Γνωρίζετε την αρχαία Άργιλο;

 © Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Πειραιώς,  Μουσείο Ελιάς και Λαδιού

H Άργιλος δεν υπάρχει σαν λήμμα σε πολλές εγκυκλοπαίδειες… Κι όμως! Η πολιτεία αυτή είχε μια ενδιαφέρουσα ιστορική πορεία ενώ τα ανασκαφικά της δεδομένα είναι άκρως ενδιαφέροντα! Η ίδια η ανασκαφή της έχει και διδακτικό χαρακτήρα, αφού εκπαιδεύει φοιτητές καναδικών, αμερικανικών και ευρωπαϊκών πανεπιστημίων αλλά και Έλληνες πτυχιούχους αρχαιολόγους.
Γεωγραφικά η αρχαία Άργιλος βρίσκεται 4 χλμ. δυτικά των εκβολών του ποταμού Στρυμόνα, σε απόσταση 6 περίπου χλμ. από την αρχαία Αμφίπολη. 

Η πόλη καταλαμβάνει τον λόφο Παλαιόκαστρο και εκτείνεται σε έκταση 150 στρεμμάτων. Κατά την φιλολογική παράδοση ιδρύθηκε το 655 π.Χ. από Ανδρίους. Ήταν η παλαιότερη αποικία στην αιγαιακή ακτή και η ανατολικότερη της Άνδρου. Σκοπός της ίδρυσής της ο έλεγχος της κοιλάδας του Στρυμόνα και της πλούσιας σε αγροτικά προϊόντα, σε ξυλεία και σε μεταλλεύματα ενδοχώρας

 © Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Πειραιώς,  Μουσείο Ελιάς και Λαδιού

Στα χρόνια που δεν υπήρχε η Αμφίπολη, η Άργιλος ήταν μια πόλη οικονομικά εύρωστη αλλά σταδιακά τέθηκε στο περιθώριο. Η κατάληψή της από τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β’ συνηγόρησε στην παρακμή της. Μετά από αυτή την κατάληψη και καταστροφή δεν συνήλθε και δεν ανοικοδομήθηκε.

 Η ακρόπολη ήταν το μόνο τμήμα που επανακατοικήθηκε. Εδώ ακριβώς είναι και το σημείο όπου βρέθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της ελληνιστικής εποχής και ανασκάφηκε ένα από τα σπουδαιότερα κτίσματα της πόλης. Το κτίσμα είναι εντυπωσιακό: τετράγωνο, με πλευρά 14 μ., χοντρούς τοίχους και 2 ορόφους. 

 Στον όροφο κατοικούσε ο κύριος του οικήματος, στο ισόγειο μια πλήρης βιοτεχνική εγκατάσταση, ένα λιοτρίβι άψογα συντηρημένο. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς κατασκεύασε αντίγραφό του για το Μουσείο Ελιάς και Λαδιού στη Σπάρτη. Το οίκημα ήταν οργανωμένο κατά τα πρότυπα της ελληνικής κατοικίας: υπαίθρια αυλή στο κέντρο και γύρω δωμάτια. Μια λίθινη σκάλα οδηγούσε στον όροφο.

© Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Πειραιώς, Μουσείο Ελιάς και Λαδιού

Στον νότιο τομέα της πόλης, που εκτείνεται από την παραλία ως τα ριζά του λόφου, έχουν ανασκαφεί δημόσια αλλά και ιδιωτικά κτίσματα. Στην περιοχή του λιμανιού η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε σπίτια του 7ου αιώνα π.Χ., της εποχής δηλαδή που εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι Έλληνες στον χώρο. Έχουν αποκαλυφθεί τμήματα πλακόστρωτων δρόμων που οδηγούν από την περιοχή του λιμανιού ως την ακρόπολη

. Η ανασκαφή των κτισμάτων του νότιου τομέα βοηθά στην κατανόηση του τρόπου που χτιζόταν μια ελληνική πόλη στον θρακικό χώρο: πως οι άποικοι συνυπήρχαν με τον ντόπιο πληθυσμό για περίπου 100 χρόνια και στην συνέχεια τον αφομοίωσαν πλήρως, με αποτέλεσμα τα μεταγενέστερα χρόνια  να γίνεται λόγος για καθαρά ελληνική πόλη σε περιοχή που έχει εξολοκλήρου εξελληνιστεί! Αξιοθαύμαστη είναι η οργάνωση της αποχέτευσης των ομβρίων υδάτων! Όλα είναι εντυπωσιακά!

Η ανασκαφή της Αργίλου είναι μια συστηματική ανασκαφική έρευνα στο πλαίσιο κοινού ελληνοκαναδικού προγράμματος που ξεκίνησε το 1992 και συνεχίζεται. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι απόλυτα ικανοποιητικά. Σκοπός είναι η τελική διαμόρφωση ώστε να αποδοθεί στους επισκέπτες. Η διέλευση της Εγνατίας οδού σε μικρή απόσταση από την αρχαία πόλη δίνει μια καλή ευκαιρία αξιοποίησης του αρχαιολογικού χώρου.
Θεοχάρης Χρηστίδης
Ιστορικός- Φιλόλογο