Ο Μαλακός, ένας ιδιότυπος χορός της Σερίφου...Video

Λιβάνιος, Γ. Θοδωρής: "Ο Μαλακός, ένας ιδιότυπος χορός της Σερίφου", Παράδοση και Τέχνη061, σελ. 14-15, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2002.

 Ο Μαλακός, ένας ιδιότυπος χορός της Σερίφου Στη Σέριφο, όπως και στα περισσότερα νησιά μας, οι χοροί που κυριαρχούν είναι ο Συρτός, ο Καλαματιανός και ο Μπάλος. Ο Συρτός χορεύεται πάντοτε από τρεις άντρες και δύο κοπέλες, ενώ ο Καλαματιανός έχει ελεύθερη συμμετοχή χορευτών.

 Ο Μπάλος όμως για τη Σέριφο αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο. Δεν χορεύεται οποτεδήποτε αλλά μόνο στο τέλος του χορού της κάθε κοπέλας. Σε ειδικό κενό χρόνο του γλεντιού χορεύονται και άλλοι χοροί, όπως Σέρβικο, Χασαποσέρβικο, Ζεϊμπέκικος, Τσιφτετέλι κλπ., ενώ παλαιότερα χόρευαν και Καρσιλαμά, που σήμερα αγνοείται από τους νέους. Ενας χορός όμως που πάντοτε κλέβει την παράσταση σε κάθε διασκέδαση είναι ο Μαλακός. Πρόκειται για χορό των βρακοφόρων γερόντων από τα Καμπιά [περιοχή με κάποιους μικρούς κάμπους στη Νότια Σέριφο] των Καμπιέζων όπως τους αποκαλούν. Λέγεται ότι είναι δημιούργημα δικό τους.

Οι Καμπιέζοι, σαν μετριοπαθείς νησιώτες και φιλήσυχοι άνθρωποι όπως ήταν, αλλά και κουρασμένοι από τον κάματο της αγροτικής ζωής που έκαναν, επινόησαν αυτόν τον μαλακό, τον ταπεινό γεροντίστικο χορό στα μέτρα τους, για να διασκεδάζουν και να μπορούν να χορεύουν με τα χρόνια που κουβαλούσαν στην πλάτη τους, χωρίς να κουράζονται. Οι Καμπιέζοι ήταν όλοι τους βρακοφόροι, υπάρχουν μαρτυρίες που λένε ότι έβγαζαν τα παπούτσια τους και χόρευαν το χορό τους με ευλάβεια, ξυπόλυτοι, κουνώντας την βράκα τους με ιδιαίτερη χάρη σύμφωνα με το ρυθμό.

 Ο χορός είναι κυκλικός, με ελεύθερη συμμετοχή χορευτών σήμερα, ανεξαρτήτως φύλου ή ηλικίας. Αρχίζει με δύο-τρία επιτόπια βήματα και συνεχίζει προς τα δεξιά με μικρά βήματα, με πρόσωπο όχι προς τη φορά αλλά κατευθείαν εμπρός, ενώ με ένα ειδικό συνθηματικό γύρισμα της μουσικής αλλάζει φορά και χορεύεται αντίθετα, μέχρι που να ακουστεί ξανά το συγκεκριμένο γύρισμα, οπότε οι τελευταίοι γυρίζουν το σώμα τους και χορεύουν αντίθετα, ενώ εκείνοι που ήταν στην αρχή βρίσκονται τώρα στο τέλος.

 Δεν γυρίζουν όμως αμέσως το σώμα τους, αλλά εξακολουθούν να χορεύουν στον ίδιο ρυθμό προς τα πίσω για λίγο, μετά γυρίζουν μαζί με τους υπόλοιπους, χωρίς ποτέ να χάνουν το ρυθμό. Αυτό συνεχίζεται για όση ώρα θέλουν. Εκείνο που παρατηρείται σήμερα δυστυχώς, ακόμη στα χορευτικά συγκροτήματα, είναι ότι ξεκινούν το χορό από τα αριστερά προς τα δεξιά [αν και έχω παλιές καταγραφές (Μιλτιάδης Ευγένιος, Δημήτρης Ζαχαρίας - παλιοί μουσικοί της Σερίφου που έχουν φύγει από τη ζωή, αλλά και από άλλους) που αναφέρουν ότι ο μαλακός χορός αρχίζει κανονικά προς τα δεξιά στην αρχή και μετά γυρίζει αντίθετα, εντούτοις, σήμερα επικρατεί η άποψη κάποιων νεοτέρων, ότι ο χορός ξεκινάει από αριστερά πρώτα] και μετά αλλάζουν, αλλά κυρίως ότι οι αλλαγές δεν γίνονται πάντοτε σε σωστούς χρόνους (δεν περιμένουν δηλαδή ν' ακουστεί το συγκεκριμένο παίξιμο των οργάνων) αλλά γυρίζουν αντίστροφα σε ελεύθερο χρόνο.

 Ο ρυθμός του παιξίματος είναι σχεδόν όμοιος με του παραδοσιακού Σεριφιώτικου Συρτού, αλλά διαφέρει κατά πολύ από τους σημερινούς, που παίζονται τόσο στα άλλα νησιά όσο και στην ίδια τη Σέριφο. Ο Μαλακός δεν είναι μόνο χορός, είναι και τραγούδι με χιουμοριστικό ύφος, από το οποίο έχουν διασωθεί ως τις μέρες μας οι παρακάτω στοίχοι, που αντικατοπτρίζουν αυτή την επισήμανση: Εσπασε το μαλακό, μες τη μέση τω(ν) πλακώ(ν)

. Εσπασε το κρινολίνο, [1]συ το δένεις, γω το λύνω.

 Εσπασε το μαλακό, κακοχράχεις[1] συ κι αυτό.

 Εσπασε το κρινολίνο, κακοχράχεις συ και κείνο.

 Το κρινολίνο (ιταλική λέξη crinolino) είναι είδος φορέματος, που ήταν της μόδας στα μέσα του 19ου αιώνα, με μακριά και φουσκωτή φούστα.

 Εχω καταγράψει μια ανεπιβεβαίωτη πληροφορία που τη μεταφέρω με κάθε επιφύλαξη, ότι το κρινολίνο, όπως και το μαλακό, αποτελούσαν μέρη της βράκας για τη Σέριφο. Κακοχράχεις σημαίνει κακό χρόνο νά 'χεις. Με την ένοια που λέγεται στη Σέριφο, κακοχράχεις είναι πειραχτικό και δεν αποτελεί βρισιά.

 Τά πιό γνωστά παραδοσιακά τραγούδια τής ΣΕΡΙΦΟΥ

 1. Περγάντης (συρτός)
 2. Μαλακός (οργανικό)
 3. Γλυκιά Μπουρνοβαλιά (καλαματιανός)
 4. Γειτόνισσες (επιτραπέζιο)
 5. Ποιος Ασίκης (καλαματιανός)
 6. Τα βορινά δροσιάσανε (επιτραπέζιο)
 7. Ας παν να δουν τα μάτια μου (επιτραπέζιο)
 8. Μελαχροινό (επιτραπέζιο)
 9. Ποταμός (συρτός)
 10. Νικολής (συρτός)
 11. Ν' αναστενάξω ήθελα (συρτός)
12. Τρεχαντηράκι (συρτός)
 13. Μπάλλος Σερίφου (οργανικό)
 14. Καληνυχτιά (οργανικό)







 Θοδωρής Γ. Λιβάνιος Ερευνητής λαογράφος Γανιμα Σερίφου