Πορτογαλία: Ρεύμα αμφισβήτησης του ευρώ στην Αριστερά

ΝΟΥΝΟ ΤΕΛΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΣΤΑΘΗ ΚΟΥΒΕΛΑΚΗ

Τίποτε δεν μπορεί πλέον να κρύψει την κατάρρευση του «καλύτερου μαθητή» των μνημονιακών συνταγών: η οικονομική ύφεση βαθαίνει, η ανεργία εκτοξεύεται στα ύψη, το επιτόκιο του δημόσιου δανεισμού έφτασε αυτή τη βδομάδα το 8% και το χρέος 123% του ΑΕΠ ενώ γίνεται ανοιχτά πλέον λόγος για δεύτερο Μνημόνιο.

 Σ’αυτό το κλίμα, και κάτω από την ογκούμενη λαϊκή αντίδραση, η δεξιά κυβέρνηση του Πάσος Κοέλιο δέχτηκε βαρύ πλήγμα με την παραίτηση δύο βασικών της στελεχών, εκ των οποίων ο υπουργός οικονομικών και άνθρωπος εμπιστοσύνης της τρόϊκας Βικτόρ Γκασπάρ.

 Η δε παραίτηση του υπουργού εξωτερικών Πάουλο Πόρτας δημιουργεί αμιφιβολίες για την ίδια την επιβίωση του κυβερνητικού συνασπισμού, που δεν διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία χωρίς την στήριξη του κόμματος του Πόρτας CDS-PP.

Ολα αυτά δημιουργούν ατμόσφαιρα έντονης ανυσυχίας στο ευρωπαϊκό κέντρο, που εκφράζει με μεγάκη σαφήνεια οπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, που κάλεσε την πολιτική ηγεσία της Πορτογαλίας να συμβάλει ώστε η χώρα να ανακτήσει το ταχύτερο πολιτική σταθερότητα.

«Η πρώτη αντίδραση των αγορών δείχνει τον προφανή κίνδυνο η αξιοπιστία που είχε οικοδομήσει στον χρηματοοικονομικό τομέα η Πορτογαλία το τελευταίο διάστημα να τεθεί σε κίνδυνο από τη σημερινή πολιτική αστάθεια», ανέφερε ο Μπαρόζο σε ανακοίνωση της προεδρίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

 «Αυτή η λεπτή κατάσταση απαιτεί να επιδειχθεί μεγάλο αίσθημα ευθύνης από όλες τις πολιτικές δυνάμεις και όλους τους πολιτικούς ηγέτες», πρόσθεσε, καλώντας τη Λισαβόνα να «ξεκαθαρίσει την κατάσταση το συντομότερο δυνατόν». «Η Επιτροπή και εγώ προσωπικά παρακολουθούμε την κατάσταση με ανησυχία», ανέφερε ο Πορτογάλος πρόεδρος της Κομισιόν.


Η πολιτική κρίση δεν περιορίζεται όμως μόνο στην αποσταθεροποίηση του κυβερνητικού συνασπισμού και τις νευρικότητα των τροϊκανών.

 Σφραγίζεται από την κλιμακούμενη λαϊκή κινητοποίηση, με πιο πρόσφατα ορόσημα τη γενική απεργία που προκήρυξαν τα συνδικάτα στις 27 Ιούνη και τη διαδήλωση στην οποία κάλεσαν χθες Σάββατο, με αίτημα την παραίτηση της κυβέρνησης, την οποία ζητά σύσσωμη η αντιπολίτευση.


Οι διεργασίες εντός της αριστεράς εν τω μεταξύ συνεχιζονται, επικεντρωμένες σε δύο βασικά ζητήματα: το θέμα της «κυβέρνησης της Αριστεράς», το οποίο προωθούν με διαφορετικούς τρόπους τόσο το ΚΚ Πορτογαλίας όσο και το

Μπλόκο της Αριστεράς, αλλά αποδέχεται και ένα τμήμα του Σοσιαλιστικού Κόμματος, με βασικό εκφραστή τον ιστορικό του ηγέτη (αλλά και νεκροθάφτη της Επανάστασης των Γαρυφάλλων…) Μάριο Σοάρες, και το θέμα του ευρώ και της στρατηγικής έναντι της ΟΝΕ και της ΕΕ.

Αυτό το τελευταίο σημείο αναπτύσσει στο κείμενο που ακολουθεί ο Νούνο Τελές, οικονομολόγος, ερευνητής στο πανεπιστήμιο της Κόϊμπρα, στέλεχος του Μπλόκο της Αριστεράς και έως πρόσφατα μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του.
ΣΤΑΘΗΣ ΚΟΥΒΕΛΑΚΗΣ

Η ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΣΥΖΗΤΑΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩ
Του ΝΟΥΝΟ ΤΕΛΕΣ

Η Πορτογαλία είναι αναμφισβήτητα μια από τις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν περισσότερο πληγεί από την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Σε αντίθεση με ότι συνέβη σε χώρες όπως η Ισπανία ή η Ελλάδα, οι Πορτογάλοι δεν επωφελήθηκαν από την άφθονη ρευστότητα που διοχετεύθηκε στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές.

Οπως και στην Ιταλία, η πορτογαλική οικονομία παρέμεινε στάσιμη από την αρχή της ένταξης στην ευρωζώνη, με την ανεργία να αυξάνεται με σταθερό ρυθμό. Παρ’όλα αυτά, τα προβλήματα χρέους των άλλων περιφερειακών χωρών άγγιξαν και την Πορτογαλία, που σταδιακά έγινε η ευρωπαϊκή χώρα με το υψηλότερο καθαρό εξωτερικό χρέος σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας.

 Η κρίση του ευρώ έπληξε την πορτογαλική οικονομία ιδιαίτερα σκληρά, και αναγκάσε τη χώρα να καταφύγει σε δανεισμό από την τρόικα όταν κορυφώθηκε η κερδοσκοπία στην αγορά τίτλων δημόσιου χρέους, το 2010-11.


Τα αποτελέσματα των μέτρων λιτότητας που υπαγορεύονται από το μνημόνιο που συνήφθη με την τρόικας είναι παρόμοια με αυτά των άλλων περιφερειακών χωρών: οικονομική ύφεση (-3% συρρίκνωση του ΑΕΠ το 2012, με περαιτέρω προβλεπόμενη πτώση 3% για το 2013), ανεργία (πάνω από 20% σε πραγματικά μεγέθη), περικοπή των μισθών, μαζική μετανάστευση, και υποβαθμισμένες δημόσιες υπηρεσίες.

Παρ ‘όλα αυτά, η συζήτηση για τη Νομισματική Ένωση και μια ενδεχόμενη έξοδο από το ευρώ ήταν μέχρι πρόσφατα σχεδόν απούσα από τη δημόσια συζήτηση.

Από τη δεξιά κυβέρνηση γίνονταν ευκαιριακές αναφορές που τη παρουσίαζαν ως καταστροφικό σενάριο που η Πορτογαλία θα πρέπει να αποφύγει πάση θυσία, ενώ τα κόμματα της Αριστεράς απέφευγαν τη σχετική συζήτηση. Τις λίγες φορές μάλιστα που τα τρία κόμματα της πορτογαλικής αριστεράς – το 

Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΣΚ), το Αριστερό Μπλοκ (ΑΜ) και το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΠΚΚ) – βρέθηκαν αντιμέτωπα με το θέμα για το ευρώ κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η αντίδρασή τους ήταν είτε μια πλήρης απόρριψη της δυνατότητας εξόδου ή η κατφυγή σε μια ασαφή και διφορούμενη θέση.

Το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, απορρίπτει κάθε είδους ευρωσκεπτικισμού. Το κόμμα αυτό ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της πορτογαλικής επανάστασης του 1974 με στόχο την αντιμετώπιση της κομμουνιστικής «απειλής» της.

 Εθεσε την ένταξη στην ΕΕ ως το κύριο ιστορικό στόχο για τη χώρα, αφήνοντας πίσω το αυτοκρατορικό παρελθόν, και με τους δημοκρατικούς θεσμούς ακόμη εύθραυστους. Βρισκόμενο τώρα στην άνετη θέση τη αντιπολίτευσης, το ΣΚ προτείνει ένα πρόγραμμα ηπιότερης λιτότητας και ευρωπαϊκής έμπνευση μεταρρυθμίσεων, αποφεύγοντας οποιαδήποτε σοβαρή συζήτηση σχετικά με τις διαρθρωτικές ρίζες της σημερινής κρίσης και την ρόλο της Νομισματικής Ένωσης.

Το Μπλόκο της Αριστεράς είναι ένα κόμμα που ιδρύθηκε σχετικά πρόσφατα από μια συμμαχία μικρών αριστερών κομμάτων, και είχε σημαντική εκλογική άνοδο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000.

Αν και επικρίνει την ΕΕ και την αρχιτεκτονική του ευρώ, παραμένει αυστηρά προσηλωμένη σε μια μάλλον ασαφή «προοδευτική ευρωπαϊκή ατζέντα». Αυτό το κόμμα στάθηκε, στα τέλη του 2011, ο σφοδρότερος πολέμιος κάθε ενδεχόμενου εξόδου από το ευρώ, με την ηγεσία του να αντιδρά με σφοδρότητα στην προσπάθεια ανοίγματος μιας εσωτερικής συζήτησης από μια ομάδας μελών του κόμμματος. Η έξοδος από το ευρώ χαρακτηρίσθηκε ως «εθνικιστική» πρόταση, με καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή των εργαζομένων.

Τέλος, το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, ένα από τα λίγα κομμουνιστικά κόμματα στην Ευρώπη που όχι μόνο διατηρεί ισχυρή επιρροή στα συνδικάτα, αλλά διαθέτει και σημαντικό εκλογικό βάρος (γύρω στο 8-10% των ψήφων), ήταν ανέκαθεν το πιο ευρωσκεπτικιστικό κόμμα της Πορτογαλίας.

 Κραδαίνοντας τα ορθόδοξα μαρξιστικά-λενινιστικά διαπιστευτήριά του, έχει υιοθετήσει μια πατριωτική ρητορική κατά της ΕΕ από την αρχή της ένταξης της χώρας σ’αυτήν (1986). Ωστόσο, παρ’όλο που αναγνωρίζει τη μη βιωσιμότητα του ευρώ και την ανάγκη διάλυσης της ΟΝΕ, το ΠΚΚ είναι προσεκτικό σχετικά με την έξοδο του ευρώ, που θεωρείται ως μια επιλογή με υψηλό κόστος, που θα μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή από την εγχώρια ταξική πάλη.

Το πολιτικό ταμπού γύρω από το ευρώ έσπασε αρχικά με τις συζητήσεις που ξεπήδησαν μέσα από ορισμένα νέα κοινωνικά κινήματα, που έφεραν σε επαφή ένα δυναμικό προερχόμενο από όλα τα αριστερά κόμματα όπως η Πρωτοβουλία Πολιτών για Λογιστικό Ελεγχο του Χρέους, η Συνέλευση για τη Δημοκρατική Εναλλακτική, κ.α.

Οι συζητήσεις αυτές είχαν όμως κυρίως ένα τεχνικό χαρακτήρα, αφορούσαν κυρίως αριστερούς οικονομολόγους και δεν συναντήθηκαν με ένα ευρύτερο ακροατήριο.

Πιο πρόσφατα ωστόσο, η συνεχής εξαγγελία πρόσθετων μέτρων λιτότητας σε συνδυασμό με την εξέλιξη της κατάστασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδίως λόγω της κυπριακής κρίσης, άλλαξε το πολιτικό κλίμα στην Πορτογαλία.  

Πολλαπλασιάζονται πλέον οι φωνές που ζητούν δημοσίως την έξοδο από το ευρώ, ή τουλάχιστον τη σοβαρή επανεξέταση της βιωσιμότητας της παραμονής εντός της ΟΝΕ, όπως και έχει επίσης αυξηθεί η κάλυψη του θέματος από τα ΜΜΕ. Το πιο χαρακτηριστικό δείγμα είναι το τελευταίο τεύχος της πορτογαλικής έκδοσης της Monde Diplomatique που είναι αφιερωμένο στην συζήτηση για το ευρώ.

Τα κείμενα υπογράφονται από ορισμένες από τις πιο γνωστές προσωπικότητες της αριστεράς: από το ΠΚΚ ο πρώην γενικός γραμματέας του κόμματος Κάρλος Καρβάλιας και ο πρώην βουλευτής Οκτάβιο Τεξιέρα, από το Μπλόκο της Αριστεράς η ηγετική του μορφή Φρανσίσκο Λουσά, από το Σοσιαλιστικό Κόμμα ο πρώην υπουργός Βιέρα Ντα Σίλβα και ο βουλευτής Ζοάο Γκαλάμπα.  

Όλοι μοιράζονται ένα κοινό σκεπτικισμό σχετικά με το μέλλον του ευρώ και υποστηρίζουν την ανάγκη περαιτέρω συζήτησης επί του θέματος.

 Οι απαντήσεις όμως διαφέρουν: ο Ντα Σίλβα και ο Λουσά απορρίπτουν την αποχώρηση, που χαρακτηρίζουν ως «τη χειρότερη από όλες τις λύσεις» (Λουσά), άλλοι, όπως ο Γκαλάμπα, θεωρούν τη διάλυση της ΟΝΕ ως αναπόφευκτη, ενώ οι Καρβάλιας, Τεξιέρα και ο γράφων υποστηρίζουν την έξοδο από την ΟΝΕ ως απαραίτητη προϋπόθεση για μια ευρύτερη προοδευτική ατζέντα. Ο αριθμός όσων τοποθετούνται ανοιχτά υπέρ της εξόδου απο την ΟΝΕ αυξάνεται διαρκώς σε όλα τα αριστερά κόμματα, αν και παραμένει ως τώρα μειοψηφία.

Η επιδείνωση της κρίσης στην Πορτογαλία σίγουρα θα οδηγήσει στην εμβάθυνση της συζήτησης. Σημαντικό ρόλο σ’αυτό θα παίξει η μεταφορά της σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια κρίσιμη προϋπόθεση για τη διαμόρφωση εναλλακτικών προτάσεων ικανών να σπάσουν την τρέχουσα πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία.
Μετάφραση Στάθης Κουβελάκης

Μια συντετμημένη εκδοχή του άρθρου δημοσιεύτηκε στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» στις 7 Ιουλίου 2013
Πηγή: Ίσκρα
inprecor
Πηγή :