Πως να φτιάξουμε μια Ελλάδα για τους Έλληνες

Κείμενο: Βασίλης Ραφαηλίδης*

Η Ελλάδα ανήκει στους ‘Ελληνες, σύμφωνοι. ‘ Ομως, οι ‘Ελληνες ανήκουν στην Ελλάδα; Ιδού η απορία διατυ­πωμένη με τη μορφή παράδοξου ερωτήματος. Από όσο ξέρουμε, κανείς πριν από το Γεράσιμο Κα­κλαμάνη δεν τόλμησε να διατυπώσει αυτό το επικίνδυ­νο ερώτημα. Η επικινδυνότητα του οποίου συνίσταται στο γεγονός πως καταργεί την Ελλάδα ως γεωγραφική έννοια, δίνοντάς της ένα περιεχόμενο πολύ ευρύτερο από το γεωγραφικό. Στο εντελώς εκπληκτικό βιβλίο του «Επί της δομής του νεοελληνικού κράτους» (έκδο­ση του συγγραφέα), που αν διαβαστεί από αυτούς που θα έπρεπε να διαβαστεί θα προκαλέσει ταραχή μεγάλη, η Ελλάδα ούτε ήταν ποτέ ούτε είναι και τώρα έννοια με αυστηρό γεωγραφικό περιεχόμενο. Γιατί η Ελλάδα είναι μια πνευματική και μια πολιτιστική έν­νοια, που εκτείνεται σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσό­γειο, χωρίς αυτό να σημαίνει πως ολόκληρη η Ανατολι­κή Μεσόγειος ανήκει στους  Ελληνες. Ο Κακλαμάνης, απέχει πολύ από το να είναι μεγαλο- ιδεάτης. Και, φυσικά, δεν είναι εθνικιστής. Ελλάδα λοιπόν, είναι ο ελληνικός πολιτισμός, και πέραν τούτου ουδέν.

Αθήνα, ο Παρθενώνας στα 1821. Edward Dodwell: Views in Greece, London 1821

Στην αρχαιότητα, τούτο τον πολιτισμό δεν τον πρα­γμάτωσε μια και μόνο εθνότητα, οι αυτόχθονες  ‘Ελλη­νες. Η Ελλάδα κατοικούνταν, τότε, όπως και τώρα από μία πανσπερμία λαών και εθνοτήτων. Και η γεωγραφική της θέση συντέλεσε ώστε όλοι οι πολιτισμοί που ανα­πτύχθηκαν στην Ανατολική λεκάνη της Μεσογείου να συγχωνευτούν τελικά σε ένα, που κατ’ οικονομία ονο­μάστηκε ελληνικός. Με άλλα λόγια, ο ελληνικός πολιτι­σμός δεν είναι το δημιούργημα ενός προνομιούχου και ιδιοφυούς λαού, προορισμένου από τη Μοίρα να μεγα­λουργήσει.

Δεν υπάρχουν μεγαλοφυείς λαοί. Υπάρχουν μόνο με­γαλοφυείς άνθρωποι. Κι αν ένας λαός, όπως οι αρχαίοι Έλληνες, δημιουργεί ένα μεγαλειώδη πολιτισμό, αυτό δεν οφείλεται στο φανταστικό άθροισμα, που ονομά­στηκε δολίως «εθνική ιδιοφυία», αλλά στην ιστορική συγκυρία, καθώς και στη γεωγραφική θέση εντός της οποίας τελείται η ιστορική συγκυρία, σε μια δεδομένη στιγμή του ιστορικού χρόνου.

Η Ελλάδα, λοιπόν, από γεωγραφική άποψη είναι η καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου. ‘Ηταν φυσικό, συ­νεπώς, να γίνει ο χώρος συνάντησης όλων των μεσογει­ακών πολιτισμών, που κάποτε συναποτέλεσαν αυτό που ονομάστηκε «ελληνικός πολιτισμός». Που δεν είναι παρά η πιο ψηλή κορφή στην οποία έφτασε ο μεσογει­ακός πολιτισμός, από τότε που πρωτοεμφανίστηκε στη Βαβυλωνία, στην Ασσυρία και στην Αίγυπτο.

Αυτό σημαίνει πως δε νομιμοποιούμαστε να είμαστε υπερήφανοι για τους αρχαίους μας προγόνους. Πρώτο γιατί ουδεμία φυλετικά καθορισμένη σχέση έχουμε με τους αρχαίους μας προγόνους. Και δεύτερο γιατί πολι­τιστικά απέχουμε έτη φωτός από κείνους.

‘Αλλωστε και οι αρχαίοι μας πρόγονοι ήταν μια παν- σπερμία λαών. Ουδείς θα μπορούσε να αποδείξει την άνευ νοήματος, άλλωστε, «φυλετική καθαρότητα» των αρχαίων Ελλήνων, πολύ περισσότερο όταν και σήμερα τούτη η καθαρότητα είναι ένας χονδροειδέστατος μύ­θος προς κατανάλωση των «εθνικοφρόνων». Που όσο πιο «εθνικόφρονες» είναι τόσο μικρότερη σχέση έχουν με τον ελληνικό πολιτισμό.

Χάρτης που δείχνει την αρχική έκταση του Βασιλείου της Ελλάδας, όπως ορίζεται στη Συνθήκη του 1832 (σε σκούρο μπλε).

Ο Κακλαμάνης, αποδεικνύει με μια συναρπαστική μαθηματική λογική πως η «ελληνικότητα» και η «εθνι- κοφροσύνη» ουδεμία σχέση μπορεί να έχουν, μεταξύ τους. Γιατί δεν υπήρξε ποτέ γεωγραφικά προσδιορίσιμο ελληνικό έθνος, ενώ υπήρξαν πολλά ελληνικά κράτη και κανένα… νεοελληνικό. Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, πως δεν υπάρχει ελληνική εθνότητα. Μόνο που δεν μπορεί να προσδιοριστεί ούτε από τη γεωγραφία ούτε από τη θρησκεία.

Ο τίτλος; λοιπόν, του βιβλίου του. Γερ.. Κακλαμάνη «Επί της δομής του νεοελληνικού κράτους», δε μελετά­ει μια ανύπαρκτη δομή, αλλά ερευνά τις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες ύπαρξης στο μέλλον μιας τέτοιας δομής. Το νεοελληνικό κράτος, για τον Κακλανάνη, εί­ναι και κάτι που «πρέπει να προκύψει». Πράγμα που σημαίνει πως ακόμα δεν έχει προκύψει. Με άλλα λόγια, πρέπει να φτιάξουμε μια Ελλάδα.

Αλλά, τότε τι είναι αυτό που ονομάζουμε νεοελληνικό κράτος; Γιατί, σίγουρα, υπάρχει ένα τέτοιο. Είναι το τε­χνητό κράτος, κάτι σαν το Βέλγιο ας πούμε, που δημιούργησαν οι μεγάλες δυνάμεις αμέσως μετά τη νικηφό­ρα έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης. Που όσο με­γαλειώδης και αν ήταν δε θα οδηγούσε στη δημιουρ­γία κράτους αν αυτό δε βόλευε τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής. ‘ Αλλωστε, κατά τον Κακλαμάνη, ή Ελληνι­κή Επανάσταση δεν έγινε για να δημιουργηθεί αυτό το συγκεκριμένο κράτος αλλά για να αυτονομηθεί από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μια περιοχή της, όπως επιχειρήθηκε και νωρίτερα με τον Αλή Πασά. Που, όπως και η Οθωμανική Αυτοκρατορία στο σύνολό της, απεί­χε πολύ από το να είναι ομοιογενής εθνολογικά και θρησκευτικά. Στην Ελληνική Επανάσταση πήραν λοι­πόν μέρος και μωαμεθανοί. Ο Κακλαμάνης έχει βάσι­μους λόγους να υποπτεύεται πως οι μισοί τουλάχιστον από τους εξεγερμένους ‘Ελληνες ήταν μωαμεθανοί- χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν ήταν και ‘ Ελληνες”. Γι­ατί ‘ Ελληνες δεν ήταν -και δεν είναι- μόνο οι χριστια­νοί ορθόδοξοι, όπως έφτασε να γίνει πιστευτό μέσα από μια ανόητη εθνικιστική προπαγάνδα, που ταύτισε τον ελληνισμό με την ορθοδοξία, πετώντας στο περι­θώριο όσους αυτόχθονες ασπάστηκαν άλλες θρησκείες ή όσους ετερόχθονες έφεραν στην καινούρια τους πα­τρίδα τη θρησκεία των προγόνων τους.

Σήμερα, σχεδόν όλα τα παράλια της Μικρασίας κα­τοικούνται από εξισλαμισμένους  Έλληνες, πολλοί από τους οποίους εξισλαμίστηκαν μόνο και μόνο για να μην υποστούν τη δύσκολη, όπως αποδείχτηκε, τύχη των ελ­ληνικών πληθυσμών που αντάλλαξε ο Βενιζέλος. (Βλέπε επί του θέματος και το άλλο βιβλίο του Κακλαμάνη με τον τίτλο «η Ανατολική Μεσόγειος ως Ευρωπαϊκή Ιστορία», καθώς και το χρονικά προγενέστερο «Νεοελληνισμός και ιστορικές συσχετίσεις»).

   Δεν είναι ιστορικό λάθος, είναι ιστορική λαθροχειρία Ο αυταπόδεικτα ανόητος ισχυρισμός «πας ‘Ελλην, χρι­στιανός ορθόδοξος». Θα δούμε την άλλη Κυριακή πως και γιατί η Ορθοδοξία ταυτίστηκε με τον ελληνισμό, για να σχηματιστεί εκείνη η τεχνητή έννοια «ελληνοχριστια­νικός», τα δύο συνθετικά της οποίας είναι αντιφατικά και συνεπώς αλληλοαποκλειόμενα, όπως αποδείχνει ο Κακλαμάνης από τη Λευκάδα. (Οι Επτανήσιοι δεν έχουν σοβαρούς ιστορικούς λόγους να είναι φανατικοί ελληνορθόδοξοι. ‘Ετσι και αλλιώς, ήταν πάντα οι χειρό­τεροι εξ Ελλήνων χριστιανοί).

Για να αντιληφθούμε τη συλλογιστική του Κακλαμάνη πρέπει κατ’ αρχήν να σταματήσουμε λιγάκι στις προφάνειες. Υπάρχει λοιπόν σήμερα στην Ελλάδα ένας έντονος τοπικισμός. Τόσο έντονος, όσο και εκείνος της αρχαιοελληνικής πόλης – κράτους. Οι γειτονικές πόλεις και τα γειτονικά ελληνικά χωριά βρίσκονται πάντα σε μια σχεδόν… εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους. Γιατί; Στη Γερμανία αυτός ο τοπικισμός οδήγησε στην ομο- σπονδιοποίηση, και στην Ιταλία σ’ ένα ενιαίο κράτος με ισχυρή εθνική συνείδηση, παρά το γεγονός του κερ­ματισμού της Ιταλίας, σε πολλά κρατίδια, πριν απ’ τον Γαριβάλδη και τον Καβούρ. Γιατί, λοιπόν, το σύγχρονο ελληνικό κράτος, δε διαμορφώθηκε τελικά σε μια ομό­σπονδη δημοκρατία τύπου Γερμανίας, όπου η Μακε­δονία, η Θράκη, η ‘Ηπειρος, η Θεσσαλία, η Στερεά, η Πελοπόννησος, η Κρήτη τα Επτάνησα, οι Κυκλάδες, οι Σποράδες και τα Δωδεκάνησα θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελούν τα κρατίδια μιας ομοσπονδίας;

Το ίδιο ερώτημα ανεστραμμένο: Γιατί οι παραπάνω περιοχές διατηρούν και σήμερα τόσες πολιτιστικές και θεσμικές ιδιαιτερότητες, ώστε να μην καταφέρουν να σχηματίσουν ένα αυστηρά ενιαίο κράτος, όπως στην Ιταλία;

Άλλωστε τι σημαίνουν εκείνοι οι τρομεροί εμφύλιοι πόλεμοι στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης; Γιατί οι Στερεολλαδίτες μισούσαν τόσο πολύ τους Πελοποννήσιους στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης; Για­τί συνεχίζουν να τους μισούν πάντα; Γιατί οι Μακεδό­νες νιώθουν πάντα λιγάκι περιθωριακοί σε σχέση με τον κύριο κορμό του «έθνους», πράγμα που υποχρέω­σε το επίσημο κράτος να καταφύγει στον αστεία και ολοφάνερα δημαγωγικό χαρακτηρισμό της Θεσσαλονί­κης ως «συμπρωτεύουσας»; Γιατί οι Θράκες εμφανί­ζουν μια αυξημένη πολιτική παθητικότητα; Γιατί ο Κα­ζαντζάκης προτιμάει για τον εαυτό του το χαρακτηρι­σμό «Κρητικός»; και όχι «Έλληνας»; Γιατί οι Επτανή­σιοι αισθάνονται πως υπερέχουν έναντι των άλλων Ελλήνων; Γιατί οι Πόντιοι νιώθουν ακόμα και σήμερα φιλοξενούμενοι στη «μητέρα-πατρίδα»; Είναι όντως γι αυτούς η Ελλάδα η « μητέρα-πατρίδα»; ή μήπως μια πο­λύ κακή μητριά, που συνεχίζει να τους κοροϊδεύει με τα γνωστά ανέκδοτα;

Δεν είναι τυχαίο, βέβαια, που σ’ αυτούς τα φόρτω­σαν. (Τέτοια ανέκδοτα υπάρχουν παντού. Όμως, την ανοησία και την αδεξιότητα οι αυτόχθονες άλλων κρα­τών την προσάπτουν πάλι στους αυτόχθονες μιας συγκεκριμένης περιοχής της ίδιας χώρας, και ποτέ σε ετερόχθονες όπως εδώ).

Και το σημαντικότερο, γιατί η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της εμφανίζει μια τόσο μεγάλη έλλειψη ομοιογέ­νειας και συνοχής; Γιατί δε λειτουργούν εδώ οι ϋεσμοί, με συνέπεια οι πάντες να περιμένουν τα πάντα από την παρέμβαση του νομοθέτη και να γίνονται τελικά οι Έλληνες γελοία δικομανείς, καταρρίπτοντας όλα τα ρεκόρ όλων των κοινωνιών; Τι σημαίνει η άκρως διαδο­μένη στις αραβικές χώρες παροιμία «τι Εβραίος, τι ‘Ελ­ληνας»; Τι σημαίνει η αραβική βρισιά «άντε να γαμ… με Έλληνα»;

Γιατί χρειάστηκε ο διπλωματικός αγώνας πολλών ετών για να πειστεί ο εκδότης του πολύ έγκυρου γαλ­λικού εγκυκλοπαιδικού λεξικού «Λαρούς» να δώσει μια λιγότερο προσβλητική ερμηνεία στο λήμα « Έλλη­νας», όπου κάποτε γραφόταν πως η λέξη Έλληνας έφτασε να είναι συνώνυμο του δόλιου και του απατεώ­να; Τι άλλο μπορεί να δηλώνει το περίφημο «δαιμόνιο της φυλής» πέρα από μια φροϊδικής τάξεως εξιδανί­κευση της ελληνικής δολιότητας και απατεωνίας, για την οποία ουδόλως βέβαια έσφαλε ο Γάλλος λεξικογρά­φος; Γιατί το γερμανικό γλωσσικό πρόβλημα, που είναι ανάλογο του ελληνικού, δεν πήρε ποτέ στη Γερμανία μια πολιτική διάσταση όπως εδώ;

Τι μπορεί να σημαίνει ο παραλογισμός της τεχνητά σύνθετης έννοιας «ελληνοχριστιανικός», την οποία πο­τέ κανείς Ευρωπαίος δεν μπόρεσε να κατανοήσει, ενώ εδώ στην Ελλάδα τον κατανοούν πλήρως μόνο οι εκ των «εθνικοφρόνων» θρησκομανείς; Γιατί αναστατώνε­ται η πολιτική ηγεσία κάβε φορά που θα μπει, άδικα έστω, πρόβλημα μειονοτήτων;

Γιατί δε μας δίδαξαν στο σχολείο ότι το κράτος του Αλή Πασά ήταν ελληνικό; Γιατί, μας έκρυψαν πως και ο πρώτος και ο δεύτερος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημο­κρατίας (εννοούμε τους δύο Κουντουριώτηδες) ήταν Αρβανίτες; Γιατί δε μας είπαν πως ο Μιαούλης, η Μπουμπουλίνα και ένα σωρό ακόμα ήρωες της Ελληνι­κής Επανάστασης ήταν Αρβανίτες; Γιατί αποσιωπούν δολιότατα το γεγονός πως η ομάδα χωριών που λέγον­ταν Σούλι ήταν αρβανιτοχώρια κι ότι ένας από τους Μποτσαραίους (που ήταν φυσικά Αρβανίτες), συνέταξε και ελληνοαλβανικό λεξικό; Ποια η κοινωνική αναγκαιό­τητα ύπαρξης ενός τέτοιου λεξικού;

Γιατί στη γεωγραφία δεν αναγράφεται πως η Θήβα είναι μια σχεδόν εξ ολοκλήρου αρβανίτικη πόλη, και πως τα περισσότερα χωριά των Μεσογείων της Αττικής είναι αρβανιτοχώρια; Γιατί οι Βλάχοι, οι Αρβανίτες, οι Σλαύοι, οι Πομάκοι, οι Τούρκοι, οι Αρμένιοι και οι Εβραίοι, που κατοικούν σ’ αυτή τη χώρα συνεχίζουν να αισθάνονται οιονεί φιλοξενούμενοι σε έναν τόπο που είναι και δικός τους; Ποιος σοφός πολιτικός έκανε δώ­ρο τους Τούρκους της Θράκης στους Τούρκους της Τουρκίας; Κανείς λοιπόν δεν κατάλαβε ποτέ πως όλες οι εθνότητες που συναποτέλεσαν το ελληνικό κράτος είναι Έλληνες, ουσιαστικά, ριζικά και απόλυτα κι όχι κατά παραχώρησιν και κατ’ απονομήν της υπηκοότη­τας;

Γιατί να είναι περισσότερο ‘Ελληνας ο πάντα και μό­νιμα δοσίλογος «εθνικόφρων», τούτος ο απόγονος του ‘Ελληνα γκοτζαμπάση της Τουρκοκρατίας, που θησαύ­ριζε σε βάρος των Ελλήνων με τις ευλογίες των αρχόν­των Τούρκων, και που καταπίεζε το ίδιο και τους φτω­χούς Έλληνες και τους φτωχούς Τούρκους, που κα­τοικούσαν σ’ αυτή τη χώρα; Κατά ποία λογική τούτη η μεγαλειώδης Επανάσταση, που την έκαναν όλοι οι καταπιεσμένοι της περιοχής που ονομάστηκε αργότερα Ελλάδα, ήταν εθνική και όχι απλά και καθαρά ελληνική; Κατά ποιά λογική οι «εξ αίματος» ‘Ελληνες αν υποθέσουμε πως υπάρχουν τέ­τοιοι, είναι περισσότερο ‘Ελληνες απ’ τους ετερόχθο­νες, που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, μερικοί μάλι­στα όπως οι Αρβανίτες, σε χρόνους πολύ μακρινούς, δι­ατηρώντας ωστόσο την πολιτιστική τους ιδιαιτερότητα, μέχρι και σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις;

Στα παραπάνω και σε πολλά άλλα ανάλογα ερωτήμα­τα καμιά λογική και επιστημονική απάντηση δεν είναι δυνατή, αν δε δεχτούμε πως οι Έλληνες ήταν στην αρχαιότητα, και συνεχίζουν να είναι και σήμερα -πολύ περισσότερο σήμερα- ένας λαός πολυεθνικός.

Οι αρχαίοι Έλληνες μεγαλούργησαν χάρη στην ανεκτικότητά τους απέναντι σ’ όλους αυτούς που ερχόταν και εγκαθίσταντο στις ελληνικές πόλεις. Που ήταν ελ­ληνικές, γιατί ανάπτυξαν έναν πολιτισμό που ονομά­στηκε, ελληνικός απ’ τον τόπο όπου εμφανίστηκε και όχι απ’ την ποιότητα της ράτσας των αυτοχθόνων.

Η Ελλάδα ήταν πάντα μια χοάνη συγκερασμού εθνο­τήτων και λαοτήτων, ένα τέλειο χωνευτήρι λαών. Και τούτο, χάρη στη θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου εμφανίστηκαν όλοι οι σπουδαίοι πολιτισμοί, που συγκεράστηκαν στον ελληνικό. Πριν από το καθετί, η Ελλάδα είναι μια πολιτιστική έννοια.

(15.2.87, εφημερίδα Έθνος)

*Ο Βασίλης Ραφαηλίδης ήταν δημοσιογράφος, συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου. Γεννήθηκε την Πρωτοχρονιά του 1934 στα Σέρβια του νομού Κοζάνης και πέθανε στις 8 Σεπτεμβρίου 2000 στην Αθήνα. Ευχαριστούμε τον κ. Γιώργο που  μας έστειλε το κείμενο σε ψηφιακή μορφή. Οι φωτογραφίες είναι από εδώ: http://en.wikipedia.org/wiki/Greek_War_of_Independence

Πηγή : http://eranistis.net