Από τα πρώτα βήματα του νεοσύστατου ελληνικού κρατιδίου εισήχθησαν στη
χώρα μας και οι πρώτες ριζοσπαστικές - επαναστατικές ιδέες, οι οποίες
βρέθηκαν μπροστά στον ήδη εδραιωμένο παλαιοκομματισμό και το φατριαστικό
πνεύμα
Στα προηγούμενα τεύχη γράψαμε για τους ριζοσπάστες σοσιαλιστές και ήρθαμε σε επαφή με τις απαρχές του κοινωνικού ριζοσπαστισμού στη χώρα μας, ο οποίος αναπτύσσεται στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα. Οι ιδέες αυτές, όπως με κάθε ευκαιρία το αναφέραμε, εισήχθησαν στην Ελλάδα από την Ευρώπη. Έτσι, σημειώνουμε ότι η Ελλάδα συγκροτείται ως κράτος σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και υπό την ευρωπαϊκή εποπτεία και ταυτόχρονα τα επαναστατικά κινήματα της Ευρώπης παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη συγκρότηση της επαναστατικής ιδεολογίας στη χώρα μας. Ιδιαίτερη επίδραση στη διαμόρφωση του εγχώριου επαναστατικού κινήματος παίζει η καυτή δεκαετία 1870 - 1880 και ιδίως η διάρκειας εβδομήντα ημερών λαϊκή επαναστατική εξουσία της Κομμούνας του Παρισιού (1871).
Την ίδια εποχή εδραιωνόταν στη χώρα μας ο δικομματισμός με κυρίαρχη πολιτική φυσιογνωμία τον Χαρίλαο Τρικούπη, που επί των ημερών του αναπτύχτηκε το εμπόριο και η ναυτιλία και άρχισαν να σχηματίζονται τα νέα αστικά στρώματα στην κοινωνία. Τότε ήταν που στην ελληνική κοινωνία εμφανίστηκαν νέες τάσεις, άγνωστες έως τότε. Είναι η εποχή που σχηματίζονται σοσιαλιστικές ομάδες, εμφανίζονται εργατικά σωματεία και λαμβάνουν χώρα οι πρώτες μεγάλες οργανωμένες απεργίες. Επίσης, σε αυτή τη δεκαετία απέναντι από τον προοδευτικό «κοινωνισμό» γίνονται οι πρώτες μαρξιστικές αναφορές. Για πρώτη φορά ακούγεται το όνομα του Κ. Μαρξ ως ηγέτη της Πρώτης Διεθνούς.
Εισαγωγή επανάστασης
Οι πρώτες επαναστατικές ιδέες που εισάγονται στην Ελλάδα – πάντα κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα – είναι ο επαναστατικός αναρχισμός του Προυντόν και του Μπακούνιν και ο σεχταριστικός αναρχισμός του Μπλανκί. Πριν όμως φτάσουμε σε αυτούς, ο δρόμος των επαναστατικών ιδεών και αντιλήψεων είχε στρωθεί ήδη και μάλιστα κατά τρόπο συστηματικό από τους σαινσιμονιστές (έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενα τεύχη στον Γάλλο ουτοπικό σοσιαλιστή Ανρί ντε Σαιν Σιμόν, στον οποίο αποδίδεται ο όρος σοσιαλισμός), τους φιλέλληνες αναρχικούς και τους επαναστάτες πολιτικούς πρόσφυγες.
Στις 18 Ιανουαρίου του 1833, λίγο πριν από την ενθρόνιση του Όθωνα, αλλά και αμέσως μετά, έφτασε στη χώρα μας μια ομάδα πολιτικών στελεχών, τα οποία έμελλε να διοριστούν σε υψηλές θέσεις, κυρίως του υπουργείου Εσωτερικών, που τότε έπαιζε κυρίαρχο ρόλο έχοντας ως βασική του αρμοδιότητα την οργάνωση της δημόσιας διοίκησης αλλά και την οικονομία και το εμπόριο. Μερικοί από αυτούς είναι οι Gustave Eichthal, Francois Graillard, V. Bertrand, R. Bailly κ.ά. Από τις θέσεις που καταλαμβάνουν, εισηγούνται θεσμικούς νεωτερισμούς και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που έχουν σαν βασικό γνώμονα την αντίληψη «ότι η κεντρική εξουσία οφείλει να είναι όργανο ευτυχίας της ολότητας».
Οι οπαδοί του Σαιν Σιμόν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ιδεαλιστές τεχνοκράτες της εποχής, οι οποίοι πίστευαν στην κοινωνία που δομείται πάνω στη βάση της δικαιοσύνης και της αγάπης. Αυτή η οργανωμένη κοινωνία θα γινόταν πραγματικότητα μέσα από την ανάπτυξη της βιομηχανίας, των επιστημών και της τέχνης. Οι άνθρωποι αυτοί, οι οποίοι έφτασαν στην ανύπαρκτη Ελλάδα με την τεράστια ψευδαίσθηση ότι έφταναν στη «μητέρα της σοφίας», συνεργάστηκαν με τον Ιωάννη Κωλέττη – έναν πολιτικάντη δόλιο, αρχιτέκτονα του χυδαιότερου παλαιοκομματισμού, ο οποίος λειτουργούσε ως σκιώδης «Μινίστρος» Εσωτερικών. Ο Κωλέττης, μια από τις πρώτες πληγές της χώρας, που ήταν ηγέτης του γαλλικού κόμματος, παριστάνει στους Γάλλους ιδεολόγους τον φιλολαϊκό πολιτικό που ενστερνίζεται τις καινοτόμες ιδέες τους, ενώ παράλληλα είναι ο προστάτης των «παλικαριών» της Ρούμελης, καπεταναίων και ληστών! Θα πρωτοστατήσει για την καταδίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη σε θάνατο και θα χειριστεί υποκριτικά και ύπουλα τους Γάλλους νεωτεριστές, όσον καιρό τού ήταν χρήσιμοι… Όλοι αυτοί οι ιδεολόγοι Γάλλοι που έφτασαν στη χώρα μας (την οποία έβλεπαν με τον φιλελληνικό ρομαντισμό που δεν είχε καμιά σχέση με την εδώ σκληρή πραγματικότητα) με όνειρα και τις ευγενικότερες των προθέσεων, θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα δυο χρόνια αργότερα, απογοητευμένοι και έχοντας λάβει ένα μάθημα… ελληνικό!
Γκυστάβ Έιχταλ και Φρανσουά Γκραλλιάρ
Ο πλέον επιφανής ανάμεσα στους Γάλλους ήταν ο Γκυστάβ Έιχταλ, που διορίστηκε σύμβουλος της Επικρατείας στη διεύθυνση των οικονομικών του υπουργείου Εσωτερικών. Ο Έιχταλ ως επικεφαλής του Γραφείου Πολιτικής Οικονομίας σχεδίασε την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Πολλές από τις παρατηρήσεις του στα ταξίδια που έκανε επί τόπου για να έχει προσωπική άποψη για την κατάσταση που επικρατούσε στην υπό σχηματισμό τότε χώρα είναι καταχωρισμένες στο ημερολόγιό του. Ο σαινσιμονιστής Έιχταλ εισηγείται τη δημιουργία πρότυπων κρατικών αγροκτημάτων, που θα ανήκουν στο κράτος. Επίσης εισηγείται την παροχή στους μικροϊδιοκτήτες αγρότες καλλιεργητικών εργαλείων και δανείων για να καταπολεμηθεί η τοκογλυφία και ακόμα τη θεσμοθέτηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Μάλιστα, πρότεινε – δίχως επιτυχία – να εποικιστούν αγροτικές περιοχές από ξένους ακτήμονες αγρότες. Στο κενό θα πέσουν και διάφορες προτάσεις του σχετικές με μεγάλα δημόσια έργα – αυτά που θα πραγματοποιήσει με μισό αιώνα καθυστέρηση ο Χαρίλαος Τρικούπης…
Ο Φρανσουά Γκραλλιάρ θα αναλάβει να φέρει σε πέρας ένα λιγότερο ελκυστικό έργο: να οργανώσει την ελληνική χωροφυλακή. Η χωροφυλακή συγκροτείται ως συμπληρωματικό σώμα του στρατού και έχει σκοπό «να στερεώση και να διαφυλάττη την κοινήν ασφάλειαν, επιτηρούσα με άγρυπνον όμμα».
Ωστόσο, οι μεθοδεύσεις του Γκραλλιάρ για «ευταξία» θα σκοντάψουν πάνω στην οδυνηρή πραγματικότητα. Ο Κωλέττης θα μετατρέψει τη χωροφυλακή σε σώμα πραιτωριανών, καλύτερα αμειβόμενο από τον στρατό, που γρήγορα θα διακριθεί για την ιδιαίτερη βαναυσότητα στις μεθόδους του... Διαβλέποντας το διαιρετικό και φατριαστικό πνεύμα των εγχώριων πολιτικών κουμανταδόρων του νεοσύστατου κρατιδίου, ο δυστυχής Γκραλλιάρ προτείνει να ενωθούν όλοι οι πολιτικοί φορείς και γενικά οι κατακερματισμένες κομματικές φατρίες του τόπου με σκοπό να εκλείψουν οι ανταγωνισμοί και να εξασφαλιστεί η πολυπόθητη «εθνική ενότητα»!...
Ήταν ιδεολογικοί πράκτορες οι σαινσιμονιστές;
Την απάντηση την αντλούμε από ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο του Μιχάλη Δημητρίου «Το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κίνημα»
Η άποψη ορισμένων μαρξιστών ότι οι σαινσιμονιστές ενήργησαν απλά ως ιδεολογικοί πράκτορες της γαλλικής προστασίας είναι τουλάχιστον σχηματική. Στοιχεία για να «ενισχυθεί» μία τέτοια προσέγγιση μπορεί να ανακαλυφθούν στα ίδια τα γραπτά του Έιχταλ μόνο εάν κανείς δει αποσπασματικά και ασύνδετα τις αντιλήψεις των σαινσιμονιστών για το κοινωνικό πρόβλημα, την ιδιοκτησία και τον ρόλο της βιομηχανικής παραγωγής, χωρίς το συνολικό σοσιαλιστικό τους όραμα. Οι σαινσιμονιστές μπορεί να συνέκλιναν σε ορισμένα σημεία με την «εκσυγχρονιστική» πολιτική της γαλλικής προστασίας, αλλά εκκινούσαν από διαφορετική αφετηρία και είχαν άλλους απώτερους στόχους. Οι σαινσιμονιστές χωρίς να εγκαταλείψουν τις ευρύτερες ιδεολογικές τους τοποθετήσεις προσπάθησαν να τις συμβιβάσουν με τις δεδομένες πολιτικές και κοινωνικές ανάγκες και δυνατότητες.
Η πρότασή τους για τη μετάκληση κεφαλαιούχων, στους οποίους θα παραχωρούνταν εθνικές γαίες για πρότυπες μεγάλες καλλιέργειες, δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά το αναγκαίο προηγούμενο.
Πηγή : http://www.topontiki.gr/
Στα προηγούμενα τεύχη γράψαμε για τους ριζοσπάστες σοσιαλιστές και ήρθαμε σε επαφή με τις απαρχές του κοινωνικού ριζοσπαστισμού στη χώρα μας, ο οποίος αναπτύσσεται στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα. Οι ιδέες αυτές, όπως με κάθε ευκαιρία το αναφέραμε, εισήχθησαν στην Ελλάδα από την Ευρώπη. Έτσι, σημειώνουμε ότι η Ελλάδα συγκροτείται ως κράτος σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και υπό την ευρωπαϊκή εποπτεία και ταυτόχρονα τα επαναστατικά κινήματα της Ευρώπης παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη συγκρότηση της επαναστατικής ιδεολογίας στη χώρα μας. Ιδιαίτερη επίδραση στη διαμόρφωση του εγχώριου επαναστατικού κινήματος παίζει η καυτή δεκαετία 1870 - 1880 και ιδίως η διάρκειας εβδομήντα ημερών λαϊκή επαναστατική εξουσία της Κομμούνας του Παρισιού (1871).
Την ίδια εποχή εδραιωνόταν στη χώρα μας ο δικομματισμός με κυρίαρχη πολιτική φυσιογνωμία τον Χαρίλαο Τρικούπη, που επί των ημερών του αναπτύχτηκε το εμπόριο και η ναυτιλία και άρχισαν να σχηματίζονται τα νέα αστικά στρώματα στην κοινωνία. Τότε ήταν που στην ελληνική κοινωνία εμφανίστηκαν νέες τάσεις, άγνωστες έως τότε. Είναι η εποχή που σχηματίζονται σοσιαλιστικές ομάδες, εμφανίζονται εργατικά σωματεία και λαμβάνουν χώρα οι πρώτες μεγάλες οργανωμένες απεργίες. Επίσης, σε αυτή τη δεκαετία απέναντι από τον προοδευτικό «κοινωνισμό» γίνονται οι πρώτες μαρξιστικές αναφορές. Για πρώτη φορά ακούγεται το όνομα του Κ. Μαρξ ως ηγέτη της Πρώτης Διεθνούς.
Εισαγωγή επανάστασης
Οι πρώτες επαναστατικές ιδέες που εισάγονται στην Ελλάδα – πάντα κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα – είναι ο επαναστατικός αναρχισμός του Προυντόν και του Μπακούνιν και ο σεχταριστικός αναρχισμός του Μπλανκί. Πριν όμως φτάσουμε σε αυτούς, ο δρόμος των επαναστατικών ιδεών και αντιλήψεων είχε στρωθεί ήδη και μάλιστα κατά τρόπο συστηματικό από τους σαινσιμονιστές (έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενα τεύχη στον Γάλλο ουτοπικό σοσιαλιστή Ανρί ντε Σαιν Σιμόν, στον οποίο αποδίδεται ο όρος σοσιαλισμός), τους φιλέλληνες αναρχικούς και τους επαναστάτες πολιτικούς πρόσφυγες.
Στις 18 Ιανουαρίου του 1833, λίγο πριν από την ενθρόνιση του Όθωνα, αλλά και αμέσως μετά, έφτασε στη χώρα μας μια ομάδα πολιτικών στελεχών, τα οποία έμελλε να διοριστούν σε υψηλές θέσεις, κυρίως του υπουργείου Εσωτερικών, που τότε έπαιζε κυρίαρχο ρόλο έχοντας ως βασική του αρμοδιότητα την οργάνωση της δημόσιας διοίκησης αλλά και την οικονομία και το εμπόριο. Μερικοί από αυτούς είναι οι Gustave Eichthal, Francois Graillard, V. Bertrand, R. Bailly κ.ά. Από τις θέσεις που καταλαμβάνουν, εισηγούνται θεσμικούς νεωτερισμούς και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που έχουν σαν βασικό γνώμονα την αντίληψη «ότι η κεντρική εξουσία οφείλει να είναι όργανο ευτυχίας της ολότητας».
Οι οπαδοί του Σαιν Σιμόν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ιδεαλιστές τεχνοκράτες της εποχής, οι οποίοι πίστευαν στην κοινωνία που δομείται πάνω στη βάση της δικαιοσύνης και της αγάπης. Αυτή η οργανωμένη κοινωνία θα γινόταν πραγματικότητα μέσα από την ανάπτυξη της βιομηχανίας, των επιστημών και της τέχνης. Οι άνθρωποι αυτοί, οι οποίοι έφτασαν στην ανύπαρκτη Ελλάδα με την τεράστια ψευδαίσθηση ότι έφταναν στη «μητέρα της σοφίας», συνεργάστηκαν με τον Ιωάννη Κωλέττη – έναν πολιτικάντη δόλιο, αρχιτέκτονα του χυδαιότερου παλαιοκομματισμού, ο οποίος λειτουργούσε ως σκιώδης «Μινίστρος» Εσωτερικών. Ο Κωλέττης, μια από τις πρώτες πληγές της χώρας, που ήταν ηγέτης του γαλλικού κόμματος, παριστάνει στους Γάλλους ιδεολόγους τον φιλολαϊκό πολιτικό που ενστερνίζεται τις καινοτόμες ιδέες τους, ενώ παράλληλα είναι ο προστάτης των «παλικαριών» της Ρούμελης, καπεταναίων και ληστών! Θα πρωτοστατήσει για την καταδίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη σε θάνατο και θα χειριστεί υποκριτικά και ύπουλα τους Γάλλους νεωτεριστές, όσον καιρό τού ήταν χρήσιμοι… Όλοι αυτοί οι ιδεολόγοι Γάλλοι που έφτασαν στη χώρα μας (την οποία έβλεπαν με τον φιλελληνικό ρομαντισμό που δεν είχε καμιά σχέση με την εδώ σκληρή πραγματικότητα) με όνειρα και τις ευγενικότερες των προθέσεων, θα εγκαταλείψουν την Ελλάδα δυο χρόνια αργότερα, απογοητευμένοι και έχοντας λάβει ένα μάθημα… ελληνικό!
Γκυστάβ Έιχταλ και Φρανσουά Γκραλλιάρ
Ο πλέον επιφανής ανάμεσα στους Γάλλους ήταν ο Γκυστάβ Έιχταλ, που διορίστηκε σύμβουλος της Επικρατείας στη διεύθυνση των οικονομικών του υπουργείου Εσωτερικών. Ο Έιχταλ ως επικεφαλής του Γραφείου Πολιτικής Οικονομίας σχεδίασε την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Πολλές από τις παρατηρήσεις του στα ταξίδια που έκανε επί τόπου για να έχει προσωπική άποψη για την κατάσταση που επικρατούσε στην υπό σχηματισμό τότε χώρα είναι καταχωρισμένες στο ημερολόγιό του. Ο σαινσιμονιστής Έιχταλ εισηγείται τη δημιουργία πρότυπων κρατικών αγροκτημάτων, που θα ανήκουν στο κράτος. Επίσης εισηγείται την παροχή στους μικροϊδιοκτήτες αγρότες καλλιεργητικών εργαλείων και δανείων για να καταπολεμηθεί η τοκογλυφία και ακόμα τη θεσμοθέτηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Μάλιστα, πρότεινε – δίχως επιτυχία – να εποικιστούν αγροτικές περιοχές από ξένους ακτήμονες αγρότες. Στο κενό θα πέσουν και διάφορες προτάσεις του σχετικές με μεγάλα δημόσια έργα – αυτά που θα πραγματοποιήσει με μισό αιώνα καθυστέρηση ο Χαρίλαος Τρικούπης…
Ο Φρανσουά Γκραλλιάρ θα αναλάβει να φέρει σε πέρας ένα λιγότερο ελκυστικό έργο: να οργανώσει την ελληνική χωροφυλακή. Η χωροφυλακή συγκροτείται ως συμπληρωματικό σώμα του στρατού και έχει σκοπό «να στερεώση και να διαφυλάττη την κοινήν ασφάλειαν, επιτηρούσα με άγρυπνον όμμα».
Ωστόσο, οι μεθοδεύσεις του Γκραλλιάρ για «ευταξία» θα σκοντάψουν πάνω στην οδυνηρή πραγματικότητα. Ο Κωλέττης θα μετατρέψει τη χωροφυλακή σε σώμα πραιτωριανών, καλύτερα αμειβόμενο από τον στρατό, που γρήγορα θα διακριθεί για την ιδιαίτερη βαναυσότητα στις μεθόδους του... Διαβλέποντας το διαιρετικό και φατριαστικό πνεύμα των εγχώριων πολιτικών κουμανταδόρων του νεοσύστατου κρατιδίου, ο δυστυχής Γκραλλιάρ προτείνει να ενωθούν όλοι οι πολιτικοί φορείς και γενικά οι κατακερματισμένες κομματικές φατρίες του τόπου με σκοπό να εκλείψουν οι ανταγωνισμοί και να εξασφαλιστεί η πολυπόθητη «εθνική ενότητα»!...
Ήταν ιδεολογικοί πράκτορες οι σαινσιμονιστές;
Την απάντηση την αντλούμε από ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο του Μιχάλη Δημητρίου «Το Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κίνημα»
Η άποψη ορισμένων μαρξιστών ότι οι σαινσιμονιστές ενήργησαν απλά ως ιδεολογικοί πράκτορες της γαλλικής προστασίας είναι τουλάχιστον σχηματική. Στοιχεία για να «ενισχυθεί» μία τέτοια προσέγγιση μπορεί να ανακαλυφθούν στα ίδια τα γραπτά του Έιχταλ μόνο εάν κανείς δει αποσπασματικά και ασύνδετα τις αντιλήψεις των σαινσιμονιστών για το κοινωνικό πρόβλημα, την ιδιοκτησία και τον ρόλο της βιομηχανικής παραγωγής, χωρίς το συνολικό σοσιαλιστικό τους όραμα. Οι σαινσιμονιστές μπορεί να συνέκλιναν σε ορισμένα σημεία με την «εκσυγχρονιστική» πολιτική της γαλλικής προστασίας, αλλά εκκινούσαν από διαφορετική αφετηρία και είχαν άλλους απώτερους στόχους. Οι σαινσιμονιστές χωρίς να εγκαταλείψουν τις ευρύτερες ιδεολογικές τους τοποθετήσεις προσπάθησαν να τις συμβιβάσουν με τις δεδομένες πολιτικές και κοινωνικές ανάγκες και δυνατότητες.
Η πρότασή τους για τη μετάκληση κεφαλαιούχων, στους οποίους θα παραχωρούνταν εθνικές γαίες για πρότυπες μεγάλες καλλιέργειες, δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά το αναγκαίο προηγούμενο.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου