Γιατί είμαστε οι Έλληνες, αυτοί που είμαστε

Έτυχε να παρακολουθήσω πρόσφατα μια συνέντευξη της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ και η ακόλουθη φράση της νομίζω συνοψίζει σε 5-6 λέξεις τι συνέβη στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες: «Πήγαμε από τα τσαρούχια στα Todds πολύ γρήγορα».

Με την ευκαιρία αυτή, μπορούμε να κάνουμε μια αναδρομή ξεκινώντας από τη χρονική περίοδο που ονομάζουμε «πτώση του Βυζαντίου».

Χωρίς να χρειάζεται να αναφερθούμε ειδικά σε ιστορικά γεγονότα μικρά ή μεγάλα, μια είναι αναμφισβήτητα η κατάσταση που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο πώς διαμορφώθηκε αυτό που σήμερα ονομάζουμε σύγχρονη Ελλάδα: τα τετρακόσια χρόνια υποτέλειας στη οθωμανική αυτοκρατορία.

Συνήθως, εύκολα αναφερόμαστε σε μια περίοδο σαν να πρόκειται απλά για ένα γεγονός, η διάρκεια του συγκεκριμένου γεγονότος όμως είναι τεράστια.

Σε τετρακόσια χρόνια, υπολογίζοντας για την εποχή σαν μέσο όρο ζωής των ανθρώπων τα πενήντα χρόνια, σημαίνει πως είκοσι γενιές έχουν ζήσει όλη τους τη ζωή υποτελείς, κάτω από την έντονη επίδραση μιας ξένης κουλτούρας.

Την κουλτούρα αυτή εδώ την ονομάζουμε «ανατολίτικη», ώστε να δώσουμε γενικά το στίγμα της, χωρίς να μπούμε σε διαδικασία ανάλυσης και κριτικής της.

Όλες ανεξαιρέτως οι κουλτούρες άλλωστε, κουβαλάνε τα υπέρ και τα κατά τους, τα οποία συχνά κιόλαςείναι υποκειμενικά.

Οι τέχνες, η μουσική, η διατροφή, ακόμα και ο τρόπος ντυσίματος της ανατολίτικης κουλτούρας, η οποία επιπλέον διαφέρει πολύ όσον αφορά τη θρησκεία, άσκησαν μεγάλη επιρροή και ενίοτε υιοθετήθηκαν από τους υποτελείς Έλληνες, αλλά το σημαντικότερο είναι η νοοτροπία σχέσης αφέντη-σκλάβου η οποία επικρατούσε, εφαρμοζόταν και εκφραζόταν από τον ανώτατο άρχοντα τον Σουλτάνο προς τον περίγυρο του, μέχρι και ανάμεσα στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα.

Ένας λαός λοιπόν υπό διάλυση, έπρεπε να επιβιώσει σε συνθήκες υποταγής σε μια αυτοκρατορία η οποία όχι μόνο εμπότιζε τα δικά της ήθη, έθιμα και πολιτισμό, αλλά είχε επίσης δικαίωμα στη ζωή των Ελλήνων ανά πάσα ώρα και στιγμή.

Δεν είναι δύσκολο να συμπεράνουμε τι βίωνε συναισθηματικά αυτός ο λαός και πώς αυτό επηρέαζε τη συμπεριφορά του στην πάροδο των αιώνων με τις γενιές να έρχονται και να παρέρχονται.

Η σκλαβιά δεν ήταν απλά μια έννοια, αλλά μια αδιάκοπη έκδηλη και φανερή κατάσταση σε καθημερινή πράξη.

Ένας Οθωμανός, πρακτικά μπορούσε να υποβάλλει σε οποιουδήποτε είδους εξευτελισμό και εξαναγκασμό τον υπόδουλο Έλληνα, σε εργασία ή σε ό,τι ενίοτε τον εξυπηρετούσε.

Ταπείνωση, απογοήτευση, έχθρα, μίσος και πάνω απ' όλα φόβος, ήταν μόνο κάποια συναισθήματα από τα πολλά που άφησαν βαθιά μέσα του το αποτύπωμά τους, υποχρεώνοντας τους Έλληνες να γίνουν «συνένοχοι» σε μια αέναη αντίσταση κατά της εξουσίας του κατακτητή.

Όσοι ήταν σκληροί και δυνατοί πήραν τα βουνά αποζητώντας την καθημερινή αίσθηση ελευθερίας, ενώ οι πιο αδύνατοι έπρεπε να ζούνε με τον καθημερινό φόβο της απώλειας, της ίδιας τους της ζωής.

Κάποιοι υιοθέτησαν την μουσουλμανική κουλτούρα θέτοντας επίσημα και φανερά τους εαυτούς τους στην υπηρεσία της, εξασφαλίζοντας έτσι την επιβίωση τους, όπως άλλωστε ήταν το μέγα ζητούμενο.

Οι δυνατοί ήταν οι μάγκες, αυτοί που δεν δεχόντουσαν καμία εξουσία πάνω τους και την αντιμάχονταν σε κάθε ευκαιρία και ο απλός λαός έμαθε να την υπομένει, παθητικά αντιστεκόμενος και μισώντας κάθε έκφραση της.

Οι λίγοι που την αποδέχτηκαν ήταν αυτοί που σήμερα θα ονομάζαμε γλείφτες.

Κατόπιν της απελευθέρωσης του 1821 υπήρξαν μερικές οικογένειες που κατάφεραν να αποκτήσουν εξουσία πάνω σε έναν βασανισμένο βάναυσα λαό, ο οποίος είχε χάσει την εθνική του ταυτότητα.

Η περίοδος των εκατόν τριάντα ετών που μεσολάβησε από την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού μέχρι τη δεκαετία του πενήντα, υπέφερε από πολέμους και αποδεκατισμούς, με κύριο σκοπό την ανάκτηση της κυριαρχίας του τόπου και των κατοίκων του, από διάφορα συμφέροντα.

Τη δεκαετία του εβδομήντα πλέον, την οποία οι σημερινοί σαραντάρηδες και πάνω, έχουμε ζήσει, εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα οριστικά ως σήμερα το δημοκρατικό πολίτευμα.

Οι βαθιές εγγραφές όμως παραμένουν, με αποτέλεσμα στην πραγματικότητα το πολίτευμα πρακτικά να είναι κάτι ανάμεσα σε φεουδαρχικό και σοσιαλο-δικτατορικό, με το λαό να συνεχίζει να συμπεριφέρεται σαν υποδουλωμένος και έρμαιο της μοίρας του, ζητώντας από την εκάστοτε εξουσία να αναλάβει τις τύχες του, αποποιούμενος ουσιαστικά κάθε ευθύνης των πράξεων του.

Η σχέση με μια δημοκρατική εξουσία φαντάζει αδύνατο να μπει σε ένα υγιές «καλούπι» και οι απόλυτα εγωπαθείς συμπεριφορές τύπου «εγώ να είμαι καλά και οι υπόλοιποι ας πάνε να πνιγούν», κυριαρχούν στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, ειδικά στα αστικά κέντρα που γιγαντώνονται στην αναζήτηση μιας πιο πολιτισμένης ζωής.

Οι φόβοι, ο φθόνος, η κακεντρέχεια και η ανίατη έλλειψη εμπιστοσύνης προς όλο μας τον περίγυρο και ειδικά προς πάσα μορφή εξουσίας, είναι η βαθιά πληγή που έχει μείνει στον χωρίς ταυτότητα ελληνικό πληθυσμό, που πασχίζει να ισορροπήσει και να βρει το εγώ του ανάμεσα στο αρχαιοελληνικό του μεγαλείο και στην επιρροή αιώνων της ανατολίτικης κουλτούρας. 

Η δε βυζαντινή περίοδος έχει καπηλευθεί από την κράτος εν κράτει εκκλησία, η οποία νομίζει και συμπεριφέρεται σαν να ζει ακόμα σε εκείνη την εποχή, κατά πώς την συμφέρει.

Εδώ ταιριάζει απόλυτα η ρήση που λέει πως ο κάθε λαός έχει τους ηγέτες που του αξίζουν, με άλλα λόγια, εμείς οι ίδιοι έχουμε επιλέξει τι είδους ηγέτες θέλουμε και πώς θα μας συμπεριφέρονται.

Οι νέοι κρατούντες λοιπόν την εξουσία, πρακτικά συνεχίζουν να συμπεριφέρονται στο λαό όπως αυτός ζητάει, όπως έχει μάθει να του συμπεριφέρονται για αιώνες.

Όσο οι Έλληνες δεν μπορέσουν να ξεκαθαρίσουν ποιοι είναι, καταφέρνοντας να ξεπεράσουν κάποτε το σύνδρομο ενός ταπεινωμένου, βασανισμένου, υποταγμένου και προδομένου λαού, που δεν δικαιούται να πάρει την τύχη στα χέρια του, κοιτώντας αποδεχόμενοι την ιδιαιτερότητά τους που απορρέει από τη μίξη της αρχαιοελληνικής, βυζαντινής και ανατολίτικης κουλτούρας,  χωρίς να προσπαθούν να αντιγράψουν πρότυπα ξένα προς αυτούς, η ιστορία θα επαναλαμβάνεται σαν φαύλος κύκλος.

Πήγαμε λοιπόν, πράγματι, από τα τσαρούχια στα Todds πολύ γρήγορα.

Δεν καθίσαμε να φτιάξουμε το δικό μας παπούτσι όταν μας δόθηκε η ευκαιρία, αυτό που θα μας ταίριαζε και θα μας έκανε να αισθανόμαστε, όχι μόνο άνετα, αλλά και πραγματικά περήφανους που θα ήταν δικό μας, φτιαγμένο από τα χέρια μας και θα αντιπροσώπευε το είναι μας σήμερα, εμπεριέχοντας όλη μας την ιστορία.

Όπως κάθε μεγάλη κρίση είναι συγχρόνως και μια ευκαιρία να αναλογιστούμε ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και τι πρέπει να κάνουμε γι' αυτό, έτσι και τώρα, αν μπορέσουμε μέσα μας να δούμε ειλικρινά τους εαυτούς μας χωρίς φόβους και πάθη, θα βαδίσουμε σαν λαός, ώστε, όχι απλά να μη χαθούμε, αλλά να γίνουμε καλύτεροι από κάθε άλλη φορά.

  Robert Batis.

Πηγή :