«Είχαν όπλα, φωνάζαμε βοήθεια και μας λέγανε fuckup»

Φωτογραφίες: Ένρι Τσανάι

Λιμάνι του Πειραιά, πύλη Ε1, ώρα 10:00 πμ. Το πλοίο «Διαγόρας» πιάνει στεριά -τη στεριά που είχαν για προορισμό οι 28 πρόσφυγες από το Αφγανιστάν και τη Συρία όταν ξεκινούσαν μ’ ένα μικρό πλοιάριο από τις τούρκικες ακτές για να περάσουν τις πύλες της πολιτισμένης Ευρώπης. Μόνο που το όνειρο μιας καλύτερης ζωής ναυάγησε κοντά στο Φαρμακονήσι. Εκεί που ναυάγησε και η ανθρωπιστική κληρονομιά της Γηραιάς Ηπείρου.
Περίπου 100 άνθρωποι τους περιμένουν στο λιμάνι μαζί με το κλιμάκιο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες και τα τηλεοπτικά συνεργεία. «Who is responsible for the greek Lampentusa?» Το ερώτημα στο πλακάτ που κρατάει ένας νεαρός άνδρας αμείλικτο. Η απάντηση εκκρεμεί.

Το καράβι δένει στο λιμάνι, τα φορτηγά ξεφορτώνουν, τα αυτοκίνητα απομακρύνονται. Μαζί και μια νεκροφόρα - η σημειολογία κλείνει πικρόχολα το μάτι. Οι λιμενικοί απωθούν ευγενικά τα ενοχλητικά συνεργεία και το συγκεντρωμένο πλήθος. Επιβάτες με βαλίτσες κατεβαίνουν χαρούμενοι και ανταμώνουν συγγενείς και φίλους στο λιμάνι, άλλοι πιο βιαστικοί τρέχουν να προλάβουν ταξί απορημένοι κάπως για την ασυνήθιστη φασαρία. Μια μαύρη γυναίκα με ένα μωρό στην αγκαλιά κατεβαίνει και την «βομβαρδίζουν» με φωτογραφίες. Στο στερεοτυπικό μας κόσμο το χρώμα του δέρματος είναι συνυποδηλωτικό της ιδιότητας.  Χαμογελάει κάπως αμήχανα και ξεκαθαρίζει ότι απλώς επιστρέφει από ένα ελληνικό νησί.


Τελευταίοι κατεβαίνουν από το πλοίο οι 16 πρόσφυγες -τόσοι επιβίωσαν από το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι. Οι υπόλοιποι χάθηκαν στο απέραντο νεκροταφείο του Αιγαίου. Δεν είναι χαρούμενοι. Η στεριά δε σηματοδοτεί γι’ αυτούς μια ανακούφιση αλλά την απώλεια. Ούτε βιαστικοί είναι, δεν έχουν πουθενά να πάνε. Είναι μουδιασμένοι και φοβισμένοι. Μπροστά ένας νεαρός άνδρας έχει τυλιγμένο ένα μωρό στην αγκαλιά του σε μια μπλε κουβέρτα. Είναι το μοναδικό παιδί που διασώθηκε. Τα υπόλοιπα εννέα παιδιά πνίγηκαν όταν αναποδογύρισε η βάρκα.  Περπατάνε ανάμεσα από φλας με ξεραμένο δέρμα, κόκκινα μάτια, κουβαλώντας πλαστικές σακούλες με είδη πρώτης ανάγκης που προφανώς τους πρόσφεραν οι εθελοντές. «Στις νάρκες του Έβρου, στον πάτο του Αιγαίου χτίζεται η ασφάλεια του κάθε Ευρωπαίου» -το σύνθημα είναι σαφές ως προς το περιεχόμενο.

Ένας άνδρας ξεσπάει σε λυγμούς μπροστά στην κάμερα. Έχασε τα τέσσερα παιδιά του και τη γυναίκα του. Ξεκινάει τη διήγηση, αναβιώνοντας τις τραγικές στιγμές που ζήσανε μεσοπέλαγα τα μεσάνυχτα της Κυριακής 19 Ιανουαρίου και κοιτάζει συγχυσμένος δεξιά κι αριστερά. Ο Νασίμ, εθελοντής από το Δίκτυο Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών, μεταφράζει: «Μας πνίξανε, μας πέταξαν στη θάλασσα. Προσπαθήσαμε να ανέβουμε στη βάρκα του λιμενικού και μας χτυπούσαν. Ούτε στα ζώα δε φέρονται έτσι». Πίσω του κάποιοι άντρες -ανάμεσα τους μια νεαρή γυναίκα, η μοναδική που σώθηκε- κρατάνε τις φωτογραφίες των γυναικών και των παιδιών τους και τις δείχνουν στις κάμερες.

Τον ρωτάνε λεπτομέρειες και συνεχίζει: «Σε 100 μέτρα θα φτάναμε στην Ελλάδα, μας βρήκε το λιμενικό, μας έδεσε στο σκάφος του και μας έσπρωχναν πάλι πίσω, στην Τουρκία εν μέσω θαλασσοταραχής. Η βάρκα γέμισε νερά κι αναποδογύρισε. Έσβησαν τα φώτα και το βίντεο. Προσπαθήσαμε να ανέβουμε στο σκάφος του λιμενικού και δε μας άφηναν». «Είχαν όπλα, φωνάζαμε βοήθεια και μας λέγανε  fuckup» πετάγεται ένας άλλος μετανάστης με φωνή τρεμάμενη ανάμεσα σε δάκρυα και οργή. Η Υπατη Αρμοστεία ήδη από την Τρίτη είχε έκδοση ανακοίνωση που ζητούσε να διερευνηθούν οι ευθύνες του Λιμενικού για ναυάγιο. Κλιμάκιο του φορέα μετέβει αμέσως στη Λέρο και συγκέντρωσε τις μαρτυρίες όσων επέζησαν. Εξάλλου είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει ναυάγιο κατά τη διάρκεια ρυμούλκησης και υπό την εποπτεία του λιμενικού.  Ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δήλωσε σοκαρισμένος την Τετάρτη και κάλεσε σε αυστηρό τόνο την ελληνική κυβέρνηση να σταματήσει την πρακτική των παράνομων επαναπροωθήσεων. Το Λιμενικό αρνείται τις κατηγορίες.

«Έβλεπα τη γυναίκα μου και το παιδί μου να πνίγονται, τους πέταξα ένα ξύλο για να πιαστούν και το διωξε το Λιμενικό. Το μόνο που θέλουμε τώρα είναι να βρουν τα πτώματα. Δε θα φύγουμε από δω αν δε θάψουμε τους ανθρώπους μας», λέει ο πρόσφυγας. Δεν προλάβαμε να ρωτήσουμε το όνομα του. Ούτε τα ονόματα αυτών που χαθήκανε μάθαμε. Ούτως η άλλως σπάνια μαθαίνουμε τα ονόματα των προσφύγων που πεθαίνουν στην Ελλάδα. Είναι μόνο νούμερα που προστίθενται σ’ ένα μακάβριο κατάλογο. Τους βάζουν σε ταξί -ούτε για ένα όχημα δε φρόντισε το ελληνικό κράτος- με σκοπό να πάνε στο Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες για να τους παράσχουν μια πρώτη ψυχολογική και νομική υποστήριξη.


Στη Λαμπεντούζα, όταν έγινε το ναυάγιο, οι αρχές πήγαν με τη μούρη κατεβασμένη από ντροπή και μερίμνησαν ώστε να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες των προσφύγων. Ο Πάπας Φραγκίσκος τους επισκέφτηκε, προσευχήθηκε γι’ αυτούς και τους ευχαρίστησε που τον δέχτηκαν. Εδώ, ο αρμόδιος Υπουργός βρισκόταν σε τηλεοπτικό στούντιο και καταλόγιζε στον επίτροπο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Νιλς Μουίζνιεκς, το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ προσπάθεια «να προκαλέσουν πολιτικό θέμα στην Ελλάδα», μίλησε για «αντικείμενο χαζής εκμετάλλευσης» και κατέληξε ότι «κανείς δεν θέλει να ανοίξουμε τις πύλες» για τους μετανάστες. Ενώ ο Μητροπολίτης Πειραιά ήταν μάλλον απασχολημένος με τα κηρύγματα ομοφοβίας.
Άκουσα την είδηση για το ναυάγιο το πρωί της Δευτέρας από το ραδιόφωνο ανάμεσα σε ειδήσεις για τις διαπραγματεύσεις για την Τρόικα, τις κινητοποιήσεις των αγροτών και τις καιρικές προβλέψεις. «Πάλι!», συνέχισα αυτοματοποιημένα να γράφω το ρεπορτάζ για το δημοσιονομικό κενό. Μετά από λίγο ταρακουνήθηκα και σταμάτησα.  Το χειρότερο στάδιο της φρίκης είναι να τη συνηθίζεις, να μη σε σοκάρει πλέον. Συνολικά 117 πρόσφυγες έχασαν τη ζωή τους στο Αιγαίο στο διάστημα από το Σεπτέμβριο του 2012 μέχρι το Νοέμβριο του 2013.
Πηγή :