Ναυτικοί που δεν πεθαίνουν

Μανώλης Δημελλάς
Θαλασσινοί ήρωες που τους λάτρεψαν μικροί και μεγάλοι, κάτι τελευταίοι τύποι του λιμανιού φορτωμένοι χούγια, όμορφοι και λάγνοι ή άπλυτοι ξεδοντιάριδες, με αμέτρητα στραβά κι ανάποδα, που αντί να τα κρύψουν καταφέρνουν να τα μετατρέψουν σε σαγηνευτικές αρετές!

Κάποιες φορές βρωμοκοπούν αλκοόλ, άλλοτε πάλι το στομάχι τους τραγουδά φάλτσα από τη πείνα, μα κι όταν πιάσουν την καλή, γεμίσουν από ρευστό οι τσέπες τους, δεν φοβούνται να το δείξουν, ακόμη και να το μοιραστούν και να ξεμείνουν ρέστοι!

Είναι οι φανταστικοί χάρτινοι ναυτικοί, ήρωες της 9ης τέχνης, ατσαλάκωτοι πρωταγωνιστές σε κόμικς που ξέφυγαν από το μπλοκ του σχεδιαστή τους, ζωντάνεψαν, όρμησαν και κατέκτησαν ολάκερο τον πλανήτη.

Μπορεί να κατηγορήθηκαν για προπαγάνδα, να έγραψαν για αυτούς τα μύρια όσα, όμως υπήρχαν περασμένες δεκαετίες που οι εβδομαδιαίες εκδόσεις, των περιοδικών που είχαν το όνομά τους, δεν προλάβαιναν να σταθούν στα περίπτερα και ξεπουλούσαν με σχεδόν αστέγνωτα μελάνια.

Όχι δεν πρόκειται για αληθινούς ναυτικούς, ούτε για ιστορικά πρόσωπα που μπαινόβγαιναν σε κείμενα και μυθιστορήματα, αλλά στους φανταστικούς ήρωες που είχαν τον πιο κεντρικό ρόλο σε ζωγραφιστά παραμύθια που σχεδόν ζωντάνεψαν! Σε τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν τουλάχιστον είκοσι παγκόσμιοι χαρακτήρες.

Περισότερο γνωστοί, οι αμερικάνοι Don Winslow (1934-1955) και η Captain Kate (1967-1972), ο καπετάνιος Lance O'Casey και οι περιπέτειες του στις Νότιες θάλασσες, ο υπερήρωας Aquaman (Βασιλιάς των 7 θαλασσών 1941-1962), ο ξεδοντιάρης εγγλέζος Jonah (1958-1964), o Moby Duck από την οικογένεια του Ντόναλντ Ντακ, ο γλυκός ιταλός πειρατής Πεπίτο (1949-1972), η πειρατίνα Σπινγκάρτα και ο Καλαμέλος, από τις ναυτικές ιστορίες του Τιραμόλα (1948-1992), ο Captain Haddock Archibald στον Τεν-Τεν, ο πειρατής Captain Pugwash, ακόμη ένας Βέλγος ο Cori, de Scheepsjongen, o Βίκινγκ Eric de Noorman, ο Ολλανδός Kapitein Rob, ο γερο-Νικ ο ναύτης, δεκάδες εκδόσεις φανταστικών κόμικ προπαγάνδας που αφορούσαν το πολεμικό ναυτικό, τόσο των ΗΠΑ όσο και της πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ και φυσικά από τους πιο διάσημους ο Ποπάυ και πιο πρόσφατα ο μοναδικός Corto Maltese!

Ο ναυτικός-σύμβολο

Πιο γνωστός από όλους ένας τύπος μονόφθαλμος, δύστροπος, οξύθυμος, γκρινιάρης, ζηλιάρης και ταυτόχρονα καλόκαρδος, καθαρόαιμος θαλασσινός με τεράστιες άγκυρες χαραγμένες στα μπράτσα, που φορά μόνιμα ένα άσπρο ναυτικό καπελάκι, ενώ η σβησμένη πίπα στα χείλια του είναι σύμβολο μαγκιάς! Ο Ποπάυ κάνει την εμφάνιση του στην Αμερική στα χρόνια της Μεγάλης Ύφεσης, το 1929, αμέσως καταφέρνει να αποκτήσει φανατικούς θαυμαστές, ο ίδιος αποτελεί κομμάτι της λαϊκής τάξης, ένας άξεστος ναυτικός, όμως όταν φτάνει ο κόμπος στο χτένι, για τον ίδιο ή για τους φίλους του, «καθαρίζει» με τα μπράτσα του!

Έχει το σπανάκι του, αυτό του δίνει δύναμη και τον μεταμορφώνει σε ανίκητο.

Για να έχουμε μια εικόνα της δύναμης του κόμικ, ο Ποπάυ κατάφερε να αυξήσει την κατανάλωση σε σπανάκι, μεταξύ 1931 και 1936, κατά 33%. Αν και το φυτό δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στους νέους, ξαφνικά απέκτησε αναγνωρισιμότητα ως σούπερ τροφή και έγινε το τρίτο πιο δημοφιλές φαγητό για τα παιδιά, μετά το παγωτό και την γαλοπούλα.

Το 1937 η πόλη Crystal City, στο Τέξας, έγινε η «πρωτεύουσα για το σπανάκι όλου του κόσμου» και στον Ποπάυ από ευγνωμοσύνη έστησαν το άγαλμα του!

Ξεφυλλίζοντας ένα τεύχος δεν δυσκολευόμαστε να ξεχωρίσουμε τη φωνακλού Όλιβ, η γυναίκα του Ποπάυ είναι ξερακιανή και γεμάτη νεύρο, να μην ξεχνάμε και το παιδί, που δεν είναι δικό τους αλλά ζει μαζί τους, είναι ο φασκιωμένος ρεβυθούλης, ακολουθεί ο Πόλντο, ο αχόρταγος και βουλιμικός φίλος του Ποπάυ, αλλά και ο μπεκρούλιακας παππούς του.

Ο Ποπάυ μοιάζει με βάτραχο κι είναι άξεστος, ωστόσο κατάφερε να ταυτιστεί με τον μέσο αναγνώστη, έγινε ο πρόδρομος των σούπερ ηρώων, αφού με τις μπουνιές του πετυχαίνει το στόχο, «λύνει» όλα τα προβλήματα με τον βασικό εχθρό του, έναν άλλο ναυτικό, τον χοντρό, ασουλούπωτο και κακό Βρούτο, αυτός ήταν το μεγάλο λαμόγιο, που όμως κέρδισε τόσους φίλους που στο τέλος είχε δικό του περιοδικό!

Ένας κόσμος υπερβολικής βίας, παραβατικότητας και καταστροφής, για κάποιον περίεργο λόγο κατάκτησε όλο τον πλανήτη. Όλες οι απαντήσεις μάλλον κρύβονται στην φροϋδική εκτίμηση για το ανθρώπινο είδος!

Ο Ποπάυ εκπροσωπεί κατά κάποιον τρόπο όλους τους ανθρώπους που ζουν με δυσκολίες, ίσως μάλιστα να έχουν ειδικές ανάγκες, αλλά δεν το βάζουν κάτω, στην πιο κρίσιμη στιγμή γίνονται υπερ-άνθρωποι και παλεύουν με όποιο μέσο διαθέτουν.

Μετά το 1938 και τον πρόωρο θάνατο του δημιουργού του ήρωα, του Elzie Crisler Segar, οι κωμικές περιπέτειες του Ποπάυ συνέχισαν στα χέρια διαφόρων σχεδιαστών-συγγραφέων, στη χώρα μας εμφανίστηκε το 1973, από τις εκδόσεις Δραγούνη, μέχρι το 1996 όπου και σταμάτησε οριστικά η κυκλοφορία, συνολικά εκδόθηκαν 1.114 τεύχη.

Ο αλκοολικός καπετάν Μπακαλιάρος

Διαφορετική αλλά ενδιαφέρουσα φανταστική ναυτική φιγούρα, που κατέκτησε τον κόσμο, είναι ο συνταξιούχος καπετάνιος Haddock Archibald, που έζησε και εξακολουθεί να τριγυρνά μέσα στις περιπέτειες του δημοσιογράφου Τεν-τεν (1929-1983).

Πρόκειται για μια δημιουργία του Βέλγου καλλιτέχνη και σκιτσογράφου Georges Remi, περισσότερο γνωστός από την υπογραφή του ως Hergé.

Ο καπετάν Haddock (που σημαίνει μπακαλιάρος) δεν ξεκίνησε από την αρχή της σειράς, μπήκε στο ένατο βιβλίο του Τεν-τεν, αλλά σύντομα ξεπέρασε στη δημοτικότητα ακόμη και τον κύριο χαρακτήρα, τον Τεν-τεν, κι έτσι απέκτησε ένα πολύ πιο σημαντικό ρόλο σε όλα τα μετέπειτα βιβλία.

Είναι ο καλύτερος φίλος του Τεν-τεν, πάντoτε απεικονίζεται με μαύρα μαλλιά και μούσι, φορά καπέλο καπετάνιου, ένα μπλε ζιβάγκο πουλόβερ, με μια μικρή άγκυρα στο στήθος (μερικές φορές φοράει ένα μαύρο σακάκι), μαύρο παντελόνι και μαύρα δερμάτινα μποτάκια. Είναι καπνιστής αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα του είναι ο αλκοολισμός (προτιμά το ουίσκι και ειδικά τη μάρκα Loch Lomond), και σε πρώτη ανάγνωση μοιάζει με ανθρώπινο ναυάγιο.

Μετά από τη συνάντηση και τη φιλία με τον Τεν-τεν, το θέμα με το ποτό μειώνεται, αλλά δεν εξαφανίζεται και φτάνουν λίγα ποτηράκια για να γίνει πύραυλος, μπορεί να βάλει φωτιά στη βάρκα του αλλά τότε ξεχνάει το τραύλισμα που τον βασανίζει! Ο καπετάν Μπακαλιάρος έχει θεαματικά ξεσπάσματα, είναι παρορμητικός, οξύθυμος, γενναιόδωρος και ευαίσθητος που δεν διστάζει να δώσει ακόμη και τη ζωή για τον φίλο του Τεν-τεν.

Ο αξεπέραστος Κόρτο Μαλτέζε

Ο δημιουργός του έργου δούλεψε σκληρά, πάντρεψε αληθινά γεγονότα και πρόσωπα κλειδιά της ιστορίας με τον φανταστικό ήρωα του και διάλεξε να ονομάσει το έργο του ως «graphic novels», δηλαδή νουβέλες γραφικών, παρά να να το χαρακτηρίσει ως ένα απλό κόμικς!

Για τους λίγους, που δεν έχουν γνωριστεί με τον Κόρτο Μαλτέζε, να πούμε ότι αυτός είναι ο πρωταγωνιστής μιας σειράς σχεδίων που γεννήθηκαν τη δεκαετία του '60, από τον Ιταλό συγγραφέα και διάσημο σχεδιαστή κόμικς Hugo Eugenio Pratt.

Ο Κόρτο Μαλτέζε, δηλαδή ο «Μαλτέζος σβέλτος», ήταν ναυτικός, τυχοδιώκτης, πειρατής, εξερευνητής και κυνηγός θησαυρών! Με τις περιπέτειες του έχουν μαγευτεί γενιές νέων σε όλο τον κόσμο και δεν σταμάτησαν, εξακολουθούν να ταξιδεύουν ακόμη και σήμερα.

«Με πια πολιτική γραμμή τραβά ο Κόρτο Μαλτέζε;»

Με αυτό το ερώτημα καταπιάστηκε ο σημειολόγος-φιλόσοφος Umberto Eco, προσπάθησε να καταλάβει, ίσως και με μια δόση ειρωνίας, κάτι που πολλοί προσπάθησαν εξηγήσουν ως προπαγάνδα: τον πολιτικό ορίζοντα του καπετάν Κόρτο Μαλτέζε.

Αρκετοί έχουν προσπαθήσει, περισσότερο ή λιγότερο προκλητικά, κάποιοι λοιπόν υποστηρίζουν ότι ο Κόρτε Μαλτέζε ανήκει στα αριστερά κι ύστερα έρχονται οι άλλοι, εκείνοι που τους αμφισβητούν και πιστεύουν ότι ο Κόρτο είναι καπετάνιος, ναυτικός. Εκείνη την εποχή η βάση της βρετανικής ναυτικής παράδοσης περιστρέφεται γύρω από τέσσερις λέξεις-κλειδιά:

τον έλεγχο, την πειθαρχία, την ιεραρχία και τη τύχη. 

Για αυτούς λοιπόν, ο Κόρτο πατάει γερά πάνω σε αυτούς τους κανόνες.

Τα συμπεράσματα και οι εκτιμήσεις ανήκουν κάθε φορά στον αναγνώστη και ο Κόρτο Μαλτέζε έχει την πρόθεση να «δεθεί» με τον κάθε έναν ξεχωριστά!

Γιος μιας τσιγγάνας πόρνης, γνωστής με το όνομα η «Νίνα του Γιβραλτάρ» και ενός Εγγλέζου ναυτικού, γεννήθηκε στη Βαλέτα της Μάλτα, στις 10 Ιουλίου 1887, οι περιπέτειες του ξεπερνούν τους απλούς μύθους!

Τα ταξίδια του ξεκινούν την αυγή του 20ού αιώνα, σε ηλικία 18 ετών περνά από την Αίγυπτο και συνεχίζει σε άγνωστες χώρες της Ασίας.

Το 1904 βρέθηκε και τα είπε με τον λογοτέχνη Τζάκ Λόντον, λίγο αργότερα ήταν παρόν στον ρωσο-ιαπωνικό πόλεμο και γνώρισε τον Ρώσο μυστικιστή και μάγο Ρασπούτιν!

Το 1905 ταξιδεψε στην Χιλή, έπειτα κατέβηκε την Αργεντινή, εκεί γνωρίστηκε με διάσημους ληστές τραίνων και τραπεζών: τον Butch Cassidy, τον Sundance Kid και την Etta Place.

Με αμείωτο ρυθμό συνεχίζει τις αποστολές του και συναντά πολύ γνωστά ιστορικά πρόσωπα, όπως ο ο Αρθούρος Ρεμπώ, ο Έρμαν Έσσε, ο δραματουργός Ευγένιος Ο Νήλ. Ταξιδεύει ασταμάτητα για 30 χρόνια, οι περιπέτειες του ολοκληρώνονται στην Ισπανία, όταν βρέθηκε το 1936, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.

Ο Κόρτο κατατάσσεται στις Διεθνείς Ταξιαρχίες, μια ομάδα με μπροστάρη τον ποιητή και κομμουνιστή John Cornford (πρόκειται για το γιο του Άγγλου ποιητή Frances Cornford Croft, εγγονό του Δαρβίνου) που στάθηκε στο πλευρό των Ισπανών κομμουνιστών, όμως από τότε χάθηκαν μια για πάντα τα ίχνη του Κόρτο.

Αλήθειες, υπονοούμενα, συμβολισμοί και ένας παράξενος μυστικισμός στα όρια της υπερβολής ξεπηδούν μέσα από το ζωγραφισμένο χαρτί!

Είναι γεγονός ότι πατέρας-σχεδιαστής του Κόρτο Μαλτέζε, ο Ugo Pratt, ήταν Μασόνος στη Βενετία και επίσης είναι αλήθεια ότι οι εσωτερικοί συμβολισμοί του Τεκτονισμού είναι πολύ διαδεδομένοι.

Την απάντηση στο ερώτημα εάν είναι τέκτονας δίνει ο ίδιος ο καπετάνιος που απαντά κοφτά:
«Όχι. Όχι! Ελπίζω πως είμαι απλά ένας ελεύθερος ναυτικός» και όπως ο ίδιος περιγράφει τον χαρακτήρα του:

«Δεν είμαι ήρωας, μου αρέσει να ταξιδεύω και δεν μου αρέσουν οι κανόνες, όμως ακολουθώ μονάχα έναν, να μην προδώσω τους φίλους... Έψαξα πολλές φορές για θησαυρούς, χωρίς ποτέ να βρω ούτε έναν, συνεχίζω , μπορείτε να υπολογίζετε λιγάκι ακόμη σε μένα!»

Τα κόμικ για τους μυημένους δεν είναι ρηχό ψέμα, οι πρωταγωνιστές τους είναι ζωντανοί, μοιάζει να έρχονται από μια άλλη, εντελώς διαφορετική, ξένη διάσταση και έχουν τη δύναμη να ρουφήξουν μέσα τους το δικό μας κόσμο, αρκεί η φαντασία του αναγνώστη να μην έχει συρματοπλέγματα.

Οι χάρτινοι ναυτικοί, ήρωες ή αντι-ήρωες, κακομούτσουνοι τύποι ή ανθρωπόμορφα πλάσματα, στα σίγουρα είναι γνήσια παιδιά της θάλασσας, έχουν το θάρρος να εκφράζουν κάθε πτυχή των σκέψεων, των ονείρων και των στόχων τους, ακόμη και τα σφάλματα τους γίνονται μάθημα σε μικρούς και μεγάλους, μάλιστα στην εποχή του σκληρού 2ου Παγκοσμίου Πολέμου οι χαρακτήρες των θαλασσινών κόμικ έκαναν σκληρή προπαγάνδα και περνούσαν υποδόρια μηνύματα με την πιο «αθώα» μέθοδο!

«Ο κόσμος των κόμικς πέθανε, παρασύρθηκε μαζί με την φευγάτη εποχή του», υποστηρίζουν κάποιοι που αμφιβάλλουν για τη δυναμική των χάρτινων ηρώων που δεν γνωρίζουν ούτε και ενδιαφέρονται για το πιο διάσημο μέτρο της εποχής μας, το politically correct, ωστόσο υπάρχουν και εκείνοι που εξακολουθούν να πιστεύουν στην ασύστολη και άμετρη μαγεία τους.

Σε όλους εμάς απομένει να διαλέξουμε το δρόμο και το χρώμα της χάρτινης θάλασσας που θα μας περιβάλει. Το σίγουρο είναι ότι, αν και δεν θα βραχεί ούτε μια στάλα το κορμί μας, η ψυχή και όλο το είναι θα γεμίσουν με την πιο δροσερή αύρα αρμύρας.

Πηγή : http://www.huffingtonpost.gr