Οι επιπτώσεις του κιτς στην οικονομία

Του Νίκου Χρυσολωρά

Αν κάτι βελτιώθηκε στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης, αυτό είναι οι γάμοι, όπως είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω τις τελευταίες ημέρες. Με κίνδυνο να παρεξηγηθώ σοβαρά από γνωστούς, οι οποίοι ενδεχομένως να παρακολουθούν τη στήλη, ομολογώ ότι τα τελευταία Σάββατα του Ιουλίου, που τα χαρμόσυνα γεγονότα βρίσκονται σε έξαρση, υπήρξαν επί χρόνια για μένα τραυματικές εμπειρίες. Ούτε θέλω να σκέφτομαι τις αμέτρητες ώρες ανίας που πέρασα σε λευκοστολισμένες ροτόντες, με ανθρώπους τους οποίους ελάχιστα γνώριζα, διότι τα ζευγάρια που παντρεύονταν θεωρούσαν ότι «πρέπει» να καλέσουν όσο περισσότερους σχετικούς και άσχετους μπορούν, είτε λόγω υποχρέωσης είτε με την προσδοκία της κοινωνικής ανέλιξης.  Πολλές φορές ήμουν εγώ ο άσχετος, καθώς υποχώρησα στις πιέσεις να πάω σε γάμους ανθρώπων με τους οποίους δεν έχω στενές επαφές, μόνο και μόνο για να βγει κάποια φαντασιακή «υποχρέωση». Βλέπετε, η θέση των νεονύμφων στην κοινωνική ιεραρχία, τα χρόνια της Αστακοκρατίας, μετριόταν με τις εκατοντάδες των καλεσμένων.  Το αποτέλεσμα ήταν οι γνωστοί και αγαπημένοι να χάνονται σ’ ένα πλήθος αγνώστων, μέσα σε δήθεν κτήματα και κακόγουστες, αχανείς, αίθουσες δεξιώσεων.  Χρόνια εμπειρικής παρατήρησης με οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι όσο πιο πολυτελές ήταν το δανεικό αμάξι και το πανάκριβο νυφικό με το οποίο εμφανιζόταν η νύφη και όσο πιο «λαμπρή» η δεξίωση τόσο χειρότερος, από πλευράς κεφιού, αποδεικνυόταν ο γάμος. Εκτός από την ανηδονία ως παρενέργεια του νεοπλουτισμού, όμως, αυτό που δεν έχει ίσως αναλυθεί επαρκώς είναι η σχέση ανάμεσα στην κακογουστιά και την οικονομική κατάρρευση της χώρας. Οι καταστάσεις που περιέγραψα δεν αποτελούσαν την εξαίρεση. Οι υπερβολές με τους γάμους των δεκάδων χιλιάδων ευρώ αποτελούσαν τον κανόνα για την ελληνική μεσαία τάξη. Και είναι ενδεικτικές για το πώς διαχειριστήκαμε την κατάσταση, όταν πιάσαμε λεφτά στα χέρια μας. Δεν θέλω να ηθικολογήσω με τη γνωστή ιστορία του (καλβινιστή) τζίτζικα και του (Βαλκάνιου) μέρμηγκα. Απλώς επισημαίνω το προφανές: ότι οι πολυτελείς γάμοι, τα θηριώδη τζιπ που είχαν κατακλύσει τα προάστια της Αθήνας και το πάλαι ποτέ προκεχωρημένο αστικό φυλάκιο του Κολωνακίου, καθώς και τα άπειρα σπίτια και εξοχικά, αποδείχθηκαν τελικά πάρα πολύ κακές επενδύσεις.  Σήμερα, η ελληνική μεσαία τάξη πληρώνει αυτές τις καταστροφικές επενδυτικές επιλογές. Βλέπω ανθρώπους παγιδευμένους στους τοίχους σπιτιών που δεν χρειάζονται, τα οποία ούτε νοικιάζονται ούτε πωλούνται, να κοιτάνε με απορία τα τζιπ και τις ενεργοβόρες λαμαρίνες τους, διερωτώμενοι τι να τις κάνουν. Γύρω από το κιτς χτίστηκε μία ολόκληρη οικονομία: ήταν πολύ πιο προσοδοφόρο να στηθούν επιχειρήσεις που μεταπωλούσαν απλώς αγαθά, τα οποία είχαν παραχθεί στο εξωτερικό και οι ιθαγενείς αγόραζαν με φθηνά δανεικά, παρά να ταλαιπωρηθεί κανείς με εξωστρεφείς και εξαγωγικές δραστηριότητες. Δεν υπήρχε κανένας λόγος να επενδυθούν χρήματα στην «έρευνα και ανάπτυξη», τομείς καίριας σημασίας για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές μιας οικονομίας. Το έβλεπα και στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, όπου η ενασχόληση με την οικοδομή ή τη μεταπώληση ρώσικης βότκας και ιταλικού καφέ ήταν πολύ πιο επικερδείς -και κυρίως «εύκολες»- δραστηριότητες από την παραγωγή και εξαγωγή μελιού ή οποιουδήποτε άλλου τοπικού προϊόντος. Το σκάσιμο της φούσκας προκάλεσε ανεπανάληπτο σοκ, κυρίως ψυχολογικό. Κρίσεις είχε αντιμετωπίσει και στο παρελθόν η Ελλάδα, αλλά ουδέποτε τόσο μεγάλος αριθμός ανθρώπων που απολάμβανε τόσο μεγάλη οικονομική άνεση «υποβαθμίστηκε» στο επίπεδο του βιοπαλαιστή, που αγωνιά για τον επιούσιο.  Και η πιο μεγάλη ίσως δυσκολία που αντιμετωπίζει η ελληνική μεσαία τάξη είναι να συμβιβαστεί με αυτήν τη δραματική αλλαγή της κοινωνικής της θέσης. Αυτή η ψυχολογική διάσταση της κρίσης είναι όμως και μία μοναδική ευκαιρία για να βγει κάτι θετικό από όλη αυτή την τραγωδία που ζούμε: να αναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με το χρήμα, να αναλογιστούμε τι εννοούμε -και τι θα εννοούμε στο μέλλον- όταν λέμε ότι κάποιος «πρόκοψε στη ζωή του», τι αντιλαμβανόμαστε ως επιτυχία και τι θεωρούμε ευτυχία.  Τα ερωτήματα αυτά είναι μεν υπαρξιακά, αλλά από τις απαντήσεις που θα δώσουμε εξαρτάται εν πολλοίς και η ανάκαμψη της οικονομίας. Τον τελευταίο καιρό, οι μαζεμένοι γάμοι ανάμεσα σε φίλους και αγαπημένους ανθρώπους με κάνουν κι αισιοδοξώ ότι κάτι έχουμε καταλάβει για τα λάθη μας.

Πηγή : http://www.kathimerini.gr/