Η αμπελοοινική παράδοση της Σαντορίνης μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας

Οι Αμπελοοινικές παραδόσεις και ο ιδιαίτερος τρόπος καλλιέργειας των αμπελώνων της Θήρας - Θηρασίας εντάχθηκαν πρόσφατα στο Εθνικό Ευρετήριο και αποτελούν έτσι μέρος της καταγεγραμμένης Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. 

 Η Σαντορίνη είναι η πρώτη ζώνη παραγωγής οίνων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) που εντάσσεται στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΑΠΚ). Η πρωτοβουλία αυτή υποστηρίχθηκε από την τοπική κοινωνία η οποία έχει πλέον συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα της διαφύλαξης και διατήρησης της Αμπελοοινικής Κληρονομιάς, τον κλάδο των οινοπαραγωγών αλλά και την Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου. 

 Το εμπεριστατωμένο αίτημα με πλούσιο συνοδευτικό οπτικοακουστικό υλικό και βιβλιογραφία, υποβλήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού, Γενική Δ/νση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Δ/νση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το Φεβρουάριο του 2017. 

Εγκρίθηκε από την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Εφαρμογή της Σύμβασης για την προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το Φεβρουάριο του 2018. 

Η υποψηφιότητα της Σαντορίνης κρίθηκε από τις πιο αξιόλογες καθώς ήταν επιστημονικά εμπεριστατωμένη, ενώ παράλληλα τα στελέχη της Δ/νσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού στήριξαν την προσπάθεια αυτή δίνοντας τις κατάλληλες οδηγίες και κατευθύνσεις. 

Το Εθνικό Ευρετήριο είναι η αποτύπωση στοιχείων της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας με τη μορφή ευρετηρίου και αποτελεί μια έγκυρη και επικαιροποιημένη εικόνα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας. 

 Από το 2008 μέχρι σήμερα στο Εθνικό Ευρετήριο έχουν εγγραφεί 20 στοιχεία, στα οποία ενδεικτικά συμπεριλαμβάνονται: Μεσογειακή Διατροφή (2013), Καλλιέργεια της Μαστίχας (2013), η Τέχνη της Ξερολιθιάς (2015), Ψαλτική Τέχνη (2015), Ρεμπέτικο (2016), Θέατρο Σκιών -Καραγκιόζης (2016), Ηπειρώτικο Πολυφωνικό Τραγούδι (2016) και η Αμπελοοινική Κληρονομιά της Σαντορίνης (Θήρας-Θηρασίας) (2018). Το Δελτίο ΑΠΚ της Σαντορίνης που εντάχθηκε περιλαμβάνει στοιχεία που συνθέτουν την άυλη πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας και χρήζουν ανάδειξης και διαφύλαξης. Ενδεικτικά τα κυριότερα στοιχεία που περιλαμβάνονται (http://ayla.culture.gr/2781-2/):

 Ο ιστορικός αμπελώνας της Σαντορίνης ολοκληρώνει το φυσικό και πολιτιστικό σκηνικό του νησιού. Aυτόρριζος, αλώβητος από φυλλοξήρα και με ιστορική παρουσία 3.500 ετών αποτελεί ένα μοναδικό οινοπέδιο (terroir). Οι σαντορινιοί αμπελουργοί διαμέσου των αιώνων έχουν διαμορφώσει ιδιαίτερες καλλιεργητικές τεχνικές (Κουλούρα ή Αμπελιά) για την παραγωγή των ΠΟΠ κρασιών του νησιού (Σαντορίνη, Νυχτέρι, Vinsanto). 

Παράλληλα τα ειδικά εργαλεία του τρύγου (πχ φερεντίνι, κοφίνια), καθώς και η ιδιότυπη αρχιτεκτονική μορφολογία των οινοποιείων (κάναβα, πατητήρι, λινό) αποτελούν μέρος της παράδοσης αυτής. 

 Τα πλούσια λαογραφικά στοιχεία της Σαντορίνης όπως οινικές γιορτές για τον τρύγο και το άνοιγμα της νέας σοδειάς (Άγιος Αβέρκιος), τραγούδια καθώς και φαγητά του τρύγου (μανέστρα της βεντέμας, ντοματοκεφτέδες κα) είναι στοιχεία που τα συναντάμε μέχρι και σήμερα. 

Ειδική μνεία γίνεται στην γλωσσολογική παράδοση του οίνου, με το οινικό γλωσσάρι της Σαντορίνης, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί διαχρονικά. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά συνιστά ζωντανή πραγματικότητα που αλλάζει, εξελίσσεται, μετασχηματίζεται, εμπλουτίζεται, προσαρμόζεται και μεταβιβάζεται στις επόμενες γενεές παρακολουθώντας τους κοινωνικούς, πολιτισμικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς.

 Έχοντας αποτυπώσει και εδραιώσει την ιδιαίτερη αμπελουργία και οινολογική πρακτική της Σαντορίνης στο Εθνικό Ευρετήριο ανοίγει ο δρόμος για τη διαδικασία ένταξης στον κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

 Η τοπική κοινωνία έχει πλέον συνειδητοποιήσει την αναγκαιότητα της διαφύλαξης και διατήρησης της Αμπελοοινικής Κληρονομιάς και στηρίζει όπως μπορεί κάθε πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση. Και όπως λέει η Επίτιμη Πρόεδρος του OIV (l' Organisation Internationale de la Vigne et du Vin) κ. Σταυρούλα Κουράκου "όσο θα υπάρχουν Σαντορινιοί αμπελουργοί να σκύβουν πάνω στα αμπέλια με αγάπη και να υποτάσσουν τις κληματίδες με τα έμπειρα χέρια τους, οι αμπελιές θα εξακολουθήσουν να αποτελούν μέρος της αμπελουργικής κληρονομιάς ολόκληρης της Ευρώπης".

 Πηγή : http://www.naxostimes.gr/