Το μέλι στα Κυκλαδονήσια

Αποτελεί προϊόν κοινό για όλα τα νησιά των Κυκλάδων, με φαρμακευτικές και θεραπευτικές ιδιότητες. Ειδικά στο νομό μας, λόγω της ιδιάζουσας χλωρίδας, κυρίως σε ξηροθερμικά μελισσοκομικά φυτά, θυμάρι, θρούμπη, φασκόμηλο και άλλα είναι φημισμένο το προϊόν αυτό. Το Μαγιάτικο της Κέας και της Μήλου, το λευκατίσιο της Άνδρου, προϊόντα της μέλισσας από την πλούσια αυτοφυή χλωρίδα που είναι συνδεδεμένα με την ιστορία και τη μυθολογία. Ο Αρισταίος Ημίθεος, γιος του Απόλλωνα και της Κυρήνης, προστάτης της μελισσοκομίας και άλλων γεωργικών τεχνών, προσεκλήθη και άρχισε τη διδασκαλία της μελισσοκομίας από την Κέα. Όπως ανέφερε παλαιότερα ο Νίκος Κοντόλαιμος, μέλος της Ομάδας Παραγωγών Μελιού Κυκλάδων, «το νησί των βορειοδυτικών Κυκλάδων που οι αρχαίοι κάτοικοί του, θέλοντας να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους στον Αρισταίο, για τις γνώσεις που τους πρόσφερε στην εκτροφή των μελισσών και τις άλλες γεωργικές τέχνες, έκοψαν νόμισμα στο οποίο απεικονίζεται το πρόσωπο του Αρισταίου και η Μέλισσα. Έχτισαν επίσης το ναό του Απόλλωνα προς τιμήν του Αρισταίου. Και η Κέα, όπως όλα τα Κυκλαδονήσια είναι φημισμένη για το εξαιρετικής ποιότητας μέλι της, μέλι τόσο θυμαρίσιο όσο και άλλων ποιοτήτων, διαφόρου φυσικής προέλευσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από εισήγηση του ελληνικού κράτους το 1988, προκειμένου να προστατέψει τα παραδοσιακά προϊόντα και τις παραδοσιακές τέχνες, ψήφισε τον Κανονισμό (ΕΕ) 2019/93 για τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους. Ο ανωτέρω κανονισμός, μεταξύ των άλλων, προβλέπει διάφορες οικονομικές ενισχύσεις, μεταξύ αυτών και για τη μελισσοκομία, με σκοπό την προστασία του μελιού, τη βελτίωση της παραγωγής και εμπορίας του προϊόντος μέσα από συλλογικές διαδικασίες. Έτσι οι μελισσοκόμοι των Κυκλάδων ανταποκρινόμενοι στις απαιτήσεις του ανωτέρω κανονισμού οργανώθηκαν σε μια ομάδα κανονισμών (ΕΕ) 1360/78 για την επίτευξη των στόχων τους. Έτσι ιδρύθηκε η ΚΟΠΑΣ ΜΕΛΙΟΥ ΚΥΚΛΑΔΩΝ ή ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΜΕΛΙΟΥ ΚΥΚΛΑΔΩΝ. Η Ομάδα αυτή ιδρύθηκε το 1995 και έχει έδρα την Κέα. Στην ανωτέρω Ομάδα είναι εγγεγραμμένοι σχεδόν όλοι οι μελισσοκόμοι των Κυκλάδων. Σήμερα η Ομάδα έχει 500 περίπου μέλη μελισσοκόμους, οι οποίοι εκτρέφουν περίπου 20.000 μελισσοσμήνη. Η παραγωγή σε μέλι, λόγω των ξηροθερμικών συνθηκών και των αντίξοων πολλές φορές κλιματολογικών καταστάσεων, κυμαίνεται από 0 έως 15 κιλά την κυψέλη. Οι μελισσοτρόφοι, μέσω της Ομάδας τους, προκειμένου να βελτιώσουν τις γνώσεις τους στην εκτροφή των μελισσών, στην εμπορία των μελισσοκομικών προϊόντων, να κατοχυρώσουν το προϊόν τους στην αγορά, να το προστατέψουν από άλλα ομοειδή προϊόντα και να κατοχυρώσουν τους καταναλωτές, πραγματοποιούν διάφορες ομαδικές πρωτοβουλίες, που κάθε χρόνο υποβάλλονται και εγκρίνονται από το Υπουργείο Γεωργίας. Μία από τις πρωτοβουλίες αυτές είναι η εκτύπωση ειδικής «ετικέτας-ταινίας ασφαλείας», που υποχρεωτικά πρέπει να επικολλάται σε όλες τις συσκευασίες πώλησης μελιού από τους μελισσοκόμους - μέλη της ομάδας. Η πρωτοβουλία αυτή κατοχυρώνει τόσο τον καταναλωτή όσο και τον παραγωγό, του οποίου βελτιώνει κατά πολύ την οικονομική κατάσταση. Επίσης, με σειρά άλλες πρωτοβουλίες, όπως η πραγματοποίηση εκθέσεων μελισσοκομικών σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, η ομάδα Παραγωγών Μελιού Κυκλάδων, θέλει να κάνει γνωστή την τέχνη της μελισσοκομίας και των ευεργετικών ιδιοτήτων των μελισσοκομικών προϊόντων στο ευρύτερο κοινό. Κατά τον ίδιο τρόπο αντιμετωπίζει τα πολλά μελισσοκομικά προβλήματα των μελισσοκόμων μελών της. Κυψέλες Ντουλεπέτ μόνο στην Β.Δ Άνδρο Το βεργοκόφινο στην Άνδρο έχει τα μυστικά του. Λυγαριά, καλάμι, αγριελιά, κυρίως για το πλέξιμο της κορυφής. Μαστορικά δημιουργήματα του Μιχάλη Γλυνού, του Αντώνη Πανταζή και άλλων μελισσοπαραγωγών. Μοναδικοί θύλακες μελισσοκομίας. Μελισσοκομικές φωλιές κυρίως στη νοτιοδυτική Άνδρο. Στη Σταυροπέδα, τη Ζαγορά, την Πλάκα, το Φαράλι, το Μελισσώνα, την Αμυγδαλού, το Στενό. Εκεί όπου έχει και ενδυμασία το βεργοκόφινο. Θυρίδα στην ξερολιθιά και επιμελημένα πελεκητός σχιστόλιθος που προστατεύει το μελίσσι και την κυψέλη. «Οι ξερολιθιές στην Άνδρο έχουν άμεση σχέση με τη μελισσοκομία», λέει ο γεωπόνος Θανάσης Μπίκος. «Είναι η αγκαλιά και η προστασία των κυψελών. Δημιουργούνται εσοχές και θυρίδες, κοφινοστάσια περίτεχνα που προφυλάσσουν και δεν πιάνουν χώρο. Σήμερα που η μελισσοκομία αυτού του τύπου έχει εγκαταλειφθεί, οι μελισσότρυπες παραμένουν στα κτήματα. Είναι η μελισσοκομική ιστορία της χώρας μας». Στα βορειοκεντρικά της Άνδρου οι κυψέλες διαφέρουν, αλλάζουν. Έχουμε τα πήλινα, τα μελισσοκομικά εικονοστάσια. Τα κανόνια ή υψέλια, αλλά και τις καμπάνες. Ένας μελισσάνθρωπος των Κυκλάδων, ο Ιωάννης Ρέρρας, που από την κατοχή κόλλησε στις μέλισσες, μας μίλησε πριν πεθάνει για τα είδη των κυψελών: «Στην Άνδρο έχουμε κοφίνια, καμπάνες, πήλινες και ξύλινες, τάβλινες που δεν υπάρχουν σήμερα και δεν είναι διαδεδομένες. Ντουλεπέτ τα λένε». Κυψέλη Ντουλεπέτ Εν αρχή ην η ετυμολογία: Η λέξη κλειδί είναι η Β’ρ! (Είναι αρβανίτικη. Η διάλεκτος αυτή είχε σε χρήση τα σύμφωνακαι μάλιστα τονισμένα. Εδώ τονίζεται το β και προφέρεται καθαρά, όπως στη λέξη βάρος και το ρ, όπως τη λέξη ροή). Ονόμαζαν, λοιπόν, Β’ρ το ντουλάπι ή νουλέπετ τα πολλά, τα ντουλάπια. Και μιλάμε ουσιαστικά για πραγματικά ντουλάπια χτισμένα στο ίδιο το σπίτι-κατοικία, κυρίως στο καθιστικό.  Οι τοίχοι ήταν πέτρινοι και χοντροί. Εσωτερικά, λοιπόν, φρόντιζαν και δημιουργούσαν πολλές τέτοιες θυρίδες –κοιλώματα για διάφορες χρήσεις. Άλλα παρέμεναν ανοικτά, όπου κι έβαζαν κουζινικά και διπλωμένα ρούχα. Σε μερικά έβαζαν «φύλλο-πορτάκι» που έκλεινε τα ντουλάπια. Εκεί τοποθετούσαν τρόφιμα. Αυτά τα τελευταία ακριβώς χρησιμοποιούσαν και μετέτρεπαν σε ντουλάπια μελισσών, ανοίγοντας τρύπα στον τοίχο, για την έξοδο των μελισσών. Συνήθως επέλεγαν σημεία που δεν ενοχλούσαν τους ανθρώπους εξωτερικά, όπως στα «θεμέλια», όπως τα έλεγαν, δηλαδή το στενό χώρο μεταξύ οικοδομής και πλαγιάς (επικλινές συνήθως το έδαφος), που είχε σκαφτεί για να ισοπεδωθεί το σημείο πριν χτιστεί το σπίτι. Συναντάμε όμως και σε άλλα μέρη του σπιτιού ντουλάπια, ακόμη και πάνω από το παράθυρο της κουζίνας. Εκτός όμως από τις κατοικίες υπήρχαν- και υπάρχουν κτίσματα ειδικά για ντουλάπια μελισσών, μελισσόσπιτα αυτόνομα, που τα ονόμαζαν «μελισσοκήπια»). Συμβαίνει, τώρα, και πρέπει να πούμε εδώ ότι αυτό το είδος κυψέλης, τα ντουλάπια, «ευδοκιμεί» (ή για την ακρίβεια ευδοκίμησε) μόνο στο βόρειο τμήμα της Άνδρου, όπου έχουν εγκατασταθεί και υπάρχουν κυρίως χωριά Αρβανιτών. Σήμερα σώζονται περί τα 50 τέτοια κτίσματα (!) « επί τούτω μελισσοκήπια» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο ειδικός και μοναδικός Γιάννης Ρέρρας.

Πηγή :