Η Ορκισμένη Παρθένα (virgjinat e bitume) παίρνει το όνομα ενός άντρα, έχει τη δυνατότητα να φέρει όπλο, να καπνίζει και να πίνει με τους άντρες σε χώρους όπου δεν επιτρέπονται οι γυναίκες. Αποκτά το δικαίωμα να πουλά και να αγοράζει, να διαχειρίζεται την περιουσία της, ακόμα και να παίρνει μέρος στον πόλεμο ή στις σημαντικότατες ακόμα βεντέτες μεταξύ των φυλών. Εχει ίσα δικαιώματα με τους άντρες, αλλά ποτέ δεν μπορεί να παντρευτεί ή να έχει σχέσεις με κανένα από τα δύο φύλα. Υπάρχουν ακόμα Ορκισμένες Παρθένες στις περιοχές κοντά στα αλβανικά σύνορα, περίπου 100 αυτή τη στιγμή, ενώ τίποτε δεν δείχνει ότι το έθιμο έχει εκλείψει.
Στην ταινία της «Ορκισμένη Παρθένα» («Vergine Giurata»), η Λάουρα Μπισπούρι βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο της Ελβίρα Ντόνες για να μπει στην ψυχή του Μαρκ, που γεννήθηκε ως Χάνα και που τώρα, στα τριάντα κάτι της, μετά τον θάνατο των γονιών της και την απελευθέρωσή της από όποιο οικογενειακό χρέος, βρίσκεται να αναρωτιέται μήπως η γυναικεία της φύση βρίσκεται ακόμα μέσα της, έτοιμη να εκδηλωθεί και να τη συντροφεύσει. Κι η Χάνα αποφασίζει να δοκιμάσει πώς είναι να είσαι γυναίκα, τι σημαίνει ο ορισμός του φύλου και το ερωτικό βίωμα που δεν γνώρισε ποτέ.
«Πάλεψα για να κάνω αυτήν την ταινία», εξηγεί η Λάουρα Μπισπούρι, «ωθούμενη από μια μεγάλη αγάπη για τον χαρακτήρα της Χάνα / Mαρκ και από το αίσθημα της ευθύνης για την Ιστορία, κυρίως γι’ αυτό που αισθάνθηκα σχετικά με τη γυναικεία ελευθερία και τον κόσμο. Αυτή είναι μια ταινία για το σώμα, το παγωμένο σώμα. Ενα σώμα που δεν μπορεί να είναι ούτε αρσενικό ούτε θηλυκό».
Η Μπισπούρι προσέγγισε τις ορεινές αλβανικές κοινότητες και τις γνώρισε καλά πριν προχωρήσει στην ταινία της: «Γυρίσαμε τα βουνά της βόρειας Αλβανίας, στα σύνορα με το Κόσοβο», περιγράφει. «Είναι γνωστά ως τα βουνά των καταραμένων, επειδή είναι δύσβατα και μυστηριώδη. Επισκέφθηκα αυτά τα βουνά αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της ταινίας.
»Εχουν “φιλοξενήσει” ορκισμένες παρθένες πολύ διαφορετικών ηλικιών. Ολες έχουν διαφορετικούς λόγους για την επιλογή τους να γίνουν ορκισμένες παρθένες. Οι ιστορίες τους είναι πολύ διαφορετικές, αλλά αυτό που είναι ίδιο είναι ότι έκαναν την επιλογή στην εφηβεία τους, με σχετική συνείδηση. Μία από αυτές ήταν μόλις 35 ετών όταν τη γνώρισα. Ηταν πολύ σκληρή. Μιλώντας μου, είπε φράσεις που μου καρφώθηκαν στο μυαλό. Μου είπε, “αγάπη σημαίνει θάνατος για μένα”».
INFO: Η ταινία «Ορκισμένη Παρθένα» προβάλλεται στους κινηματογράφους από την Ama Films.
Πηγή :