Από την ΜΙΡΑΝΤΑ ΞΑΦΑ και τον ΠΛΑΤΩΝΑ ΤΗΝΙΟ
Επιτροπή Σπράου, Οικονομία και Συντάξεις: Συνεισφορά στον κοινωνικό διάλογο, Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 1997 Νicholas Barr and Peter Diamond, Pension Reform: A Short Guide, Oxford University Press 2010, 260 pp.
Εθνική Σύνταξη
Οι συντάξεις και η πρόταση για Κατάργηση Ταμείων Το 1997 η Έκθεση Σπράου επιχειρηματολόγησε υπέρ ενός διαλόγου που να κατέληγε σε ουσιαστικές αλλαγές στις συντάξεις. Σύμφωνα με τους συντάκτες της, υπήρχε χρόνος για προετοιμασία, «ως το 2005».
Η λυσσαλέα αντίδραση προτίμησε την άρνηση και αρνήθηκε κάθε προετοιμασία[1]. Οι ιδέες παρέμειναν προσκολλημένες στην υπεράσπιση μιας απαρχαιωμένης, άδικης και ατελέσφορης κατάστασης.
Ακόμη και όσοι προσπάθησαν να ανακινήσουν κάποια συζήτηση αγνοήθηκαν[2]. Αποτέλεσμα αυτής της άρνησης ήταν ότι όσα ακολούθησαν –προτάσεις «Γιαννίτση» (2001), «Νόμος Ρέππα» (2002), «Νόμος Πετραλιά» (2008)– ήταν πλήρως σε αναντιστοιχία με την πρόκληση και βεβαίως να μην αποτραπεί η χρεοκοπία της χώρας. Όσο η Ελλάδα έμενε στάσιμη άλλες χώρες προχωρούσαν. Η Γερμανία το 2003 ανταποκρίθηκε στην πρόκληση και προχώρησε σε τολμηρές αλλαγές στο δικό της σύστημα.
Η γερμανική επιμονή, συνεπώς, να είναι το ασφαλιστικό ένα από τα πρώτα μέτρα που θα συνόδευαν το Μνημόνιο ήταν απολύτως κατανοητή. Πώς να πειστεί ο Γερμανός ψηφοφόρος να πληρώσει προκειμένου να αποφύγουν οι Έλληνες τις ίδιες αλλαγές που ο ίδιος –επώδυνα και με κόστος προσωπικό– είχε αποδεχθεί λίγα χρόνια πριν;
Έτσι προέκυψε ο ασφαλιστικός νόμος «Λοβέρδου» το 2010 – μέσα σε λίγες εβδομάδες, χωρίς διάλογο και χωρίς προετοιμασία. Αυτό δεν απέτρεψε την Τρόικα και τρεις ελληνικές κυβερνήσεις να διακηρύξουν ότι «το Ασφαλιστικό λύθηκε»[3]. Όμως, από το χρονικό σημείο αυτής της «επίλυσης» και μετά, έχουν περικοπεί οι συντάξεις ογδοντάχρονων συνταξιούχων – ξανά και ξανά, συνολικά δέκα (10) φορές έως το 2013. Μερικοί, μάλιστα, είδαν τις συντάξεις τους να μειώνονται σωρευτικά κατά το ήμισυ.
Το πολυνομοσχέδιο του Απριλίου 2014 προειδοποιεί για επερχόμενη νέα περικοπή ως τον Ιούλιο 2014 – αυτή την φορά στις επικουρικές συντάξεις. Λες και υπάρχει διαφορά για τον συνταξιούχο αν του παίρνουν το ίδιο ποσό από την δεξιά ή την αριστερή τσέπη. Τα δύο κυβερνητικά κόμματα θα ήθελαν πολύ να φωνάξουν «φτου ξελεφτερία!» στο ασφαλιστικό.
Για τον λόγο αυτό κάνουν ό,τι μπορούν για να αποκρύψουν όποια στοιχεία θα μπορούσαν να αντικρούσουν τον ισχυρισμό. Ο Κοινωνικός Προϋπολογισμός, ετήσια έκδοση από το 1962, διακόπτεται το 2009. Επιλεκτικές διαρροές στοιχείων προς τον Τύπο δεν κρύβουν ότι οι συντάξεις είναι η αχίλλειος πτέρνα της δημοσιονομικής προσαρμογής, και η βαθύτερη μαύρη τρύπα του προϋπολογισμού.
Στο παιχνίδι συλλογικού αυτισμού όμως έχει ενεργό ρόλο και η αξιωματική αντιπολίτευση. Τι άλλο κάνει, όταν ευαγγελίζεται ολική επαναφορά ενός άδικου και σπάταλου συστήματος που ήταν υπεύθυνο για την χρεοκοπία του 2009; Το δημόσιο σύστημα συντάξεων βουλιάζει αβοήθητο στην ανυποληψία και τον μαρασμό. Εξακολουθεί να είναι δαπανηρό, αλλά δεν επιτελεί ούτε την στοιχειώδη λειτουργία για την οποία υπάρχει – την προστασία εισοδήματος ηλικιωμένων.
Όταν μια ογδοντάχρονη συνταξιούχος που εισπράττει την σύνταξή της επί εικοσαετία δεν μπορεί να γνωρίζει τον Μάιο 2014 με πόσα χρήματα θα πρέπει να βγάλει τον Αύγουστο του ιδίου έτους, τότε το σύστημα συντάξεων έχει αποτύχει. Διατηρείται σε ζωή μόνο επειδή κανένα από τα κόμματα δεν έχει το θάρρος να παραδεχθεί ότι χρειάζεται κάτι καινούργιο.
Όλα τα κόμματα, εκτός από την Δράση, η οποία είχε το θάρρος τον Μάιο του 2012 να αντισταθεί στη συλλογική εθελοτυφλία. Είχε μάλιστα την παρρησία να καταθέσει και συγκεκριμένη πρόταση και να επιχειρηματολογήσει υπέρ αυτής.
Η πρόταση αυτή είχε ως κύριο χαρακτηριστικό της την θέσπιση Εθνικής Σύνταξης και δευτερευόντως την κατάργηση Ταμείων. Χάριν συντομίας από εδώ και πέρα αναφέρεται ως Πρόταση Κατάργησης Ταμείων – Εθνικής Σύνταξης (Πρόταση ΚΤΕΣ). Η πρόταση αυτή αγνοήθηκε από τους περισσότερους. Οι υπόλοιποι την απέρριψαν ως «εκλογικό πυροτέχνημα».
Δεν συζητήθηκε, ούτε γενικά ούτε στις λεπτομέρειές της. Επρόκειτο για «νεοφιλελεύθερο λαϊκισμό»; Ή, αντιθέτως, για «κατάργηση του κοινωνικού κράτους»; Ή και τα δύο ταυτοχρόνως; Δύο χρόνια μετά την κατάθεση αυτής της πρότασης και στα πρόθυρα νέων εκλογικών αναμετρήσεων είναι επιτέλους καιρός να ανοίξει η συζήτηση που εκκρεμεί ήδη από το 1997 και από την Έκθεση Σπράου.
Προκειμένου να μην εκτραπεί o διάλογος σε αοριστολογίες και διακηρύξεις πίστης σε κενές περιεχομένου αιώνιες αρχές, ίσως είναι καλύτερο η συζήτηση να επικεντρωθεί στην υπαρκτή και συγκεκριμένη Πρόταση ΚΤΕΣ. Με τοποθετήσεις επί συγκεκριμένων η εξέλιξη θα είναι πιο γόνιμη και, ελπίζουμε, πιο αποτελεσματική[4].
Το κείμενό μας αυτό κάνει μια αρχή, πιάνοντας το νήμα από εκεί που είχε μείνει. Αρχικά παρουσιάζουμε την Πρόταση ΚΤΕΣ, καθώς και μια σύντομη επισκόπηση των πλεονεκτημάτων για την οικονομία και τους συνταξιούχους, σημερινούς και μέλλοντες. Αναφερόμαστε κατόπιν σε τρεις καίριες ελλείψεις οι οποίες πρέπει να συμπληρωθούν για να είναι πλήρης η πρόταση.
Οι ελλείψεις αυτές μπορούν να συμπληρωθούν – είναι όμως ένα έργο που απαιτεί μελέτη και προετοιμασία για μια περίοδο διετίας. Τέλος, αναφερόμαστε στην ανάγκη επείγουσας διορθωτικής παρέμβασης που πρέπει να γίνει στο αμέσως επόμενο διάστημα. H πρόταση του Μαΐου 2012
Η Πρόταση ΚΤΕΣ εκφράστηκε από τον Στέφανο Μάνο με οικονομία λόγου και αποτελείται από πέντε σημεία: (1) Εθνική σύνταξη 700 ευρώ τον μήνα, (2) η οποία αποδίδεται σε όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες, (3) άνω των 67 ετών. (4) Η σύνταξη καταβάλλεται χωρίς πληρωμή εισφορών, δηλαδή (5) με πλήρη κατάργηση της είσπραξης εισφορών. Το κόστος της σύνταξης αυτής καλύπτεται από: (α)
Την αποφυγή πληρωμής συντάξεων γήρατος σε μικρούς σε ηλικίες συνταξιούχους (< 67) (β) ανακατανομή των ήδη καταβαλλόμενων επιχορηγήσεων σε ασφαλιστικά ταμεία και κοινωνικούς πόρους από τον Προϋπολογισμό. (γ) Εξοικονόμηση διοικητικού κόστους από την κατάργηση του εισπρακτικού μηχανισμού των Ταμείων, ο οποίος δεν θα χρειάζεται πλέον.
Η πρόταση ανέφερε επί λέξει: «Κοστίζει περίπου 15 δισ. ευρώ το χρόνο (8.400 ευρώ το χρόνο σύνταξη για 1.800.000 άτομα που πέρασαν τα 67). Δηλαδή σχεδόν 3 δισ. ευρώ λιγότερο από όσα πληρώνει τώρα το κράτος για συντάξεις του δημοσίου τομέα και επιχορηγήσεις στα ασφαλιστικά ταμεία»[5]. Η πρόταση αυτή έχει τα εξής οφέλη: α) Μεγάλη ενίσχυση ανταγωνιστικότητας από την κατάργηση της εισφοράς 26% (20% κύρια, 6% επικουρική) πάνω στους μισθούς που επιβαρύνει τους εργοδότες και εργαζόμενους.
Η εισφορά αυτή τώρα μετακυλίεται σε όλη την εμπορεύσιμη παραγωγή και στις εξαγωγές, επιβαρύνοντας άμεσα την ανταγωνιστικότητα. (β) Δημοσιονομικό όφελος από την εξοικονόμηση της μισθοδοσίας χιλιάδων υπαλλήλων ταμείων που σήμερα απασχολούνται στην είσπραξη εισφορών αλλά και για να υπολογίζουν συντάξεις. (γ) Μείωση κόστους συμμόρφωσης στα λογιστήρια των επιχειρήσεων από την ριζική απλούστευση των υποχρεώσεων των επιχειρήσεων. (δ) Έμμεσα οφέλη από τη σαφήνεια στην νομοθεσία.
Η σαφήνεια στα δικαιώματα διευκολύνει την αναζήτηση επιπλέον ποσών για την αναπλήρωση εισοδήματος για όσους σήμερα δικαιούνται σύνταξη μεγαλύτερη των 700 ευρώ – βασιζόμενη σε δική τους προσπάθεια[6].
Η λύση αυτή προφανώς θα γίνει με την ανάπτυξη ανταγωνιστικών πακέτων αναπλήρωσης εισοδήματος έξω από το Κράτος – δηλαδή είτε από επαγγελματική ασφάλιση είτε από ασφαλιστικές εταιρείες. Δηλαδή με τους λεγόμενους δεύτερο και τρίτο πυλώνα. (ε) Μια ουσιαστική συμβολή στην μείωση του μεγέθους του κράτους, η οποία θα άνοιγε και προοπτικές μειώσεων φορολογίας σε βάθος χρόνου.
Η πρόταση αυτή, όπως παρουσιάστηκε, ξένισε αλλά και συκοφαντήθηκε:
Το κύριο πρόβλημα στην αντιμετώπιση από την κοινή γνώμη αφορούσε μια «πολιτισμική» διαφορά:
Οι εισηγητές της πρότασης έβλεπαν ως πλεονέκτημα και κύριο λόγο πρόκρισης την εξοικονόμηση διοικητικού κόστους. Αυτό βέβαια θα στερούσε το αντικείμενο εργασίας από χιλιάδες υπαλλήλους Ταμείων, ενώ θα περιόριζε ριζικά και την δυνατότητα πελατειακών συναλλαγών.
Όμως οι κρατιστές έβλεπαν τα ίδια θέματα ως μειονέκτημα και κύριο λόγο απόρριψης της πρότασης. Το ίδιο αντικείμενο το οποίο, κατά τους προτείνοντες, ήταν το όφελος του ουσιαστικού περιορισμού του μεγέθους του Κράτους ήταν το απορριπτέο κόστος της απώλειας θέσεων εργασίας.
Οι μεν επεδίωκαν την κατάργηση του πελατειασμού, οι δε την διατήρησή του. Ελλείψεις της Πρότασης ΚΤΕΣ Όμως η Πρόταση ΚΤΕΣ, όπως παρουσιάστηκε τον Μάιο του 2012, είχε τρεις σοβαρές ελλείψεις. Αυτοί που την πρότειναν (στην δίνη των εκλογών οργής του 2012) σίγουρα δεν είχαν ψευδαισθήσεις ότι η πρόταση ήταν πλήρης. Έλπιζαν ότι οι ελλείψεις θα εντοπίζονταν και θα συμπληρώνονταν κατά τη συζήτηση επί της πρότασης. Αφού αυτή η συζήτηση δεν διεξήχθη ποτέ, οι ελλείψεις παραμένουν, αποδυναμώνοντας την πρόταση συνολικά.
Τα κρίσιμα κενά ήταν τρία:
● Πρώτον, η πρόταση αγνοούσε την ασφάλιση υγείας. Χωρίς κατάργηση των αντίστοιχων εισφορών, παράλληλα με τις εισφορές για σύνταξη, δεν μπορεί να αντληθεί το όφελος της ολικής κατάργησης της γραφειοκρατίας.
● Δεύτερον, η πρόταση δεν ανέφερε τι θα γινόταν για αυτούς που σήμερα δικαιούνται συντάξεις άνω των 700 ευρώ – δηλαδή της «μεσαίας τάξης». Η περιγραφή υπονοούσε ότι θα αναπτυσσόταν ο τομέας της ιδιωτικής / συλλογικής αποταμίευσης για να αναπληρώσει το κενό. Όμως δεν έλεγε ούτε πώς ούτε και σε ποιο βαθμό η ανάπτυξη ενός τέτοιου κλάδου θα αποτελούσε αντικείμενο κρατικής μέριμνας ή συγκεκριμένων πολιτικών πρωτοβουλιών. Και η έκφραση της ευχής «ότι θα ανταποκριθεί ο ιδιωτικός τομέας» δεν αρκεί.
● Τρίτον, και σοβαρότερο, η πρόταση περιέγραφε το σύστημα σε πλήρη λειτουργία, αγνοώντας προβλήματα μετάβασης στο νέο σύστημα. Όσοι γνωρίζουν τις τεχνικές πτυχές ασφαλιστικών θεμάτων αναγνώρισαν την περιγραφή του συστήματος σαν ένα σύστημα πλήρως ώριμο – δηλαδή αφού έχει εφαρμοστεί επί μακρά σειρά ετών (αυτό που λέγεται στα αγγλικά steady state).
Η περιγραφή του συστήματος σε κατάσταση πλήρους λειτουργίας είναι το πρώτο απαραίτητο βήμα, αλλά πρέπει να συνοδεύεται και από πρόταση για τη μεταβατική περίοδο.
Πηγή :http://athensreviewofbooks.com
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου